|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 3, Number 71. 01 February 1900 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
VOL, 3. ]. TAITE, 1st PEPUERE, 1900. [ No. 71.
Panuitanga.
Ko te utu mo te Pepa nei, te 10 hereni, mo te tau
anake; kaore e hawhe tau.
Ki te kore he moni mo a taihoa utu ai tukua mai he
pane kuini kia taea ai te poohi atu. Mo te tau e
30 kapa; taihoa ia e utu mai te toenga.
Ue tuku mai Ma te Poutapeta, ko te tuhi me penei.
WAATA HIPANGO,
Etita o te Tiupiri,
. Box 93, Wanganui.
Whakatupu Manu,
ME taonga ano tenei te whakatupu
manu hei whakamatau i nga
huarahi e puta mai ai te moni
ea ai te whangaitanga, me te ora mo te
tinana. Tenei kua puta te panui a te
Kawanatanga kia whakatupu manu ara-
heihei, take, kuihi, parera, hei tuku ki nga
makete o Ingarangi, e kiia ana hoki he
nui te utu ki reira mo te manu.
Na reira ka puta te whakahau a. te Ka-
wanatanga kia whakatipungia he manu,
ma te Kawanatanga ake e utu te tukunga
ki Ingarangi; engari ko nga huarahi o te
whangaitanga i nga manu e hiahiatia ana
mo te tuku, me haere anake i runga ia te
Kawanatanga e whakahau ai.
Ehara i te mea ko nga manu anake;
engari ko nga hua (heki) hoki a nga manu,
na ka rua ai nga taonga nei, he manu he
heeki,
He mahi pai ano tenei ma te iwi maori
he whakatupu manu, engari kaua hei
whakatupungia i nga kainga huinga ote
tokomaha, me kainga motuhake kia wa-
tea ai hoki te whakaaro ki te whakatupu
tupu. He nui ano te whangai manu o te
maori, engari ko ta te maori whangai tonu
i taua manu waiho atu ai kia haere noatu.
Kaua hei pera te tiaki i runga i te whaka-
hau mai nei, me matua hanga e whare,
he iari hoki hei nohoanga ka oti tenei, ka-
tahi ka pai mo te whakatuputupu.
E kaha ana te maori ki te ngaki kaa-
nga witi hei whangaitanga.
Ko te ahua o nga manu koia tenei—:
Heihei, kia toru kia wha nga marama o
te pakeketanga kaua hei hoki iho i te wha
pauna te taumaha.
Parera—tekau wiki ki te rima marama
te pakeketanga, kia kaua e hoki iho i te
wha pauna te taumaha.
Kuihi: —Kaua hei neke atu i te ono ma-
rama, kaua tona taumaha e hoki iho i te
tekau pauna.
Take (Pipipi) kaua hei neke atu i te
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE TIUPIRI
tekau marama, ko te toa kaua hei hoki
iho i te tekau matoru pauna kote u wha kaua
hei hoki iho i te iwa pauna. Me haere.
ora tonu enei manu ki nga taone i whaka-
ritea e te Kawanatanga hei •tukunga atu.
Ma te Kawanatanga e utu te haringa atu
i ranga i te tima i te tereina ranei.
Otira te tino huarahi tino tere rawa mo
runga i tenei huarahi kei te panui ate
Puke e ki nei tera he paaki kua oti te ha-
nga hei whakaawhitanga i nga heeki a
nga manu tere tonu te puta mai nga kuao.
Kei te takiwa ki Wairarapa kei te pera-
tia te whakatuputupu.
Tetahi mea pai ano ko nga heeki a nga
manu, he nui ano te utu ki o konei taone,
ina hokona ki nga haapu.
Na reira he oranga ano e puta mai ana
i te whangai manu, ahakoa heihei motu-
hake e whangaitia, he nui ano nga painga
e puta mai ki te tangata, mehemea kotahi
rau o katua heihei, a ka whanau heeki ka-
toa ai i te makariri, e rima tekau mawaru
tatini ena heeki i roto i te wiki kotahi, me
ki kotahi hereni mo te tatini, ko nga mo-
ni e rua pauna tekau mawaru hereni o te
wiki kotahi.
Na he moni nui tena. Ko nga tangata
kaore e whangai hipi; na me tahuri hoki
ki te whangai manu.
Hemea Tuturu mo
nga mema
TAKIWA POOTI MAORI WHAKA-TE-RAKI.
Hone Heke ... 1,453
Mutu Kapa ..... ... /367-
Henry Papa Ururoa (Henry Flavel) 225
Keritoke te Ahu .... ... 126
Poata Uruamo .;. ... 94
Na, i te mea ko Hone Heke te tangata i neke ake
nga pooti moona, ka kiia nei e ahau ko ia kua tu hei
Mema mo te Takiwa Pooti Maori Whaka-te-Raki,
Heoi ano,
NA J. B. WILLIAMS,
Tino Kai-whakahaere o te Pooti
Te Whare-whakawa, Kororareka. 29 Tihema, 1899.
TAKIWA POOTI MAORI-WHAKATE-RAWHITI.
Wiremu Pere .. 2,294
Mohi te Atahikoia .., 1|38T
Hurinui Apanui ,
Kereru Numia
NA HEMI PUUTU,
J. BOOTH
TAKIWA POOTI MAORI WHAKA-TE-HAUARU.
Henare Kaihau . ... ... 2,685
Te Heuheu Tukino . ... S78
Te Aohau Nikitini ...5.81"
Waata Hipango ... "440
Hone Patene ..... ••• .
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
REIRI KARAMU
E kore e tau te he ki nga Etita, me ngawhakaaro a nga
Wahine e tuku mai ana ia ratou reta kia panuitia
Mereana Huaki me ona hoa wahine :
Aotearoa Waipounamu
Me hoki mai taaku korero ki tooku tinana ake mo
runga mote moni i whakahuatia nei eau mote Tiu-
piri he tino taonga tenei kite iwi pakeha te nupepa
no reira hoki katu he perehi nupepa kinga taone ka-
toa o nga motu e rua nei ua konei ka wawata au kia
tangohia he nupepa pakeha moku, koia tenei:—
Kote Iwiingi Poohi (Evening Post) kote utu mote
tau e £2 pauna i mamae ano tooku ngaku mote pu-
tanga o tenei moni ki waho io tatau nupepa heoi ka-
ore e taea ite hiahia ote ngakau kia rongo inga
korero ote ao ite mea kariro mai i au taua nupepa
karongo au ite kaha o tenei iwi ote pakeha kite mahi
i aua mahi e puta mai ai he Painga ki tona tinana
"Taku Mahi.
Ka Wawata ano ahau kia kite au ite tika o a ra-
.tau nupepa ka whakaarahia eau he taiepa ki taaka
kainga toonu nei.
Konga eka.
