|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 2, Number 68. 21 December 1899 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
|
|
2 2 |
▲back to top |
|
|
3 3 |
▲back to top |
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
E Whakaaro nui ote
Kararehe,
————————
Tenei te tahi whakaaro nui rangatira na ta tahi
kirehe ngokingoki ote whenua ate tangata haere po-
nei na te ngeru.
Kanoho te kopa nei meana moka puna metaratou
ngeru i toratou kainga, ka puta te whakaaro mete
aroha i roto ite ngeru nei ki te kore kai maratou ko
hona rangatira katehi ka mea te ngeru nei me haere
ia ki te kimi ite tahi kirehe ngokingoki ote whenua,
kitea ana e ia te tahi kirehe rite tonu kia ia te ahua,
teroa, mete nui note roa rawa ote taima e titiro ana
ia me te whakaaro ite tere rawa ote haere otaua ki-
rehe, rite tonu ki te uira e koha ake ana ite moana
herea te taima e mahara aua te ngeru nei me ahara
e mau ai ia ia taua kirehe heoi hoki noa atu ki to ra-
tou ka inga ko tona rangitira meana mokopuna, me-
nga kuao toko toru ate ngeru nei ka moe tumanako
tonu te ngeru nei ki te kirehe i kite a ra e ia, ite ata
potonu katehi te kanohi maui ote wheturere moata
nei o kopu ka marewa ake ite pae, katehi te ngeru,
nei ka whitiki ia ia kahikoi atu ona waewae ki waho
oto raua whare, ko tona rangatira kopa ka tehi ia
kame a mehaere ia ki te waahi iki teara eiate kirehe,
a ra te hea, tupono tonu atu taua ngeru kote hea nei
katehi kawhaia e ia kamau kaharia mai toraua kainga
kotona rangatira kopa, a pena tonu te mahi a taua
ngeru ina ia nei ki te tiki kai ma, raua kotona ranga-
tira ia ra ia ra aha koa rapeti, me era atu ki rehe
ngokingoki ote whenua penei ra te kaha meia ka-
riro mai i taua poti nei ki tona rangatira meana
mokopuna.
Kaati henui te whakamiharo mete whakamoe miti
oroto ite ngakau mo runga ite whakaaro nui ote
ngeru nei ki te whakangaro atu ite taru kino nei ite
hea raua kotona matua kote rapeti e whakakino nei
nei ito tatou matu i ao tearoa.
E kui ete Tiupiri tena ra koe tena koe.
T. P. ANANIA PAWHAITIRI.
Panuitanga.
Whakaatu Kinga Hoa, Tawhito.
Tenei ano au tekoutou hoa a Taare Ture
kua noho ano ki toku toa i te Rataha o
Whanganui ite papa, katuhera taku whare
mote hoko Huruhuru Hipi, kiri hoki me
era atu mea a oku hoa maori kawea mai
nga hua ote whenua, ki tokoutou hoa.
Ki toku iwi maori kia Whanganui. E
koro ma e kui ma. Tenei ano ahau te
tamaiti a to koutou hoa a Meki Hokena
kua tu ano taku Haapu hei hoko Wuuru,
kiri hipi, me era atu mea a koutou e hia-
hiatia ana kia hokona. Haria mai ehoa
ma, Ana taku haapu kei te whare tua-
tahi o Wiremu kai teera.
Te Te Era Kirehe.
Ki Whanganui nei Tihema 16th, 1899.
Kau o Kiha £6 ki £6 5s.
Kau uha £3 19s. ki £4 5s.
Hipi momona kua katia 6s. 6d. ki 9s.
Mo nga weta e mau ana nga wuuru 14s. 9d.
Mote poaka kua oti te patu 3d. mote
pauna.
Hoko ora ite poaka 2d. mo te pauna.
Te Utu Mote Wuuru.
——————————
Ki WHANGANUI, Tihema 19th.
Mo nga Marino pai—6d. ki 6½d.
Awe Purere—6d. ki 61/4d.
Ringikina—4½d ki 5d, 5½d.
Mo nga kiri pai kaore i pakaru—4d.
Nga kiri kaore i tino pai—3d. ki 3½,
Mo nga Pirititi—3d.
Mo nga Raka—1½d.
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
RUATAHUNA, TE WHAITI, Tihema 6 1899
Kia W. W. HIPANGO Etita o te Tiupiri
Ehoa tena ra koe henui te hari mete ko a o te nga-
kau mete mana nga mai hoki otoku reo ia koe i tono
pepa atu nei ahau kia koe e whaka atu te nei naku
kia koe kua tae mai to manu i tuku mai nei kia rere
haere mai kiroto ite wao tapu nui a tane ate nei
kei runga kei nga puke o te tairawhiti nei e
koroki ana he nui ano te pai ona korero hoi ana te
he he kore kaore e tino marama i ahau te reo i roto.
•
ite nupepa kei ngareta ranei tehe kei te reo ano ranei
na hei noi atu naku kia whakatika ia te reo ote manu
nei kihoku kia marama ai hoki taku panui.
Hoi ano mato tatau kai hanga koe metou maru
iraro ia koe eti aki me au hoki i ko nei.
Kia kaha koe rite taku atu iena kupu ruarua kite
nupepa.
Hoi ano na tou hoa,
NA TE MANIHERA PAHIRI.
Ehoa e pakiri e nui ana te koa oto manu mo o kupu
mihi mo na tenei e kore e ngenge to manui ki te
kere haere atu ki te toro toro haere atu i te tairawhiti
na rae nga waahi katoa o nga motu erua nei heoi e
taku hoa, mo tokupu e kinei koe kia whakahangai tia
atu ki tou reo te hangai tanga o te reo o to ta tou pe-
pa ehoa e kore pea etaea i te mea ereo ano tou erea
ano to tena iwi to tena iwi ki te tukua atu ki tou reo
kua ki mai anga itahu engari tona reo a kua ki mai
anga puhi engari tona reo o kua tono, katoa nga iwi
nei kia whakaritea ki toua reo, ki toua reo, a kua
tono maihoki pea to tatou whenua tuturu kia tukua
atu ki te karama oto tatou reo tawhito ara ki raro-
tonga ki tahiti ki tawaiki kei te rere pera atu hoki to
titoa pepa.
Heoi na te Tiupiri.
Parewanui, Tihema 16 th. 1899,
Kite Etita ote Tiupiri.