O te whenua 876 ka uru ki roto kite taiepa ka tai-
ngohia eau he hipi e 300 konga utu onga hipi e £200
pauna note taiapa £130 pauna. Ite tau1897.
Ka ati enei mahi ite tau 1898 ka puta mai ki au
te utu onga huruhuru e £64 pauna ka rite pea tei nei
moni kite tekau hereni e puta nei kite Tiupiri
ite tau. Note tau 1899.
Ka puta mai ki au £114 pauna note nei tau ka
puta mai ki au £148 pauna kia hokona nga; matua ka
puta mai e £73 pauna no tetahi hokonga e £6 pauna,
. . . .E Hoama,
Ka ki te au i te tika o te mahi ate pakeha kei konei
te take i kia at e au me pauna mote Tiupiri i te tau
ko enei mahi i mahi nei eau kua hoki katoa mai ki
au aku ruihi he ahu koa kite whakahawea mai kou-
tou mo taku whakaatu i etahi o aku mahi ki roto ki
to tatau nupepa e kore e taea, e whakaatu ana hoki
an inga mahi a oku ringa kaati taaka whakamarama
atu kia ora te Komiti o te Reiri Karamu.
Kia kotahi marama,
Ki te tae atu tenei panui kia kotahi marama e ha-
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Ka te Etita ote Reiri Karamu,
NINIWA KI TE RANGI,
Martinborough Box No, 7.
He nui te whakamiharo iho ki te wahi kotahi 6 to
panui mou i hoki mai i roto, i nga mamae e tenei ao
matemate kia ora koe mo tenei atawhai o to tatou
Ariki" ka whiti atu te ra ki tua o tawauwau, ka ho-
ria ki te papa nga parearea o te tau tawhitu" Tenei
te mate te whiri nei i to iwi, ka mimiti nga pou wha-
kaara i te tahuhu o Taitoko-ki-te-uru, haere tane ha-
ere wahine haere tamariki, e taea te aha, tena koe
me nga morehu i roto i te mate i roto i te ora, ma te
whai marie ka tutuki ano nga tinana ki tera tau hou.
ETITA
Awhina i o tatou hoia,
He Awhina i nga hoia a te Kuini e tukua nei ki te
whawhai kia te Poa, ara mo nga hoia ka whakaritea
inainei kaa puta te whakahau a te Pirimia, kia ko-
whiria apo e nga takiwa o Whanganui kia rua te kau
marima tonu ana tangata a mate iwi ano e hoko nga
rawa e rite ana ma te tangata kotahi koia tenei nga
moni £25 ma te tangata kotahi, na reira te komiti
huihui Maori i tu ki Whanganui kia Awhina mai ta
tou i nga hoia a te Kuini ki tau moni e pai ai hei
kohi, a hei whakapiki hoki i te mauri o tatou tupuna
matua na ana nei i hapai te ringa o Kami Wikitoria.
NGA MEMA
Takarangi Mete Kingi, Weraroar Kingi
Henare Te Aro Hori Pukehika
Takerei Te Ahuru Porokoru Patapu
Te Aohau Nekitini Raihania Takapa
Ru Reweti Hori Kerei
Waata Hipango
Hori Kerei, Tiamana.
W. Hipango, Hekere-
tari
. Kaawhe, Kai tiaki onga
moni
Rawinia Hipango ... 5
Raihania Takapa .. ... 6
Ema Hipango
Ngarangi Raihania
Teoti Teutupoto
Meri Teutupoto
Epiha Patapu
Tepuote Kawa
Kataraina
Akuhata Taiteariki
Tahiwi Akuhata
Rau Porokoru
Pare Rakapa
Waru Teeri
Wiremu Tekee
Tepo Maehe
Tumua
Te Whare Tiraki.
Tame Hauauru
Winata
Hori Tekee
Neri Metera
Toa Rangitahi
Hori Pukeke
Eruini Te Rangiirihau
Hare Rangatira
Mata Kaihoe Keepa
Marama Tamehana
Tarewa Heremaia
Irihapeti Tereimana
W. R. P. Reweti
Hori Reone
Pare Reone
Ngapera Taneki
Hera Mahuika
Toinga
Tapeka
Ru Reweti
Mere Ngahapu
Kingi te Herekiekie
Weraroa Kinga
Tiupiri Nupepa (W.W.H.)
Hori Pukehika
Takarangi Mete Kingi
Takerei te Ahuru
Hori Kerei Paipai
Riwai Rimitiriu (ara Ngarauru
Katoa)
Aperahama Tahunuiarangi
Eruera Whakaahu
Kerei te Hokowhitu
Kararaina Henare
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE TIUPIRI
Roka Kairi
Aneta Kopare.
• Henare te Aro
Tarihera Kereti ..
Ngkura Te Aohau...
Hone Tumango
Hare Te Apa
Rangihauki Tamakehu
Kahu Nepia
Mere Pikitia ...
Meretini Hari
Whakiwhaki
Ngaki te Rua
Huriana Paupautahi
Te Hape Parore
Hoori te Hore
Hona Tauri ....
Moe Ngamanako
Kopeke*
Moe Henare
Henare Tumango...
Hinetau Tumango ,,
Te Tua Nepia ...
Kaewa Reupena ...
Kawa Kumeroa
Taupoki Kumeroa ...
Noni Terei
Wharehuia Terei ..
Taria Huirua ...
Totoro Huirua .,
Tanginoa Tapa ...
Te Huatahi Tanginoa
Maremare;
- Taurua Kereopa .
Tepara
Tauri Kererau
Whitingia
Whitingia.
Terewanga Henare
. Kaka te Wano.
Motiwha Kumeroa
Matini Patu Witi katikati
Matini Tapahi Tinakore
Matini Tapahi Kaipia .
Matini Tapahi Hamahama
Tetoa a Hinearo
Tetoa a Hinearo.
Te Aohau Nekitini
Mo nga Hoia
TE PARAPARA Hanuere 31 1960,
Kia Waata Hipango
HAWIRA REHETEUIRA.
He Whakapai.
Te Tari mo nga Tikanga o te Ture.
PONEKE, Pepuere 6 1900.
Ehoa tena koe tenei ka tukua atu nei e au ki a koe
te Kahiti e mau na i roto te rarangi ingoa o nga
tangata o te • Aupouri, i kohikohi moni nei ratou hei
awhina i nga tangata o te Kuini kua tu kai-a-kiri, me
nga pouaru o te whawhai ki Awherika, kei te hiahia
hoki te Aupouri kia panuitia taua rarangi ingoa ki ro-
to ki nga Niupepa maori ; kei te nui hoki te whaka-
moemiti a te pakeha ki te mahi a te iwi maori kite
tautoko i tenei tohu aroha mo te hunga mate, hapai
hoki i te taha ki to tatou Kuini.