Tena koe ehoa tukua atu tena panui kia kite iho
nga tangata katoa,
I tae tetahi o matou ki to titiro i to matou kainga i
kai kokopu rokohanga atu kua ngaro etahi onga pia
wero tona no reira he whakaatu tena kia mohio nga
tangata katoa kia tino mutu te haere onga tangata
ki reira-mehemea kahia kai tuna koutou kahaere mai
ki te iwi nona te whenua mete roto kite kitea kite
mau ranei te tangata nga tangata ranei i reira katino
kawea kite ture mana ia e ata titiro tana mahi te
tehi kua korerotia e au kite rangatira pakeha otau a
whenua hei titiro ia koutou inga tangata haere kite
tahae tuna tetehi i enei ra kei reira tonu nga tangata
noho ana.
Ehoa kia roa ta taua pa nui e haere ana i roto i
te pepa he pai me hemea ka rua marama,
Heoi ano kia ora koe e mahi na i te mahi ote mo-
tu.
NA TE KARERE T. UTIKU.
Pamoana Kura Maori, Koriniti,
16 Tihema 1899.
Ki te. Etita o te Tiupiri.
Tena koe inga ra e whakatata nei kia Mere Kiri-
himete me Hapenuia ehoa kia pai mai koe ki tuku
atu i enei korero e whai ake nei no te 14 ongara nei
ka kohi moni nga tamariki o te Pamoana Kura ma
nga pouaru o te Ingarihi e whawhai mai nei i Awhe-
rika, kohia ake nga moni £1 10s. a kua tukua ki
Poneke i tenei ra tonu kati tena i te 15 ongara nei
hera nui tena no nga tamariki o te Pamoana Kura
me te iwi nui o nga ti Pamoana te take ko tera tenei
mutu ai te kura ara kahararei nga tamariki i tenei
rangikatakoto te hakari a te mahita ote kura ma nga
tamariki meo ratou ratou matua ko nga kai he mea
hari mai no te taone o Whanganui ko nga moni i
utua ai nga kai no Ingarangi e £2 pauna no Akarana
£1 pauna-no Poneke £2 no Whanganui £1 pauna.
Ko nga kai nei e 270 pauna weiti o nga keeke e 240
pauna weiti ongarare, i te mutunga o tekai ka waiata
pakeha nga tamariki i te waiata mo te Kuini me era
atu waiata a te pakeha, i te mutunga o te wai ta o
nga tamariki, ka panutia mai e te mahita nga nama
ote matauranga o nga tamariki ote kura no tuka peni
e 2, 245, no Pita Petaera e 2, 180, no Nikorima Po-
kiha e 2, 123, na Rakei te Ture 1, 1, 928, ko te nuinga o
nga tamariki kei raro o enei nama ko te tikanga o
enei nama kei te paahitanga ote toru onga mataura-
nga ote kura, kama tonu nga tau o tenei kura, ko
Tuka Peni i puta kia ia to tohu whetu am stars i te
uinga matauranga i te maehe i mahue akeneiki te
whakararo kaputa ano tenei tohu kia ia i tenei uhu-
nga matauaranga e haere ake nei nga tamariki kei
tenei kurae 89 kati tena hemea atu tena ki nga ma-
tua onga tamariki me whakahoki mai a kautou ta-
mariki i te 29 ongara o Hanuere 1900 katimata ano
te kura o te Pamoana.
Pokiha,
Tiamana ote Komiti ote Pamoana Kura.
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Piritani me Taranawaara.
Kua eke te tima hari i nga hoia o Inga-
rangi ki Herena Pei, kotahi rau maero te
matara atu i Keipi Taone. E rima rau
nga hoia i runga kua riro katoa enei ki
uta ki te tuawhenua; e maharatia ana ko
nga hoiho e kore e taea te whakaora, ko
te kaipuke kua mongamonga noa.
Te Parekura ki Mora Awa.
He nui tenei parekura, tekau matahi
mano nga Poa i raro ia Tianara Koroti,
noho ai ratou ki roto ki nga parepare, ko
o ratou tangata kanohi ki te pupuhi we-
hea noa ai he wahi motuhaki mo ratou
nei. E rima nga haora e pupuhi ana te-
tahi taha me te tahi taha ara nga pu nui.
I muringa iho katahi ka kokiri nga hoia
kotarani ki te whakaeke, e hara, te kitenga
ano o te Poa, katahi ano ka whakarurua
mai te kai nei a te mata, te neke atu hoki,
tapapa tonu iho ki te whenua, e ngaua
ana e te mata, me te hinga, o te tangata.
Ko nga matua e rua, kei to ratou taha
matau, me nga ropu e rua kei te taha
maui, kokiri ai nga matua nei, no whea i
korikori ai i te mahi a te Poa, pena te
mahi a te Poa me te ahi e ka ana ka rere
nga pepe ki roto, hei aha ma te Ingarihi,
a ia ia ano te papa.
Te Inoi a nga wahine ote Pea.
He maha nga wahine ote Poa i haere
ki te wahi i noho ai nga matua ote Poa ki
Reirimete, a i tono ratou ki te tino kai
whakahaere o nga hoia o te Poa, kia
whakamutua te whawhai.
Kua huihui nga poa ki Paiponoteina ara
ki runga ki nga maunga, kei te mahi pare-
pare mo ratou, ko te kati whakamutunga
tenei ki Kimari, me nga hoia o te Inga-
rihi e ahu atu ana ki reira hei awhina,
mehemea ki te riro tenei wahi ia Inga-
rangi, heoi ano ko tua atu he mania katoa,
tekau matahi mano o te poa kei konei.
Kia wha tekau ano nga ra e ora ai a
Kimari i te kai.
*
Niu Tireni me Atareria.
Tihema 9.
No tenei ra i timata ai te hongi o Niu
Tireni i te haunga paura.
Tihema 11.
He nui nga wahine rangatira o te Poa i
ma runga tereina he haere na ratou ki
runga ki nga hiwi ki te matakitaki atu i
nga pu nunui ate Poa e pupuhi ana ki te
taone ki Reirimete.
I whawhai nui te Poa, ara nga pu nui
hei aha tena ma te Ingarihi.
He nui te hinganga ote Ingarihi i raro
ia Tianara Kataeka, e ono rau o te Inga-
rihi kua ngaro. Ia ia e kokiri ana, e toru
mano hoia i raro ia ia, mahara ana he
marua noaiho te Poa, no te tutakinga ki
te hoa riri, na raruraru ana, heoi whati
kino ana, mea ano i nga punui a te Inga-
rihi ehi tutaki atu i te poa penei kino ana
te hinganga.
E ki ana to ratou tianara na ona tu tei
tenei he.
He nui te mahi tinihanga o te Poa, he
mea ano ka hapainga te haki, ka mutu te
pupuhi i muri tonu iho e haere ana ona
matua ko te ritenga ki te tu taua haki e
kore e kori nga matua. Tetahi tinihanga
ka kakahu te Poa i nga tohu o nga tangata
awhina i nga mea tu, e wehi ana hoki te
Ingarihi ki te pupuhi i era tu tangata, hei
aha ma te Poa, noho ana ratou ki te tuha
paura haere,
|
|
7 7 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Ite 10 ongara o Tihema nei i mau ai te tahi kai-
teke hari paraoa mate Poa 17, 000 peeke taka nei i
mau ki roto ote whanga, riripeti taone ote Ingarihi
ara i te kooni o kepa kuru hapa.
10 ote marama nei te tahi whawhai nui ite takiwa
o Kimari e ratapu taua ra, ko nga Ingarihi 11, 000,
konga Poa i roto i toratou pa, i runga ite te tahi hiwi
te 12, 000 muku atu ranei te Poa kote roa o to ratou
Poa, 6 maero te roa e mea kira ki raro i te whenua ara
e parepare, na te Ingarihi i whakaeke ara na te kotar-
ani mau panekoti nei timata -i onga haora ice ata mau
tonu taua iwi nei te kotarania po noa te ra kore rawa
i taea te paa kahoki a tinara Tuini, me ana hoia ki te
taha o te tahi awa.
Kotaua whawhai i pohehe te tianara kei te haere
mai te ope o roto i te pa i Kimari hei hoa moona hi-
nga iho te Ingarihi 833 inenga mea imate me nga tu
kai akiri ko nga Poa i mate 1000, i roto i te 833 ko
nga kotarani i mate 700 ko nga apiha 69 ko ratou to-
nu hoki te kai rakau i taua whawhai no reira to ratou
mate nui, kote nei whawhai kei te taha hauauru ote
whenua o te pakanga.
15 ote marama nei kahaere a tianara Pura me ana
o pe hoia 12, 000 e mea ana kia whiti i to tahi awa e
tata atu ana ki Rerimete. Heoi kaore i whiti ki te
tahi taha ote awa, kahua kina ete Poa e manomano
tini te Poa pena mete pi, ko te ara a tianara Roongo i
tino whakatata rawa atu ki nga Poa heoi tau puhia
aua ete Poa te kokiri a ti mimira Roongo ka whati riro
atu 10 nga punui i riro ai nga punui nei i matemate
inga hoiho to o aua punui, heoi hoki pai ana te Ingar-
ihi, kaore hoki i taea te whakamomori i te kore punui
hei parepare ko nga tangata i mate ote Ingarihi i taua
parekura 82 nga mea i ngaro 338 kaore i te mohio tia
i mate ranei i riro herehere ranei, ko ngu kaiakiri 627
ko nga apiha i kai akiri 37 kaore ite atu mohio tiu nga
piha i mate menga mea i ngaro.
E 2 nga tino tianara o Ingarangi kei te haere ki
taranawaara hei tumu aki mote whawhai ki te Poa,
tianara Roori ropata ko ia hei tumuaki, kotianara
kitinia koia te tuarua.
50 mano hoia kei te haere i raro ia raua ina ia nei
ki te whenua ote pakanga.
Kote whakaaro o Ingarangi kia riiwhi tia nga tia
nara tuatahi.
Ko tia nara pura, kei a ia temana ote koroni, na
taa.
Ko tianara ropata e mutu teringa i tu ite mata
ite whawhai ki inia.
Ko taana tamaiti kua mate i te Poa, i te parekura
i tiwere.
E whakamomori ua tana tamaiti kia riro mai ia ia
nga punui ato Ingarihi kei riro i te Poa. Heoi ka tu
ia ite mata muri mai ka mate no kanara rongo, te he
naana i whakatata nga punui ki roto i nga kapa o
nga pu raiwhara no reira i matemate ai nga hoiho to
o ana punui riro atu ana i nga Poa 10 aua punui.
Ko nga hoia o nui tireni me oa tereria kua uru ki
roto ki te pakanga te tahi pakanga nui na taua ropu
o Niu Tireni e nui nga Poa, i mate ia ratou, kaore te
tahi o ratou i mate heoi ano te moa i mate kote hoiho
ote tahi o nga rangatira o nga hoia o atereira erere
nga atu metona hoiho ki runga ite hoa rire ka mate
te hoiho ka ora te tangata.
19 ongara nei i riro mai ai te tahi taone ko reniko
note Poa engari nate Ingarihi ano taua taone engari
i riro i te Poa a kaa riro mai ano na te mata, ote
peneti i tango mai kote mamao mai o tenei waahi i
rerimete 17 maero, kote tianara naana te nei wha-
whai ko iriari, henui te hinganga ote Poa i taua wha-
whai.
Henui to whakamoe miti o nga tangata oi Uropi
ki te manawa nui onga hoia te Pirititi ki te whawhai
ki te Poa i te nui oto ratou mate, mete maua wa nui
ano o nga hoia engari e ahua whakahe aua ki nga
Tianara i runga i to ratou pohehe.
|
|
8 10 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Wikitoria Koroihe (V. C. ) a tera e kapi
katoa te pepa nei mehemea ka tuhia ka-
toatia nga mahi i mahia ai taua tangata i
taua whawhai he nui rawa haki nga.
Whawhai i uru ai ia i muri mai me te
whakaputa ano o te toa nei, nawai i iti, i
te ingoa o te manakia nei a ka tino
marewa rawa ki runga. A koia tana e tu
mai nei i Awherika.
Whakahoki,
———
Wainuiarapa, Tihema 14th. 1899.
E kui e to Tiupiri tena koe te wahine atahua tenei
te whakautu mo te panui a te tangata he penei nei
toua ingoa T. W. Toheriri kuoro tona kainga i tahia
ki roto i toua panui.