Ka to hoa aroha,
Na F. HALDEGRAVE, Hekeretari
Aupouri, ki Parengarenga, 2.5 Tihema, 1899.
Ko matou ko nga tangata o te Iwi o Aupouri, ka
tuku pono atu i to matou aroha ki a te Kuini, hei a-
whina i ona tangata tu-kaiakiri, me nga pouaru o te
whawhai ki Awherika.
Ka tuhiti nei e matou ingoa, me ta matou moni:—
£ s. d.
Wi Kaingaroa 1 10
Hohepa Wahangu 10 O
Annie Yates . „. 2 2 O
Murupaenga Rewiti 1 10
Wi Patene ... W O
- Henare Rewi ... 10 O .
Rev, Hemi K. Taitimu 1 10.
Taka Keha ... 6 O
Henare Romana ... 6 O
Rata Moa ... 5 O
Weri Tipene ... 5 O
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE TIUPIRI
Pene Hopa ..
Riki Hopa ..
Moa Tukirua ...
Wiremu Paraone.
Tame Romana ...
Hakaraia Kaingaroa
tiri Mara
Paraha Ratohi ...
Manuera Waata ...
Hepa Inia
Waata Neho
Erina Taitimu ...
Heka Rewiri ...
Karipa Wi
Rapata Hoterene ...
Ranareti Ieti ...
Karaihe Piri
Paraone Hotarana... :
Ngauma Rewiri ...
Himona Mihaka ...
Herewini Tipene ...
Hori ...
Hapikini ...
Mekenehi
Hira, Rangitira o te Teiha
Hoto Ihaia ...
Hare Raharuhi ...
Eruera Wahia
Hohipa W. Komene
Karena Taimona ...
Riria W. Komene ...
Kiritina Karena .,.
Hohepa Himi ...
Tare Aperahama ...
Rewi Aperahama ...
Akiaha, Hini ...
Tumu Rewi ...
Ritihia Karena ...
Emere Hetaraka ...
Hetaraka Raharuhi
Taituha Hetaraka ...
Heke Pene ...
Ngapia Epehi ...
Hoana Heki
Karena Pene
Aupouri, ki Te Kao,
Parengarenga, 22 Hanuere, 1900.
Hapi Takimoana ...
Ereatara Takimoana
Henare Popata ...
Hira Rekereke .,,
Hone Wi
Hohepa Ngaruhe ...
Matiu Tupuni
Umuroa Tamihana
Moengaroa
Waru Horo
M. T. Taurere
Pene Kapa:
Mutu Kapa
Paratene Kapa ...
Ngakapa Tahu
Wikiriwhi
Eru Ihaka
Karena Wiki.
Kaka Wiki ...
Hori Karaka
Hare Rangitakina ...
Hone Wiki
Eru Tana
He Mihi
|
|
7 7 |
▲back to top |
Tupapaku.
Ko te Awe Papanui tama a Komene
Papanui o Ngatipamoana no te rua o nga
ra o Pepuere i mate ai ki Koriniti.; He
uri '. rangatira ia he tama na Komene Pa-
panui raua ko Rahera Hautukua, he
tangata ia e manaakitia aua e tona iwi, i
tu ano ia hei tiamana mo te Kura o Kori-
niti na tona mate ka rihaina ia.
Patikau Pineaha.
Ko Patikau Pineaha tamahine a Pine-
aha Utiku o Putiki Wharanui, he ingoa
no Rawinia Hipanga Note waru o nga
ra: o "Pepuere i mate ai ia ki Putiki; ko-
tahi te kau ona tau He nui atu te piki
haere ote matauranga o tenei kotiro ki
nga-mahi o te kura, a kua ako hoki ia ki
te whakatangi Piana, he tamaiti hoki e
haere ana ki nga kura Ratapu, a he ta-
maiti whakapono rawa tenei; i te mea, kua
kaha rawa te paanga mai o tona male ara
fie kohi kaore ia e tureiti ki te korero i
tona pukapuka karakia, ki te karakia ano
hoki- ia ui ina kore He tangata karakia, i
kaha tonu tonu korero a e rima meneti
tonu te noho pukutanga o tona reo, ko te
he mongo rawatanga. Kaati ra kua rite
ia ia nga mahi a tona Ariki kua whiti atu
i te mate ki te ora,.
|
|
8 8 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
Piritiani me Taranawaara,
Te Wai whakamate,
Te whakaatu mai ote pepa o Tarakoa
Pei, kei te harihari rakau peeke oneone te
iwi nei te Poa hei tutaki i te wai o te awa
o Kiripi, ara he aukati whakamate i te
wai, hei whakamate i te taone o Reirime-
te.
Kei te whaiwhai tonu a Tianara Pura
i te Poa, e whati haere ana te hoa riri, kei
te riro haere nga puke nohoanga ote Poa,
me te neke haere atu a Tianara Pura me
ona hoia.
E rua nga maunga ko Hiniharawe me
Kirini, Hirirea na nga punui i tukituki a
rere ana te hoa riri.
Na te Kotarani te tahi puke i whaka-
eke be puke kei waenganui o Mote Kirito
me Kirini Hira, kote tahi o aua puke ko
Kirini Hira na te Airihi i whakaeke, i riri
ano nga Poa i runga i nga maunga nei, ite
kokiri ate Ingarihi, ka kite ra hoki te Poa
i tona kai i te peneti e titi ana i nga pu a
nga hoia i whati ana te hoa riri kaore i
rikarika te haere ki te kawhaki ia ratou,
Kotahi rau nga Poa i mau herehere.
Te whakapiki o Kimiri.
Tianara Pereniha me ona turapa
kua uru ki Kimiri, ko Niu Tireni ano i
taua haere. He nui te hari o nga more-
hu o taua taone, a tae atu hoki ki nga wahi
o te ao i raro i te mana o te Kuini, mo ta-
ua teone. I puta ano te kupu a Roihi ka
hoatu e ia e rima pauna ma te tangata ko-
tahi o ia Kamupane hoia, ma ana e tono
tuatahi a Kimiri.
Kotahi mano te Poa kua hora ia Roori Mutuene,
na aua Poa a Tianara Pereniha i pupuhi ia ia e ha-
ere ana ki Kimiri, kaore ia i tuhuri atu, haere toua
tae noa nei ki roto o Kimiri,
Ko aua Poa kotahi mimo nei kua horo ia Metu-
ene.
Inaianei kua tae a Metuene me ana ropu hoia ki
Kimiri,
No Whanganui,
——————————
Kua tuturu mai te whakaaro o Mangakahia me
Ngapuhi ka whakakorea atu te hui i Karangatia ki te
Tiriti o Wahanga, ka nekehia mai ki Rotorua mo te
tekau marima Maehe.
Kua puta ata hoki te whakahau kia Mangakahia
kia whakahoutia ano te panuitanga whakaaringa mo
nga mema o te Kotahitanga. Ki te whakaaro a te
Tiupiri kaore kau he tikanga kia tuaruatia ano pa
nuitanga, notemea e whai maua tonu ana tera panui-
tanga i roto ia te Tiupiri,
Tenei ake nga ra e marewa ai tetahi o tatou waka
ara a Huia Tangatakotahi Nupepa,
Kua rehaina a Hon Tamihana i tona tuanga mi-
nitatanga mo nga mahi whawhai me nga ture. Kua
tu ko Hetana mo te mahi whawhai, ko Hemi
Makikauena kua tu hei minita mo nga mahi maina
me nga ture.
Kaa tuturu ki te rima tekau nga pakeha o Whan-
ganui hei haere ki te whawhai, he maha ia nga mea
e hiahia aua ki te haere, ko etahi na ana ake tona
hoiho me ana rawa hei tapiki ia ia kia tukua ai ia nei
mo te haere. I te maha rawa o nga pakeha te mahi
tuatahi kia ratou he whakamatautau ara kia pahi ra-
wa i nga take e toru: —tuatahi ka tirohia e te takuta
tuarua ko tirohia tona mohiotanga ki te eke hoiho—
tuatoru ka tirohia te mohiotanga ki te pupuhi; no-
temea ko tenei kowhiri ko nga, tangata mohio anake
ki te fere hoiho, heoi ko etahi ote hanga nei katahi
ano ka eke hoiho, me aha u aua i te paoho ake o te
ngakau hikaka kia kite i te Poa, I te whakamatau-
ranga ki te pupahi, ko etahi e tika ana ki te puru-
tai a ki nga taha o te takete, ki etahi o nga mataa tu
ke ai ki te pareparenga o te whenua, kei era ka riri
nga rangatira, a mea ano ka tapapa nei ki te pupuhii
he tangata ano ka ahua tarapae nei te takoto e pai
ngia ana tera ahua takoto kia tika ai te taha be ta
ngata ano ka torotiko ko enei nga tar
ngata e kumea ana nga waewae. Engari kia roa te
wa e mahi tonu ana kua tika hoki te pupuhi ki te ta
kete.
E korerotia ana ko tenei hanga kei ranga atu o em
kua riro ra ki te eke hoiho me nga mahi kamakama,
He huihainga nui to Whanganui i te tukunga i nga
hoia kia haere mai ki Poneke nei, kapi tonu a runga
o nga whare me nga huarahi i te iwi nei i te pakeha.
I konei te pirimia, a Timi Kara a Hooro Teone; na
|
|
9 9 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
te Mea rawa o Whanganui te poroporoaki tuatahi,
muri iho na te Pirimia, he roa ana korero whakakaha
whakanui whakaaroha ki nga hoia, i muringa iho ona
katu te tahi pakeha ki te waiata mo nga hoia o te
Kuini, na nga mano i hapai, ano kote tangi a te
moana. I muri nga iho ka eke nga hoia ki runga ki
te tereina e ahu mai ana ki Poneke nei.
Ko tahi te maori no Heretaunga ko Hohepa te in-
goa he tangata kua mohio ki nga mahi turapa kua
tono tona komupane kia haere; ko taua tono kei te
ata whakaarohia e te kawanatanga. Kaore kua
whakaaetia te maori kia haere ranei.
Tera te tahi whakawa i Ingarangi, ko te take mo
tetahi pai tikara, he mea hoatu na te tahi pakeha mo
tana whaiaipo, a-hamenetia ana taua wahine e taua
tangata. Korero ana te wahine he mea hoatu taua
paitikoro i runga i to raua whaiaipotanga, a whaka-
taua ana e te kai whakawa e tika ana kia riro i taua
wahine,
He nui te pakeha i tae ki Poneki kia kite i te ha-
erenga o nga hoia tuarua o Kui Tireni ki Taranawa-
ara; e kiia ana he nui ke ata nga pakeha o tenei
huihuinga i te huihuinga tuatahi. Engari ko te ha-
erenga tuatoru ka tukua atu i Katapere i te Waipou-
namu.
Tokorua nga pakeha kotahi ano te ra i whaka-
momori ai po te ata te tahi, no te ahiahi te tahi.
Ko te tahi i marunga mai i te tima o whakatu, e u
mai ana ki te Waapu o Whanganui e rere ana ki ro-
to i te wai, mate iho.
Whakahau,
WHANGAPOUA, Hanuere 25, 1900, '
Kia te Etita ote Tiupiri.
• Ehoa tena koe. He kupu atu kia koe
kua tae mai te waea moku a te Atahikoia e
tono ana mai kia tuku kupu atu ahau kia
koe kia panuitia ano e koe te pootitanga
mema mote Paremata ote kotahitanga ko
ratou ko nga iwi o reira kite rawa ake in-
ga panui kua tureiti, kei tepenei hoki ate a
rawa i tuku reta mai kia au a Tapuika a
ngati moko a Waitaha kaore ratou i kite
inga panui.
Kati he kupu atu kia panuitia ano e
koe he pootitanga kote ra hei whakaaringa
ingoa mema kei te 15 onga ra o Pepuere
kote ra hei pootitanga ko te 27 ongara o
Pepuere kite kore koe e whai taima i tena
kati me nuku atu kote ra whakaari kei te
27 o Pepuere kote ra pooti hei te 6 ongara
o Maehe 1900.
Kei a koe ano nga kape onga takiwa
pooti.
H. MANGAKAHIA.
E pouri ana i te kore e taea te panui i
te tureti, —TIUPIRI.
Mo Te Tiupiri.
——————————
No te tau 1900.
Peta Haeanga Pokai, Tuparoa, Gisborne 5 O P. N
Tutanuku Tume, Purangi..... 10 O P. N
Temanihera Pahuri, Ruatahuna.. 1 4 P. K
H. R. Hauparua, Kahupatiki, Nepia.. 18 P. K
Hepi te Titaha, Uruamahoe Pakaraka
Bay of Island..... 2 6 P. K
Tawhito Pou, Waitotara..... 10 O
He tana pepa.
Antonio Tuwhana, Okato, Taranaki
Mr Grant, Karioi Native School
Nepia te Rau, Levin
Maihi Hangina, Levin
Raniara Komaru, Tokomaru Bay
Ngairo Honana, Cabbage Bay
No te tau 1899.
Atana te Haara, Mangonui (No 63) 4 4 P. N
Karepa te Whetu, Whangarae... 2 6 P. K
Tahaua Ngawhare, Matatera... 10 O
Riwai Rimitiriu, Pakaraka... 10 0.
Whakarua Raukahika, Waitotara 10 O
Henare Waitere, Turakina... 10 O
Panuitanga.
————•
Kua tae mai te whakaau a Mangakahia
e pai ana tenei marama hei pootitanga mo
nga mema o te Kotahitanga,
|
|
10 10 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Whanganui Tima Hou.