Na ehoa ite nui o to whakahe mo a mana whaka-
marama ko heremaia o kaikohe ngapuhi ki hai rawa
to whakahe i marama kaore koe i whakamarama i
nga tikanga o to haahi kia penei mo a maua whaka-
marama ko heremaia eki ana hoki koe kei hea te pai-
nga o aku whakamarama eki ana tokapu he mea
whakamarawa kia koe te tuku a nga tangata kuare
ki te korero karaipiture ki te panui u hoa hei a mae-
he, e tumai nei ka tae a hau ki to marae e mohio ana
hoki au kia koe, i naia nei whakapaua to nga kau ki
te rapu i nga karaipiture, ka mauria atu ano e au to
panui ki waenga nui, taua o te tokomaha korero ai
kia hinga ai ahau he toko maha nga kai whakarongo.
Ki te hinga ahau ia koe iriiria ahau ki to iriiri, aha
koa he rorirori koe ka whakamarama tonu ahau kia
koe kaore au eriiri ka ki tonu atu au kia koe inoi atu
ki te Atua i te waahi ngaro kia whakamarama tia to
ngakau e whakarite nei koe mo taku kupu whakarite
ki te haate he penei ano toku tinana he hara he kutu
he pai rawa koe kaore ouna kutu etika hoki, kua puta
koe i te riri a te karaiti ko au nei kitonu i te hara ki-
tonu i te hara kironu i te kutu ina hoki e kiana koe
kei te rae anake te iriiri ehoa me pehea hoki nga hara
o raro iho a pai ai me nga kutu hoki o te tinana e
matemate ai, naau hoki i whakarite i taku kupu wha-
karite, mo te haate i kinei kae ki te tahuna ka toa tia
te tinana o te hohio ki te parani ka hinga ahau i te
ture, ehoa ehara tena i te Atua ua te tangata tena i
tahu i ki mai koia te Atua tahuna te kiri o to hoiho
hei parani maau ko toou tinana ra i kia mai ete Atua
kia tahuna ki nga wai o te iriiringa kia maatu nga
hara, ehoa kaore ano koe i rongo noa i au e mahi ana
i te hara karua tekau maono enei tau ka pahure atu
ki muri maau e haere mai ki here taunga nei uiai, en-
gari ehoa me peheara nga mahi e noho nei i roto i
te karaipiture te iriiri ki te awa, tirohia i aua Matiu
iii, 16, Maaka i, 5, Honi iii, 28, Ngamahi viii, 38, 39
he mahaatu nga upoko me te iriiri, kia tae atu au ki
to marae mehemea he marae tohou, maku e whaka-
marama na mo tahau eki nei kei te rae te iriiringa
ehoa e kore koe e kaha ki te whakaatu mai i te upoko
mete rarangi eki ana me iriiri ko te upoko anake,
kore rawa tera koe e mea mai ko te iriiri a paore i
nga tangata ote whareherehe a ko te iriiri ia koro-
niria ma tena, tena whakaatu, tia te upoko me te ra-
rangi eki ana ki rou hare iriiri ai, ehoa he pakeke a-
hau mo tenei mea mo te karaipiture, kainoi atu ahau
ki te Atua ki whakamarama tia koe kia whiwhi ki te
mohio tanga o te Atua, Amene.
AREPA MAKI.
Na Rongomaitata,
——————————
I tu totahi huihuinga a Waikato me Ngatimaniapoto
ki te Kuiti, ko te take o taua huihui e whakahaere
tikanga kia kohia ete iwi te moni ma te kingi maori,
ko te mom i tau kotahi hereni ma te tangata, timata
mai te kohi i nga tamariki te kaumarua tau, Akuanei
pea hei pire poto ano tenei ki te Paremata.
Kanui te mate o Wi Pere, a e kiia ana ko tiini kara
kei te kauwhau haere mo te taha ki a ia. E te Atua
tohungia a Wi Pere.
Tokotoru nga mema ote taha kawanatanga kaa
mate, ko Teira ko Piire, ko Tioihi.
He nui rawa te hinganga o te taha Apatihana.
Ki nga Maori o Whanganui.
Tena koutou me haere mai koutou ki ahau ki te
hoko i a koutou wuuru na aku te moni rahi kei te
hoatu mo nga wuuru i Whanganui.
HlPATA,
Hekeretari o te Kamupane whaka-
kopaka Miiti.
|
|
9 11 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Pooti Mote
Tai Hauauru.
Henare Kaihau............ 2682
Te Heuheu Tukino........ 702
Te Aohau Nikitini........ 580
Kei te toe ano etahi o nga whare pooti
engari e kore taea a Kaihau te whai.
Panuitanga,
Enga tangata etuku mai ana ia koutou panui kia
panuitia ki te Tiupiri hei mataki taki manga motu
erua nei kia marama takoutou tuku mai mete tuhi
tuhi kia marama kia waiho te he onga reta i te kaita
ote pepa.
Te tahi ki te tuku mai te tangata i tana panui me
ata tuhi tona ingoa i riiri ki raro otaua panui mete
mutunga o tona ingoa mete ingoa ote kainga
kaua etahi mai i koutou inga hou ara i nga ingoa
• tangata mate nei kite kore e ata mohio tia te in-
goa ote tangata me tona kainga e kore e panuitia
taua panui.
NA TE TIUPIRI.
Whakaatu,
Tenei te tahi panui no Waihou note 22 o Tihema
nei 1899 engari kua tae ke mai i mua atu te panui
nei. Engari konga kupu o roto i taua panui te taha
kia nga puhi he pai nga korero o roto engari ki hei
taua panui i pau te tuku mai kei te tangata ano
naana te tahi taha o taua panui kei te waahi pea i
mahue atu te ingoa ote tangata naana taua panui e
taku hoa o Waihou nga puhi mehemea tena ano e
toenga atu oto panui tukua mai me tou ingoa ano ki
raro o tau panui i kimi atu ai kei ki koe no topepa te
he ki te kore e panui i tau panui atahua mo etahi o
koutou onga puhi.
NA TE Tiupiri.
|
|
10 12 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
He Panuitanga.
Na e panuitanga tenei kia mohio nga
iwi ote Waipounamu me Aotearoa.
Ka tuturu te karanga atu a Taare Mete
me ona iwi kia tae a tinana mai koutou ki
te whakatuhera tanga i te whare ki tahae-
nui, ate 25 o Tihema kote ra hei taenga
mai mo nga iwi 23 haere mai enga iwi kia
kite kohiwi kei rongo korero ki tenei ko-
tiro atahua e hua ina nei tona ingoa kote
Poho ote Manutai. Haere mai! Haere
mai!! Haere mai!!!