Tenei kua umai te tima mote awa o
Whanganui kei Akarana, i panuitia ra kei
te narunga mai i te Waimate tima, note
19 onga ra nei iu mai ai ki te tua whenua
nei.
Heoi kaharia mai ma Poneke ma te
tamupeere ehari mai ki Whanganui nei e
rua pea wiki, e Rupeke mai ai ki Wha-
nganui nei. Heoi ka timata tonu te hono-
hono i na tae mai kote waahi hei honoho-
no nga kei raro atu ote whare ote Kawana-
tanga mete whare o matene, i te taha ote
awa o Whanganui.
Heoi kua kite a tinana au ite ahua o
taua tima penei tonu mete Wairere nei te
ahua engari kote hanganga ote ka-
pene menga nohoanga kararehe ka tino
pai atu io te Wairere kei te ahua ano ote
waka aritahi nei kote rite heoi rekareka
iho ana te kanohi mete ngakau kite titiro
iho.
Heoi enga hoa tuturu no ratou te waka
atahua nei kei waenga nui pea onga ra o
Aperira ki te mai aikoutou i tokoutou ta-
onga e maanu atu ana i roto i te awa o
Whanganui.
Enga hoa tenei kua takoto ano te wha-
kaaro inaianei kia tonoa ano tetahi atu
tima iti penei me ohura ' nei. Hei tima
mote raumati, a tae atu hoki ki taanga-
rakau me taumarunui. Engari kei runga
atu i ohura tekaha mete tere, te hanga
karereke, kei nga taha ano nga hoe, mote
tae rawa ake ki te raumati etu mai nei
kua tae mai tera o hokoutou tima, ana ra
ete hoa ma te ora mote pani mote pouaru,
mete rawa kore, ina ra o tatou ihu eru-
maki tia nei e Hatariki ki roto ite wai inga
tau ka mahue ake nei.
Ehoa ma tenei ka whakatuheratia ano
e tuku hea ki runga ite iwi maori mete iwi
pakeha a mete tango moni mai ano hei
tino awhina io tatou taonga.
Na ehoa ma tenei ra kua umai te tao-
nga e takare tia nei e koutou kua uru ki
roto ite kapu o hokoutou ringaringa.
Na e whaka mahara atu tenei kia kou-
tou kua pahure nga wuuru, kote take
Kuini e toe ana menga hua ote whenua;
me tomea takoto, pakete mete mea wha-
kapake, ate iwi marohirohi nei ate wahine.
Maharatia whakaarohia ete nga kau e-
tahi hea ma koutou aha koa kotahi noa
ake te hea mate tangata mate wahine e-
nui ana kote awhina ana te mea nui i o
tatou taonga matenui ote kai kaora te
tangata ma te nui ote tangata kaora o
tatou taonga enga tangata o Whanganui
tae noa ki te kopounga huri noa i te awa
iti, maharatia awhinatia mai kei penei
ano tatou me enei tau kua mahue ake
nei.
Heoi ano
Na tokoutou hoa pono
H. PUKEHIKA.
Na Te Tiupiri.
Ko te pepa a Marara Eparaima o Kai-
kohe, Wiremu Tairua Tehoro, me Wara-
hi Whiutahi o Pukerimu, me Raihania
Waipapa o Rotorua, me E Kauwhata o
Kaikohe, ko a koutou pepa kua whaka-
. hokia mai e o koutou poutapeta ina hoki
e mau ana ano te hiri a te poohi, me whai
kupu koutou ki o koutou poutapeta mo
tenei mahi a ratou. Tenei ka whaka-
hokia atu ano. Kei ta penei te ngaro o
pepa.
|
|
11 11 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
He Whakautu mo te
Eruera Takahu.
Whenuakura, Pepuere 1 1900,
Kite Etita o te Tiupiri
Tena nga pai katoa i tau wana kia ora ite tau hoa
oto tatou ariki amene; kaati te mihi, kata te kupu
panuitia atu hei matakitaki ma nga iwi onga motu e-
rua O Aotearoa mete Waipounamu, mote panui a Eru-
era te Kahu, i tukua atu nei i Waipu Ratana Tura-
kina; i panuitia mai net ete Puke kihikurangi, nama
wha wharangi, te kupu tuatahi a Eruera te kahu,
ehoa. e kawana kai te tautoko mai koe ite panui a
Raumati ehoa kokoe ano kote pohehe ka tautoko
mai. Raumati ehoa Eruera kaore o maua pohehe
tanga ko Kawana ite mea kote hui ki Hiruharama te
o a maua panui ite aroaro onga mema tokotoru mete
iwi nui tonu mete hiranga onga pooti o Waata 19
mema ote komiti me to ratou tiamana; Eruera te ka-
hu me patai atu au kia koe ma korua ranei ahau e ki
mai he ware; Raumati ehoa eruera ko wai i korero
kia koe he ware; ka rite koe kite tangata tahae, pu-
remu, kai te korero ke, nga tangata pai, mohio noa
mui te tangata tahae, mete tangata puremu mo raua
e ra korero; eruera te kahu he aha korua; Rau-
mati he kanga pokanoa tenei nau kia maua ko ka-
wana ropiha kai te e rererere ana e kore nei e
tau: eruera te kahu, pehea atu to korua rangatira-
tanga ko Raumati ia au; Raumati ehoa me take mo
te korero katahi kapai ko wai i korero kia koe he tu-
tua ehara ite rangitira i korero penei ranei maua
kia koe kia aku tuakana ranei kia tahunuiarangi ma,
mete iwi nui tonu o nga wairiki; ki tau hui ranei i
kauangaroa kaore eruera te kahu he aha nga hua
oto korua rangatiratanga mohio tanga; minita tanga
ranei, ehoa eruera e korero ana ranei koe mo Hipango
kite rangitiratanga o Taitoko e ki ana koe kaore he
hua, ehe ana he he he rawaatu, a kite mea kia ka-
wana raua ko Raumati he kupu taku kia koe ko ahau
te tangata tuatahi kite nei motu naku ano i whaka-
takoto te kohatu ote rangimarietanga kite nei motu
i poka hoki o raho i tu okiha ai koe, ko tenei ko to
panui he he he rawa atu kaore hoki o hua.; mo to ku-
pu kite minita tanga o Hipango i panuitia nei e au
ehoa eruera kaore au i korero ite minita tanga o Hi-
ata hei mea whakahe ma nga tangata e pooti tia ana
hei mema ite mea kote ture Atua mete ture ta-
ngata te take ote paremata ka mana ka tika o-
tira-kua kite ano ahau ite Tiupiri i to panui whakahe
mote puke ki hikurangi mote whakapono me nga min-
ita me nga hahi, he kupu taku kia koe ehara koe ite
Rangatira o era mahi, kai te rangi to ratou rangatira
mana ratou e whakahe mana ratou e whakatika, heoi
ano ma tatou he titiro atu kinga minita nana i kawe
mui te rongopai he mohio tanga motatou i hono hoki
te pakeha kite maori puta ake ana ko to tinana e rua
nga tihi ote na rakau he pakeha he maori kua.