Maungapohatu.
TIHEMA 6, 1899.
Kite Etita o te Tiupiri.
Tena ra koe me ohoa mahi i nga pikau-
nga ate kuia nei ki nga motu e rua nei o
Aotearoa mete Waipounamu kia ora kou-
tou mate Atua koutou katoa e tiaki.
Heoi te mihi, ehoa ete Etita hetono
atu tenei naku kia tukua mai te kuia nei
ate Tiupiri kia haere mai kite rapu mai i
au i roto i te wao tapu nui o taane mai
kore ia e tae mai ki a kite i ahau a, maku
hoki ia e whakahoki atu maku hoki tana
waha kai paraoa e wha ngai ki taku toroi
toke, kia rongo ia i te reka mau roa i te
kai rangatira a oku koroua matua hei paki
Waitara atu mana ki ona iwi maori pake-
hai wha ngai a ia ehau kite toke, heoi koa
enei ehoa e te Etita.
Utainau atu aku kupu ki runga ia te
Tiupiri hei whakaatu mana i to maua
haere tanga ko taku tamaiti. Kote tuhi
pihopa kite Tai Hauauru e toru ngatake i
haere ai maua he mihi ki nga rangatira o
te motu nei kua riro atu ratau i te nei ao
kite raao. Tua 2 he kimi i nga whanau-
nga o te nei iwi o tuhoe i roto i nga hapu
o te Taihauauru. Tua 3 he kimi i te oha
ao maua koroua matu he patu pouna munui
tona i nga kokahotea, i riro atu ia te kooti
ki Waikato heoi ko nga wahi tenei i hae
rotia e maua ko Taupo katoa nga robe
katoa o ngati tu whare toa katoa a, he
nui te mana aki o ngati tuwhare toa katoa
ia maua te tohu nui o te aroha o ngati
tu whare toa e riro ana maua manga
rangatira tonu o ngati tu whare toa e ka-
we ki etahi o nga marae o ngati tu whare
toa ara na te heuheu me ona hoa ranga-
tira heoi tamaua kai nui i kona be huahua
kereru he inanga me tahi kai atu kariro
maua nate tangata rangatira o ngati tu
wharetoa na te Heuheu manaaki kawe ia
maua ki tuhua (ara) me whakaatu e au
nga kai nga i mana kitiaai maua, 1: Ko
wai pakuhi. 2: Roto ngai o. 3: Tau
ranga. 4: Ko rohe. 5: Ko hirangi.
6: Ko Waihi 7: Pukawa, 8: Te ana
poupou. 9; Poaru heoi nga kai nga i
moe a e maua o konei ka ha haere nei
matau ko to maua rangatira tenei ingoa
kote huaki tae atu maua kinga poke ka
kite i o maua whanaunga ka haere o kona
tangata ki te kawe ia maua ki era marae
atu o ratau te kaponi kote moana te ra-
ngatira o reira kaki te maua i te tahi whare
nui roa o te motu nei kai reira e tuana heoi
henui te mihi onga tangata ote na kainga
ara o te moana papaku ki nga mate o tu-
hoe ara kia paerau kia hapurona kia te
whenua nui kia kereru heoi nui atu te
|
|
11 13 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
aroha i au maua kio mana koroua matua
kua riro atu ratau kitepo heoi ra haere to-
nu tomaua kai arahi katae ki taringa motu
noteha aperahama tera kai nga kotau ahua
ano te mana aki o te tangata.
Heoi katahi kahoki mai tomaua ranga-
tira tuatahi.
Ka kite hoki maua i etahi o maua wha-
naunga i te ra kainga e noho ana tamaua
kupu hetono kia haete mai kia kite i te
iwi a whakaae ana ratau i te nga huru e
haere ake nei kahaere tia e ratau te iwi o
tuhoe.
Heoi kariro maua na te tahi tangata
moko i arahi raua ko tana hoa i koa rawa
ahauta te mea kite mau moko totuhoe
tangata he rangatira no reira kakoa ahau
katae maua ki tau maru nui wahi o Wha-
nganui he nui te tangi o nga tangata o
reira me maua hoki kinga mate o reira o
konei hoki heoi kotaku late nga te nei i te
he ote nei o mau rangatira. He kore i
utu i nga korero anga rangatira o tau maru
nui ara konga rangatira tenei i tu kite wha-
katau kio maua rangatira ara ki te moko
nei tama atopine ko te manu aute ko tai
tua ko para one kote hika te ngarupiki
kore rawa nei taua mokonei i tu ki te utu
inga whai korero heoi katu mai atai tua
ki te whai kupu kia maua mo tetahi o a
maua take kite tahi patu kai aia e takoto
ana na ngati maniapoto i tuku mai i te
mate nga o taku kotiro heoi kai konei te-
tahi o ako rua take heoi ka homai kia kite
maua heoi e hara tena kua mutu tetaha
kiro maua rongo kia haki aha, koira
akahotea heoi kua tae mai te pohiri ahaki
aha ratau ko tona iwi kia tae atu maua
ki ohura heoi ka haere nga rangatira a
reira kite kawe ia maua ate hika ate
manu aute a tengaru a topine.
Katae ki o tahu no haki aha, tenei kai-
nga ka noho i reira henui temana aki o
haki aha, ia maua tae noa ki ana kupu
korero mo mana tae noa ki nga tamariki
a pai aka, raua kouria kia riro mai i au
whakae tia nate tahi o aua tamariki kia
riro mai i au, tae noa ki puke rimu ohura
no te whiu, tera kai nga note taina ohaki
aha raua kote whiu kia honoa te aroha
ka whakaaetia ana e maua kahonoa hoki e
au ki te here a maui ihere ai ite whenua
nga mea katoa o te ao whakahua te here
ate po te here ate ao kumea a nuku kumea
ara nga kumea te whenua ko wheruru
Taiaroa, mate taiaroa e here atu taku
mahanga nei ki te raparapa nui o te
rangi herangi tapu hiki toto atu ki kona
here temahanga na maui ei, kia tawhi-
whi kia rarawe mau ake i te kau ae o te
kura i rawhiwhi te kura i arara we erona
ei, kau tukia tomata komaru tatoru hoki
ko whakamau taua e ronaki aii.
Heoi kotomaua hokinga mai tenei he
nui te aroha. Kia aua iwi heoi he panui-
tanga tenei ki ngaiwi o te Tai Hauauru
mote nei patu kia kimihia mai i tena taki
wa i anga ti mani a pota ngati maru nga-
puhi menga wahi katoa ki te ki te a mai
tena patu whakaaturia mai tona ahua
he karaka te kaka no kotahi te mea ma
kai wae nga nui puta tonu atu ki te rau
puta tonu atu ki tetahi taha me nga mea
ma paku e hahae ana i wae nga nui ki te-
tahi taha ki tetahi taha. Heoi ki te hoha
te Etita ki te nui rawa o ena kerero heoi
rukea atu ki te awa o Whanganui he
kore hua ranui no roto otira he hua kai
roto i ena korero note aroha o ngai wi i
haere ai maua o ngati tuwharetoa ngati
mania poto ngati haua ngati hau mera
atu hapu.
Heoi ano
NA TURUA TE RANGI
Tutakangahau
Kia penei te tuku mai
MAUNGA POHATU
Te Whaiti,
Rotorua.
|
|
12 14 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
Tupapaku.
WAITARA, Tihema 10th, 1899.
Kia Waata Hipango, Etita o te Tiupiri.
Ehoa, mau e perehi ki roto i te Tiupiri enei kupu
ruarua kua tuhia ki raro iho noi ara: —
No te 28 onga ra o Noema kua hori ake nei ka mate
a John Bailey, ko te ingoa e mohiotia nui tia ana ia
ko Tiaki Kanaka, ki whakatete waahi o Waitara.
Kotahi maero me te hawhe to matara ote kawenga
atu i tona tinana ki Te Peropero, waahi o Turangi.
ki te kainga o tana tamaiti taurima o Taitoko-ki-Nga-
motu. Na runga tonu i nga kupu poroporoaki ake a
taua kaumatua ki tana taurima tanga kia kawea mai
tona tinana ki Titirangi takoto ai. ki runga ako i ana
mokopuna, ko te take tenei i kawea mai ai tona
tinana e Taitoko ki Te Peropero.
He nui nga uhunga i tangihia ai ia e tona iwi e Te
Atiawa i runga i te mea he tangata taurima tangata,
he tangata e mohiotia nuitia ana. e manaaki tiu ana e
Te Atiawa nui tonu.
No te Rahorai te 2 onga ra o Tihema noi ka haria
o
atu ona iwi ki te kopu ote whenua ki te waahi e kore
nei ia e maharahara ake ki nga raruraru hira noaiho
otenei ao. Ko Te Waaka te minita pakeha o Wai-
tara nei te kai kaikarakia i tona nehunga.
Ko taua kaumatua he kanaka. I whanau ia ki
Hawaiki i te tau 1821. Ko ona tau mai ano otona
whanautanga, a tae noa ki tona wehenga utu i tenei ao
e 78 tau.
I a ia ano e taitamariki ana kariro mai rana ko
tana tuakana, me etahi atu o o raua hoa kanaka i Ha-
waiki, i a Pihopa Herewini ki te kura i St. John's Col-
lege e tata ana ki Kohimarama. waahi o Akarana.
Ko to ratou kaipuke i rere mai ai ko Lord
Worseley. No te mutunga ote kura i akarana ka
haria ia me etahi o ana hoa kanaka e to tihopa ki
poihakene (money) kireira hoki kura ai ko te mu-
tunga a tana kura ki reira ku haere; ia ki te ti-
kini i Ballarat rana tahi ko tanu tuakana ki te
keri koura mahi atu ana i reira, u tae noa ki
te wa i puta tuatahi mai ai nga rongo mo te ti-
kini ki kareponia a kua mutu haere hoki te tikini.
i Ballarat (Pararata) taua takiwa tonu raua ahu
whakakareponia atu ai roa rawa raua e kari koura
ana i reira no te hokinga mai o raua, ki poihakena
i wehe atu ai tana tuakana i a ia, a tae noa mau
nei ki te ra o tona matenga te wehenga atu o tana
tukuna ka rere mai ia i runga i tetahi kaipuke
patu weera, hari muka me etahi mea e hokona atu
ana e nga maori ki te kapene o taua kaipuke i
roa bold ia e mahi ana i runga i taua kaipuke a
tae noa ki tona pakarutanga ki Waitangi kei whare
kauri tenei waahi ko te ingoa otaua kaipuke ko
" Maria Lowrie. " I te patarutanga o to ratou
kaipuka ka noho ia ki nga maori o reira, ki nga matua,
ki nga tupuna o taitoko ki ngamotu e iwa ana tau ki
reira ka haere mai ia ki Niu Tireni nei i roto i te heke
a ngatimutunga i te tau 1867. No reira mai ano tana
taurima tanga i tana tamaiti i a taitoko ki ngamotu u
taea noatia nei tona matenga.
No te tau 1876 ka moe ia i taku whaea kore rawa
ata he raruraru i puta mai ki waenganui i a raua a moo
noa atu ona kanohi.
Ho koroheke whakapono rawa atu ia he kai
karakia ia i konei i Waikanae hoki. He tangata pai
rawa atu. Ko ia tetahi tangata i tangihia nuitia e te
atiawa ki Waitara nei. He nui te pouri me te mamae
i pa mat ki tona iwi i tona ngaronga atu ia ratou
Heoi ano,
NA TE PIKI-RAUKURA.
Panuitanga,
Nu e panuitanga tenei kia mohio nga iwi o nga
motu erua nei o Aotearoa me te waipounamu, tamu
wahine tamariki.
Epohiri atu tena kia koutou kia tae a tinana mai
ki te marae ite Mahia ate 23 o Pepuere 1900. Eheke
iho nei kei te 25 onga ra whakatuhera tia ai to tatou
whare karakia ehua ia nei te ingoa kote whetu mara-
ma oteata. Haere mai, haere mai, haere mai, ka
mau tonu nga ra o Pepuere eheke iho nei.
Heoi ano na. Na te kaunihera o rongo mai wa-
hine taane wahine tamariki,
MATENE WHAANGA MAHIA
Na e panuitanga tenei ka tuturu te karanga atu
ate huritau hurutara me ona hapu ara nga rauru nga
tipourua taane wahine tamariki kia tae atinana mai
nga uri o runga ite waka nei i Aotea ate 10 ongarao
Hanuere eheke iho nei tau 1900 ki te papatupu Wai-
totara aha koa i whea i whea ote motu nei whiti ata
ki te waipounamu. Haere mai, haere mai nga utanga
oto koutou waka o Aotea, aha koa pai aha koa kino
kawea mai ki runga ki to waka wetewete ai te putea
whakairo a to matua me to tupuna i waiho ake kia
koe ito ao nei haere mai. haere mai.