Huihui he rakau kotahi i roto inga ringaringa ote
minita tanga ote karaiti kinga iwi katoa, kai to ngaki
. koia tou hahi ki whea e here nei to kara kote rongo-
pai, kua mutu o patai pohehe tawai hoki, te tikanga
katoa o enei kupu au kote wahine ata ahua e mate
nui nei koutou ko ohoa ara ko hine mema e moe mai
ra i tana tane ia Kaihau Te Winitanga o Waikato.
Eruera te kahu, ehoa e Kawana Ropiha ko aku putake
whai kiko mu enei, otira te ahua o tenei iwi ote mao-
ri kaore ite whai kite mea whai kiko engari ko ta to-
na hiahia i kite ai. Tuatahi aha koa kore kiko tuarua
mate iho ki reira tuatoru ngenge iho ki reira, ehoa
eruera mo to mahi pamu e nei kupu au kahe, engari
mote tatua i hold mai nei te upoko kite ngau ite wae-
ro motu atu, kua ki te ano hoki ahau i tetahi panui an mote
rangi takoru, heoi i okatia ana e koe a Kawana Ropiha
raua kote rangitokoru pena mete pea kau, katahi ka
whiua e koe tau rawa atu ko Awherika mete kupu
atu ano ki reira pohehe ai kite patu tangata. Na ehoa
kaore he painga mou a mua ake nei ki runga kinga
iwi kua ta koto ia koe te raruraru ki ou iwi tae mai
ai kia au.
NA RAUMATI POMAKARIRI,
Tukemata Tepuote Kawaroa ki Rangitawhi,
Whenuakura.
RUATAHUNA, Hanuere 80th, 1900.
Kia Waata Hipango, Etita ote Tiupiri.
Te harakoe rue to maru i raro ia koe. Heoi te-
mihi kite tangata e kui e te Tiupiri. Tenara. koe
teohaki anga tangata kua ngaro atu kite po menga
rangatira tane menga rangatira wahine nana koe
whangai kapa keke a kawaiho hai a tua mohapu e
tino nui ana te hari mete koa oku hapu rangatira tu-
hoe tawhaki kia koe mou i tae mai kirunga ki oku
puke rangatira korokiai a metoratou ata whakarongo
pai ki tenei manu kia te Tiupiri he pai noana korero
na ekui ete Tiupiri kaua koe e whakarongo ki nga
korero a tetahi tangata kotukua i te rangi nomau
nga pohatu i kite au i tana panui e kinei kia whan-
gaia koe ki taua toroi nake enei kupu nate rorirori
ehoa. ma kia pai te mihi ki totatou kuia kia te
Tiupiri notemea kua mihi nui nga hapu rangatira o
tuhoe nei ki te mihi te tangata kia pai rawa aua
korero e tuku atu ai kite kino nga korero kaua e taia
kite niupepa heoi aku pupu.
E kui kia roha koe kite tuku atu iaku kupu ruarua
kite nupepa Temanihera Pahiri.
|
|
12 12 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
He mea Tuturu.
——————————
Hanuere, 27 1900,
Kia WAATA HIPANGO.
Kia ora koe me te Komiti whakahaere
ote Tiupiri. Panuitia atu enei kupu i ra-
ro iho nei ara: —
Ki nga Iwi, ki nga hapu, ki nga reo, o
nga moutere e rua o Aotearoa me te Wai-
pounamu. He whakaaatu he powhiri atu
tenei kia mohio mai koutou ko te Hui a te
kotahitanga i tuturu nei ki te Tiriti o Wai-
tangi kua nekehia mai ki Rotorua nei;
ka tino marama koutou ko a te 15 onga
ra o Maehe i te tekau o nga karaka o ote
ata te tuhera ai te whare Paremata ote
Kotahitanga. Haere mai haria mai o ta-
tou taonga, ki konei tatou whakahuihui ai
ia tatou. Heoi ano.
Teotini Tikirere—Rapaera Ngakairau
—Okiwi Ngatara—Taekata Tekoihi—Hi-
ra Rangimatini—Mikaera Hikurangi—
Teikoki Nohoroa—Temeihana Teputua-
ngaanga—Manahi Tumatahi—Tearakau
Hapeta—Hemi te Tupara Tokoaitua.
HEMI TE TUPARA TOKOAITUA
Me te Komiti ote Hui.
Hemea tuhi e W. TAIMONA,
Hekeretari ote Komiti.
He Tautoko,
Te Hui a te Kotahitanga
, Panuitanga tenei kia mohio nga tan-
gata parengarenga ki tenei aroha kua wha-
kaputa ina kite iwi maori kia mohio ai ki-
te piri pono o tona iwi kia te Kuini Wiki-
toria me ona iwi kua mate nei a kia puta
he aroha kia ia ko ia tenei me kohi tatou
mo ona mate e whakaturia mai nei kia ta-
tou.
Na matou na nga kai whakahare.
Hemi K. Taitimu Wi Kaingaroa
Hohepa Whangu Rawiri Murupaenga
Hare Raharuhi Heumate Tipene
Ngawaka P. Paratene Kapa
Ngaruhe Hetaraka Raharuhu
PAUA, PARENGARENGA.
Kite Tiupiri ehoa tena koe tenei katukua
atu te ka ke ote whakahau kia kohi matau
mo nga aitua e mahia ana inaianei mau
ewhiriwhiri, nga mea ara ngakupu tika mo
te perehi ma te rangitira ote Pautapeta o
Akarana e tuku atu te ka pe oto matau
kohi hoi ano kamutu.
Na nga tangata,
E MAU NA o RATAU INGOA.
P. S, —No tenei mera tonu itu kua atu
ai te moni kohi ki Akarana kota matau
moni £20 1s. 6d.
Kia tae atu rano te kape ote kohi ka
whiriwhiri ai inga mea e perehi ai.
Piritani me Taranawaata.