TE KOMITI o RAURU.
TE KOMITI o POURUA,
|
|
13 15 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Te Manu nei te Kuaka
——————————
He mea tuku mai e A, Knock, Esq. Otaki.
Nga Kuaka o Wairua Whanga.
I raro ite ingoa o runga ake nei kua panui tia ete
niu pepa Ingarihi te korero ahua reka, ara mote heke
ate manu nei ate kuaka ina haere atu i Niu Tireni,
ki Haipiria kaore matou e mahara iho aua, kei
te mohio te tini onga kai korero, o a matou
niu pepa ko taua manu, e noho nei ite a kau o tenei
moutere ite wa ote raumati e rere ana ite wa ote
makariri a ka whanau ki Haipiria kite mu-
tunga mai ote pito marangai o taua motu.
Kaore ano i maha nga tau ote kitea tanga o tenei
tuahuatanga, engari ina ia nei kua tino mohio tia a
kua tino whakamaramatia e ta Waata Pura. I roto
i taaua pukapuka tioi korero mo nga manu o Niu
Tireni. He mea, whakamiharo mehemea te kuaka e
hia hia ana kite wahi matao hei whanautanga he aha
ra i kore ai e haere ki nga whenua hukapapa, haere
ke ana i runga i taaua rere roa noatu whitingia aua
te raina (rohe) ote hawhe ote ao nei whitingia ana te
takiwa o e hia.
I nga ra o mua e kitea iho ana eto maori kaore e
whanau ana taua manu ki konei, a waiho ana hei
whakatauki " Ko wai kua kite ito kohanga ote kuaka ?
Ite 1898 i kitea e te teera e tua ana tua hua tanga
manu i kutariki, i ara haka nga kupu a ta Waata
pura ki taku mahara kaore he mea hei whakarita mo
tenei tua hua tanga ote heke he pono nei he tino
whakamiharo ko tenei korero ka whai ake nei no ro-
to ite niu pepa, Ingarihi ite wahi o Niu Tireni e rere
nei whakate pito marangai mutunga mai he waahi
whaiti teitei toro tika, ka mutu teera ka haere atu he
puke puke one pu te mutunga mai he pari tei tei a
taparere tonu iho kite wahi hohonu ote moana ko te
reinga, ko te rerenga wairua, e ai ta nga kaumatua o
Niu Tireni kei te taha rawhiti o tenei kurae he wha-
nga-ara ko whanga wairua tawhio noa nga taha he
one pu, i mua ai ka rongo te maori ite papa onga
parirau ote manu haere po, ka korero komuhumuhu
atu tetahi ki tetahi e ho wairua e haere nei ki toona
kainga he wahi whakamataku ano hoki he pa tonu te
hau kaore he mutunga kaore e kitea he kainga tan-
gata he huarahi ranei.
E ai te mahara a te ngakau ina tae kite mutunga
ote ao, koinei te wahi e kitea ai te tangata kotahi to-
nu ko te morehu onga taangata ote ao e rara ana ia
ia ki nga konga toru toru nei, e wiri ana e whanga
ana ki toona hemonga.
He aha koa ra e hara ia nei ite mea no nga ritenga
ote iwi o mua ka tata nei kite kore, i mana kohia ai
tenei wahi, teena te tino mea nui hei here iho i o ta-
tou mahara ki taua wahi nei e rimatekau nga wiki i
roto ite tau e takoto kau no aiho ana taua wahi, tino
ma totoru ana te mokemoketanga o reira.
Na kei te tatanga onga ra e maehe kite pau, o ho-
rere ana te putanga ote tini ote manu nei ote kuaka,
tetahi mea tino whakamiharo kei te ao nei i nga wahi
katoa o tenei, kote wahi pai rawa hei mataki takinga
ite rerenga atu ara ite whakarerenga iho ate kuaka
inga a kau o tenei moana koia tenei ko whanga wai-
rua kei te ngahuru ka kitea nga pokai kuaka, e rima
tekau kei etahi pokai, a e tae ana ki te mano etahi
pokai e rere katoa atu ana whakataua wahi nei (te
rerenga wairua) he whakaeke tonu atu ko reira wha-
kaeke ata ko reira.
A kaore ano i tae noa kite paunga onga ra e toru
o Aperira kua huihui katoa te kuaka ki taua wahi
nga tini mano kaore e taea te tatau pouri ana te
rangi mete whenua, e hui ana ki reira ka rere ai ki
ehia i etahi tau i mua ake nei i kite au ite
rerenga o taua heke nei ote kuaka, a i tino whaka-
maua te tuahuatanga ki roto i oku mahara, mei te
mea nei e kite tonu atu anano au i tenei tangi.
I haere atu ahau i roto ite tupuhi ite ua he hau
kaha he marangai e piki atu ana au inga puke onepu
ka pa mai te tangi rere ke ki oku taringa ko tetahi
wahi e whakapouri aua ite ngakau ko tetahi wahi ote
tangi e whakamarie ana, hakirikiri nei te rongo tua
tahi e awhina mai ana i roto ite hau, ka neke neke atu
au ka ngaro te tangi ate moana, ka kaha ke noatu nei
ko te tangi kua kia ake ra e au, a oma atu aua au ki
runga ite pukepuke mutunga ote onepu a kua mohio-
tia atu e au te tangi ra no roto inga korokoro onga
tini kuaka, ka tu au i reira ka titiro atu kite mea i
haerengia mai nei e au i tawhiti kite matakitaki, ana
na pango tonu te takutai ite kuaka e hara ite hanga
karapokepoke kau ana hui ake ko te wahi kotahi nei,
whakaeke ana etahi ki runga i nga tuara o etahi a he
mano mano e rere pokaikaha noaiho ana i runga ake
kaore e kite taura nga mo ratou ite mea kua kiki tonu.
|
|
14 16 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
I ia wa i ia wa ka pakaru mai te ngaru whakauta,
kei reira ai ka ngaro tonu te rangi ite manu, a ka ho-
ki te ngaru whakawaho ka tau ano te heke manu nei
kite one turi ana nga taringa ote tangata ite tangi ate
ope nei, apitia kite pokenekene onga kapua ote rangi
kite whakamataku ote ahua ote moana, mete tangi
ahua wairua mai ate hau i roto i nga ata ota torutoru
nei, mete tini mano ote maun, meite mea nei ano he
ngaru te ahua ano e riri ana ka waiho rawa nei hei
whakamiharo mate ngakau tenei tuahuatanga kei te
tika noatu nei kia penei te ahua ka waiho hei mahara
mate ngakau meitemea nei note wairua ke tenei tu
ritenga, ite wa ote ahi e whakaeke tonu mai ana nga
heke hou ote kuaka, ki taua whanga nei papa papa
kau ana turi turi ana ka tata te ahiahi ka huri ki te
hauauru te hau.
Ka mahea te rangi ka mutu hoki te ua, ka toro
hoki nga hi hi ahi ahi ote ra tetahi mea whakamiharo
ano hold tenei, he oti huri ke ana oku whakaaro kite
pai ote ahua ote toonga ote ra.
O horere ana te whakahokinga mai o oku mahara
ki te ope kuaka nei kua kori katoa a ite ua ka toremi
nei te ra ki toona rua kua nohopuku katoa nga manu
nei katahi ka rere ake te moa kotahi he ariki pea no
nga manu nei, tioro ana taaua tungi mete rere whaka-
runga piki piki a a ngaro ana ite kanohi ki roto ite
kapua, i konei ai kua whai katoa ake te hanga manu
nei te tuahua tanga Kite titiro atu mete uenuku nei te
hanga nei ki wahi tei tei ote rangi ka ahu atu whaka-
te marangai rere a ngaro atu una ki roto ite po-
kene kene kua po hoki whakamaharahara kau ana i
roto ite ngakau tenei ta ritenga kimi kimi kau ana.
Na i runga i tenei tu ahuatanga taea noatia te pau
nga onga ra kotahi tekau, e whakaekea aua taua wa-
hi ete kuaka.
Ara ki whanga wairua, ka rere atu nga heke i re-
ira ngaro atu kei te paunga onga ra tekau he oti ano
nga mea e kitea ana ki taua wahi konga huruhuru i
ngahoro iho, hei whakaatu he pono he huihuinga note
kuaka te wahi nei.
Kaore e taea e tatou te whai ote rere ote manu nei
ki ehia kite wahi mutunga mai nei ote matao oti ia
teena ano nga tangata, o reira e a ata kite pai ana a
e korero ana ka timata ki nga ra o akuhata kua pa-
keke nga kuao a kua timata ano te hoki mai ote ma-
nu nei ki tenei kainga ona ki Niu Tireni na 1 runga
ite mea kaore ano pea i tino kaha nga kuao moto rero
•kite wahi roa kei te haerenga mai ka whakaeke ki
nga tini moutere i waenga nui ote moana whakataa
ai ite ngenge a ka tao kite wa mahana ote ra ia oke-
topa ka hoki mai te iwi kaipaoe nei kite wahi e hua-
ina ra ko te rerenga Wairua te ungamai. na ka toro
haere nga ope ki nga akau moana ote motu nei a ka
tae ano ki te ra tonu ano o aperira i ia tau ia tau,
ka hui ano nga manu nei ki te rerenga Wainui, o
hara koa ite hanga kia kore ano ia nei to whakami-
haro ate tangata ki tenei tu ahuatanga.
Nga Apiha mo te Tiupiri,
Nia Hema mo te Tiupiri:
TOPIA TUROA
POROKORU PATAPU APERA TE KEUNGA
HORI PUKEHIKA RAIHANIA TAKAPA
RU REWETI TE HIRA MATIU, KAIPARA.
TE KOMITI O NGAPUHI, KAIKOHE.
HEREMAIA HIKU, Tiamana. WIREMU HEREMAIA, Etita.
KOMITI O NGATIKURA, PIPIRIKI.
IHAKA REREKURA, Tiamana.
KOMITI O TE HAUKE, HERETAUNGA.
KEREAMA HUPITA, Tiamana. AREPA MAKI, Etita.
KOMITI O RAETIHI. WINIATA TE KAKAHI, Tiamana.
KOMITI O TANENUIARANGI.
HANEA KAWANA, Tiamana. RANGI MAWHETE, Etita.
KOMITI O TE AUPOURI, TEKAO MURIWHENUA.
E. M. KAPA, Tiamana. M. T. TAURERE, Raro Etita.
Te Ripoata mo te Tiupiri:
TE KORONEHO, WAIRARAPA.
He Raro Etita mo tera takiwa katoa, o Moawhango
me Taupo:
HENARE PENETI.
Nga Etita o te Reiri Karamu:
NINIWA I TE RANGI, MARTINBOROUGH
MERI H. MANGAKAHIA, WHANGAPOUA.
He Etita mo nga tikanga katoa e pa ana ki nga
whakahaere tupuna:
HAAMI TE RIAKI, WHANGANUI.
Raro Etita mo nga Takiwa ki Raetihi Manganuiotea
MARAEA TAMATEA.
Koia te Kai whakahaere mo te Tiupiri mo nga
Takiwa ki Herataunga:
MOHI TE ATAHIKOIA, WAIMARAMA.
Raro Etita mo nga Takiwa kia Muaupoko
EPARAIMA PAKI LEVIN.
Hei Raro Etita mo te Tiupiri mo te Takiwa o
Ngatiraukawa:
WIREMU KIRIWEHI, OTAKI.
Hei Raro Etita mo Ranana:
PERETINI REWI, RANANA, WHANGANUI.
Raro Etita mo Heretaunga, Waipatu
PARAIRE HENARE TOMOANA.
Raro Etita mo Tokaanu:
RENATA NGAHANA.
Raro Etita mo Kai taia:
EREPETI RAPIHANA.
Raro Etita mo te Takiwa ki te Reureu:
HUE TE HURI.
Raro Etita mo Lower Mohaka:
REMUERA H. TE URUPU.
He mea Perehi e Waina me Waina, a he mea panui e
Waata Wiremu Hipango. I raro i te mama o te Komiti
Nui o Whanganui.
TIHEMA 21. 1899.
Printed by Vine and Vine at their Registered Printing Office,
Wicksteed Place, Wanganui, and published by Waata
Wiremu Hipango, under the authority of the General
Maori Committee of Wanganui.