He nui te korero a nga nui pepa i te ta-
enga mai o nga rongo riro i te Ingarihi o
te tahi hiwi whai ingoa ko Pionokopi te
ingoa, i te Poa tenei hiwi. He mea wha-
kaeke e te Ingarihi taua hiwi a riro rawa
mai, e ao ake ana i te Wenerei ka wha-
karerea e te Ingarihi, na reira ka tino
pouri nga nupepa i te mahuetanga i te
Ingarihi; heaha ranei te take ? whakaaro
pea no Tianara Warena kei kore he pu-
tanga mona ki waho, hei katia rawatia ia
e te Poa, ki taua wahi a ka kore he hua-
rahi putanga mona ki te whakataki i mu-
ri o tona hoa Tianara o Riritana Tokorua
enei he Tianara anake na Pura, he kimi
huarahi ana e taea ai e ratou te whaka-
ora a Reirimete,
Ko te mahara inaienei ate whakaaro ki
te kore a Reirimete e taea te whakaora i
roto i enei ra; ka pewhea ra, ka poto nga
paura ka poto hoki te kai, heoi ano tona
tikanga ka riro i te Poa, ki te pena he ma-
te nui rawa tenei no te Ingarihi ka riro
tona taone.
|
|
13 13 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
Ko nga hoia kei raro ia Tianara Pura e
wha tekau mano kei muri ke
nei e titakataka noa iho ano, kei te pera
katoa ratou; kaore; i te puta inga mahi a
te Poa
I taemai nga rongo tuatahi kei te wha-
ti haere te Poa, inaianei kei te kaha tonu
te Poa.
I te kokiri a Tianara Warena i te hiwi kua kore-
rotia ake nei e toru rau e rima tekau o te Ingarihi i
mate.
Te whawhai i Peremota.
Ko Paraiweti Teone he hoia no te Kerenetia Ka-
ari He toa mekemeke tenei tangata tekau ma-
wha nga Poa i mate iaia ka katahi ia ka mate.
Katahi te toa.
Te moni mo te whawhai.
I runga i nga mahi kohi kohi moni a te pakeha
mo te whawhai nei, e kiia aua tera e whiwhi te wa-
hine ki te tekau hereni mo te wiki, a taea noatia to-
na matenga, ina mate tona tane i te whawhai.
Ka toru mano pauna a Whanganui hei awhina i
ana hoia ka haere tuatoru nei ki te whawhai.
Niu Tireni iroto ite mura ahi.
I ta ratou Kokiri i kitea i roto ia ratou etahi maia
ki te whakatete, e rere ana te mahi nei a te mataa.
Tetahi i whai ingoa o ratou ko Tariana Poki no Ka-
tapere ia ratou e kokiri ana ko te taiepa waea i mua
. ia ratou, haere tonu te toa nei tae rawa ki te taiepa
whakamatau noa ki te wawahi kihei i taea, hoki tonu
mai ki to ratou Meiha kia Ropine tono ki nga naihi
tapatapahi waea (kua tupato hoki te Ingarihi inai-
anei mo te tupono aho ki aua taiepa waea) ka hoatu
e to ratou rangitira, hoki tonu te maia nei kei te ta-
patapahi i nga waea. •
Tetahi hoki i maia ko Tapumana, katahi ia ka
whakahaua e Meiha Ropini ki te Kawe korero ki te
tahi o nga ropu hoia kia tupato kei te raunatia ratou
e nga. Poa. Katahi ka kaaparetia e te tangata nei
tona potae ki tona Kanohi (kei te rere tonu hoki te
mahi nei a te mataa ano he pata ua) katahi ka rere
i runga i tona hoiho ka tae ka hoki mai ano ka ta-
huri atu, ka ruru atu te ringa ki nga Poa.
Tetahi kanohi no roto ano ia ratou ara ko Turupa
Paoerano Whanganui, e pupuhi nei ratou, ka taka
ki nga tangata tokorua o te Poa e haere ana kaore ra
i tu i to ratou nuinga; akua nei pea pahure ai a ra-
tou tangata. Katahi ka taka te taha o te maia nei,
tona pu tuatahi, hinga rawa te tahi o nga Poa mate
rawa, tuarua tanginga o tona pu ka hinga ano te-
tahi ka ara te whakamoemiti, rae era atu hoki o ratou
i whai ingoa. Kia kaha Niu Tireni.
Te whakamoemiti.
I puta te tino whakamoemiti a to ratou tino Tia-
nara a Pereniha kia ratau katoa ki nga hoia o Niu
Tireni mo a ratou mahi pai mai ano o to ratou tae-
nga mai, a tae mai ki naianei. Me te tino whaka-
moemiti hoki ite kore o ratou e wehi i roto i te mura
ote pu, a me tona kite tonu hoki ia ratou me a ratou
mahi. Kapai Niu Tireni haere ki runga.
Nga mahi Nukarau.
Kua puta te whakahau a Tianara Pura kaua hei
whakaarohia nga mahi whakaarahaki a te Poa, en-
gari te mea tika ki te ara e haki ma, me whakata-
koto rawa a ratou pu ki raro ka whakaara nga ringa-
ringa ki katahi ka tika kia tirohia.
Ko Turupa Aerara Puutu te tahi o nga Niu Ti-
reni i mate i te whawhai ki Renepaaka.
Te whakaeke i Reirimete,
Kei te aki tonu te mahi a te Poa ki te taupoki i
Reirimete, kua tae hoki nga punui a te Poa, kei te
hanga parepare hoki mo ratou.
E kore a Reirimete e riro e nui ana te ora o nga
tangata o roto i te pa.
Kua tae mai te waea o Ingarangi. he tika tonu te
whakarerenga a te Ingarihi i te maunga i riro mai
nei ia ratou.
Te Whakamarama.
Kua tae mai te korero o te take i whakarerea ai e
Tianara Warena ko te take ki tona titiro he nui rawa
no taua wahi te tahi he kore wai.
Nga korero mai. a te Poa.
Teripoata a te Poa i ta ratou whawhai ki Reiri-
mete i tu ia ratou a Takuta Tenutana ki te waewae.
Ko te takuta nei he hoa tuturu no Rourihi, na ana
te tahi raruraru ki reira kia te Poa, engare kahore i
puta ia te Poa tona mahi, i mau ia me ona hoia, i
muri iho ka whakawakia ratou ko ana apiha, mau ka-
toa ki te herehere. Koia me te hoa me Rourihi, e
whakamaua ana e te Poa.
Ko te Poa ano kei te mahi kariri pu me nga mataa
o nga punui; kotahi tekau marua mano kariri e rua
rau mataa punui e oti ana ia ratou i te ra.
Te Ripoata a te Poa i hinga ia ratou te ropu a
Meiha Petuone, e rua tekau i whara i te mataa te
kau marima i mau herehere.
Kua tae nga herehere tekau maono o te Atareria
ki Piritoria te tino taone o te Poa.
|
|
14 14 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
Waenganui Huarahi.
Ko te ropu hoia e haere nei i waenganui kua tae
mai te korero, kua nohoia e Tianara Kataeka nga
huarahi o taua takiwa.
He nui te ra ki te whenua e whawhai mai nei, he
rau tekau marua te wika ote mahana i te wahi maru-
maru.
Kuini Wikitoria.
Kei te tiakina te whare ote Kuini e ona hoia.
He Pakeha Wiwi.
Ko Tapine, no wiwi he tohunga mahi paurapapa
nei kei roto ia ia te Poa.
Kua Ora.
Kua tae te whakapiki mo Mawhekingi te 23 o te
marama i mahue ake nei.
Te whawhai i Renepaka.
K o Turupa (Putu ote Niu Tireni i mate.
I te kokiri a Tianara Watena ki te taupoki i te
maunga teitei nei, e kiia ana e rua ran nga Poa e
haipu ana i roto i o ratou parepare kua mate.
Ote Ingarihi i mate e ono nga Apiha ko te Kanara,
te kau mania nga Apiha i tu kaiakiri, tekau mawaru
nga hoia i mate he ran tekau marua i tu kaikiri, e
torn tekau matahi kua ngaro,
Ko nga Ingarihi a noho aua i Piriteiti i runga i o
ratou paahi, kua puhia ratou e te Poa ki Haremete
mo ta ratou korenga e tongo ki te whawhai, ka kino te
Poa.
I mate i te Parekura,
I nga whawhai mai o mua a te Ingarihi ki nga iwi
o Iuropi, kaore i penei te nui o nga hoia o Ingarangi
te pakanga ki nga iwi me tenei pakanga ki te Pou.
Me titiro ki tenei ara: — •
TEPAREKURA. NGA HOIA I HATE, I TU
Tarawera 1809....... 20, 500 6, 050
Arupera 1811...... 8, 200 8, 990
Parota 18 11...... 4, 400 1, 210
Taramanaka 1812...... 26. 000 3. 88$
Koatari Paraihe 1814... 12, 000 2, 504
Wataru 1815...... 23. 991 6, 932
Pirota 1845...... 16, 000 2, 415
Tuparono 1846...... 15, 500 2, 063
Tihienawara 1849...... 15, 000 2, 388-
Arama 1854...... 21, 500 2, 002
Kimene 1854....,. 7, 494 2, 357
Mota Rewa 1900...... 6, 500 457
(Panui i raro i nga tikanga o " Te Ture
Kararehe, 1893"—Nama 582.
Kupu whakaatu ki nga
tangata Whai-poaka,
——————————
Te Tari Whakahaere i te Mahi Ahu
Whenua,
PONEKE, Hanuere 17th, 1900.
I te mea kua kitea kua pa te mate piwa
poaka o etahi wahi e tatahi aha te takoto
i roto i nga motu nei, he tono tenei ki
nga tangata whai poaka kia tere tonu te
tuku i te kupu ki te Kai-tirotiro Kararehe
o te takiwa, hei whakaatu kua pangia kua
matemate rawa atu ranei etahi o nga po-
aka e haere ana i roto i a ratou kahui
poaka. Ki te pangia he poaka e te mate
ahakoa iti. noa iho nei, ki te uru ranei
nga poaka ki etahi atu kua. pangia e te
|
|
15 15 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
mate, kaua aua poaka e kawea ketia kia
tirotirohia ra ano taua mea e te Kai-tiro-
tiro Kararehe.
£ tino tika ana kia tino patua rawatia
tenei mate he mate tino kino, tino kaha
hoki te toro haere, tatemea hoki ma te
mau tonu o te tupu haere o te mahi hanga
pekana e mau tohu ai hoki te tupu haere
o te mahi hanga pekana e mau tonu ai
hoki te tupu haere o te mahi whakatete
kau.
Na reira, he tono atu tenei kia tino
tautokona e nga tangata whai poaka nga
tikanga e panuitia nei.
Na JOHN D. RITCHIE,
Tino Kai-Tirotiro Kararehe.
Nga Tekiona 25 me 27 o " Te Ture Kara-
rehe, 1893. "'
25. Me tuku whakaatu ia tangata whai
kararehe kua pangia ete mate, kararehe
ki te Kai-tirotiro Kararehe o te Wawa-
hanga takiwa e haere ai nga kara-
rehe pera i roto, i nga haora - e
rua-tekau-ma-wha i muri tonu i te wa i
kitea ai i maharatia ai ranei i pa he mate
pera ki aua kararehe, a mo tiaki aua kara-
rehe pera kia, kaua e. uru atu ki etahi atu
kararehe. Ka taea ia tangata ia tangata,
e takahi ana i nga tikanga o tenei tekiona,
ina ka whakataua te he ki runga ki a ia.
whiu kia utu i te whaina kia kaua e iti iho
i te £5 kia kaua e hipa ake i te £50, mo
ia ra mo ia ra tureiti ai ia ki te whakarite
i te tikanga i kiia nei kia mahia e ia.
27. Ko ia tangata nana nei i whiu, i
tuku ranei i tana kai whakahaere i tana
kai mahi ranei kia whiua i te mea
kaore i whakaaetia e te Kai-tirotiro
Hipi, i etahi kararehe kua pangia e te
X
mate, ka tuku ranei kia marara haere nga
kararehe mate, i runga i tetahi whenua, ka
whiu ranei, ka tuku kia haere noa tekara-
rehe kua pangia e te mate i runga i tetahi
huanui, ka taea kia whiua ia kia utu ia mo
ia ra mo ia ra i whiua i tukua kia haere, i
tukua kia marara haere nga kararehe pera, i
te whaine kia kaua e hipa ake i te £50 kia
kaua e iti iho i te £2,
Na Mangakahia.
Kite Etita o te Tiupiri,
Tena koe mete komiti.
He panui ki nga iwi.
Hei powhiri hei naumai.
He nui katorona ki nga wahi katoa o Aotearoa me-
te Waipounamu kinga iwi kinga rangatiratanga ki
nga tangata matau menga tangata katoa he whenua
nei o ratou tane wahine.
Kahapa raa! kahapa raa! kahapa kite Tairawhiti
o Aotearoa ki oou wahi katoa i uta i tai ki oou ra-
ngatiratanga ki oou tangata matau menga tangata
katoa he whenua nei o ratau mehui mai tatou ki te
Tiriti o Waitangi Pewhairangi.
Hereo.
He reo e karanga ata ana ki te Taihauauru o Ao-
tearoa ki oou iwi ki oou rangitiratanga ki oou tangata
matau menga tangata katoa he whenua nei o ratou
whakawhaiti mai tatou ki te Tiriti o wahanga.
Powhiri.
He powhiri e powhiri atu ana ki te Waipounamu
mete motu ki te tonga ki oou iwi ki oou rangatira-
tanga ki oou tangata matau tino huihuia mai koutou
kia matou ki te wahi kotahi ki te Tiriti o Waitangi i
Pewhairangi.
Ka noho a tatou runanga ki tenei wahi ate 15 on-
gara o Maehe 1900 ate 2 nga hara i te awatea.
Ngatake.
E rua nga take hei mahinga matatou.
Tuatahi. —Koto tatou kotahitanga.
Tuarua —Mote Pire ate Pirimia Hetana whaka-
haere inga whenua maori ote tau 1899.
|
|
16 16 |
▲back to top |
