|
loading...|
|
Te Toa Takitini 1921-1932: Volume 1, Number 1. 01 July 1931 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
Te Toa Takitini
Ehara taku toa i te toa takitahi engari he toa takitini taku toa.
—Tuhoto Ariki.
Registered at the G. P. O as a Newspaper.
Nama 1. HASTINGS. Hurae 1st, 1931
TA TATOU PEPA
Kei te mohiotia e te ao katoa te RU NUI i puta nei ki
roto o Heretaunga i te 3 o Pepuere nei. I whakakorokoroa
ai te whenua me te kaha o nga mea i hangaa e te tangata,
taana i kopehu noa ai. Pupuu ake ana nga wai, hahana ana
te ngiha o te ahi. Ko ta te Ru, ko ta te ahi, ka ngaro ki te
kore enei taone mokorarahi tonu a Nepia me Hehitingi.
Ahakoa tenei parekura nui; kei te timata atu ano te
tangata ki te whaihanga hou i ona taone, me ana kanga.
I uru ki tenei raru te Tari whakahaere i ta tatou Pepa me
te perehi. Pau katoa i te ahi nga taonga katoa o roto. Ko
te aitua nui tenei i pa ki te Pihopatanga o Waiapu. Ko nga
pukapuka o nga korero o onamata me nga kaute o te Piho-
patanga me te taha ki ta tatou Pepa kore katoa i te ahi. Ko
nga whare-karakia i pakaru i te ru me nga taonga o te Tari
i pau i te ahi hui katoa te whakararu ki te Pihopatanga
£112, 000. Na, matarekereke ana!
Kua roa te wa e rapua ana he rongoa mo tenei raru. Na,
kua tau te mahunga kua ahua maramarama te titiro whaka-
mua atu. Hei te wa e whaiti mai ai nga whakaaro a era atu
Pihopatanga hei reira ra ano maro ai te iwi tuara o nga mahi.
Mo te taha ki ta tatou Pepa; ko nga whakaarohanga
enei i whiriwhiria: —
1. Me whakamatau ano ki te ta ta tatou Pepa te Toa
Takitini.
2. Me timata hou atu te katoa e tango ana i te Pepa.
3. Me whakahoki iho te kohi a-tau a te tangata ki te
6/- i te tau.
|
|
2 2 |
▲back to top |
2\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931
4. Me whakahoki iho nga wharangi o te Pepa ki te 12.
M. a te maha atu o te hunga tango i te Pepa i te 500
e whakaaroa ai ano te whakarahinga ake i nga wha-
rangi.
5. Ki te taea me tere te tuku mai i nga whakaaro (kohi)
i mua atu o te putanga tuatoru o te Pepa kia whai
manawa ai hei taki i te Pepa.
6. Ko nga rongo-korero me nga reta me penei te tuku
mai: —Nga Etita, Toa Takitini, P. O. Box 300, Hast-
ings.
7. Ko te oranga mo te Pepa me tuku mai ki te Tari o te
Pihopatanga. Me penei: — The Secretary, Diocesan
Office, P. O. Box 227, Napier.
Nga Etita.
NGA MAHI A TE PIHOPA O AOTEAROA
Kua roa rawa te wa o ta tatou pepa e moe ana i nga
mahi whakamataku a te ru i pa nui mai nei ki te takiwa ki
Heretaunga. Ko te tumanako tera nga akoranga a te Matua
i te wahi ngaro kua uru ki o tatou ngakau, kia hikoi atu ai
tatou ki nga taonga wairua a te Atua kei mua i o tatou aroaro
e hora mai ana. Tatou ka matakitaki, tatou ka whakarongo
ki nga mana kei runga ake i te mana tangata. Tenei whiu
ehara i te mea mo nga tangata o Heretaunga nei anake,
engari hei whakaoho i a tatou katoa. Ka horo te pourewa i
Hiroama, ka mate 18 nga tangata. Ka mahara te iwi he nui
pea no to ratou hara i matemate ai ratou. Ina te whakahoki
a te Karaiti: "Ko taku kupu tenei ki a koutou: Kahore:
engari ki te kore koutou e ripeneta, ka pera ano koutou katou
te mate. " (Ruka 13: 4 me 5. ) No reira e te iwi, kaua e
moumoutia nga akoranga a te Atua ki a tatou. Kia ngawari,
kia aroha, kia manaaki tetahi i tetahi. Paiheretia o koutou
ngakau me o koutou wairua ki te aroha o to tatou Ariki o Ihu
Karaiti.
PARIHA O TAUPO
No te 22 o nga ra o Maehe ka whakatapua e te Pihopa
o Aotearoa te whare-karakia hou kei Taupo tonu e tu ana.
Ko te kaupapa whenua hei tuunga mo te whare nei he aroha
na tetahi o nga kuia rangatira o Ngati Tuwharetoa i moe i
te pakeha, ko Mrs. Ricketts. Ko nga moni hei hanga i te
whare na nga pakeha na nga Maori i kohi. Ko te moni i
pau mo te hanganga i te whare nei e £700. I ea katoa tenei
moni i te ra i whakatapua ai te whare nei. Kua ingoatia, te
whare nei ko Anaru. Ko nga minita i reira hei awhina i te
Pihopa ko Paora Temuera, ko Te Manihera Tumatahi, ko M.
E. Tetikao. Kaore i uru nga tangata ki roto i te whare i
te tokomaha. I muri i te karakia ka hui ki te Hooro, a i
reira te hakari me nga mihimihi a nga pakeha a nga Maori
|
|
3 3 |
▲back to top |
Hurae 1st, 1931. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_3
mo tenei ra nui ki te rohe o Taupo. I muri i te hakari ka
hui te iwi Maori ki Waipahihi. Kiki ana te whare i te
tangata. I reira a Paora Rokino ma me nga rangatira o
Tuwharetoa e mihi ana e manaaki ana i te ra nei. I te ahiahi
he karakia, pakeha, a ki tonu ano te whare karakia i te tangata.
Tena koutou nga tangata o Taupo. Tena koutou te whaka-
paparanga tamariki e manaaki nei i ta koutou taonga. Ma
te Atua koutou e atawhai, e tiaki e manaaki. Kia ora koutou
katoa.
PARIHA O TE KAHA
No te 27 o nga ra Maehe ka tae Pihopa raua ko Te Naera
Houkotuku ki Torere. He taenga tuatahi tenei no te Pihopa
ki te pariha o Te Kaha. I torere a Konana Pahewa e whanga
mai ana ki te Pihopa. Ka nui te tangata o tenei kainga, a
he Mihingare katoa. Ka mutu te tangi me nga whai-korero,
ka hora te kai. I te ahiahi ke, te karakia. Ki tonu te whare
i te tangata, ngahau ana te whakahaere o te himene me te
karakia katoa.
I te 2S, Hatarei, ko te karakia hapa i te 8 a. m. E 38
nga tangata i tango hapa. I te awatea ka tae ki Maraenui.
rokohanga atu e noho mai ana te tangata. Ka pai nga mihi,
nga manaaki. He Ringatu te nuinga o te tangata o tenei
kainga, engari he Ringatu manaaki i te Mihingare, ano he
kotahi to ratou ahuatanga.
I te 4: 30 ka tae ki Omaio. Ka haere tahi a Kopu hei
arahi atu i te Pihopa. Ka nui hoki Te tangata o tenei kainga.
Pai ana te whakahaere o te karakia i te ahiahi.
I te 7 a. m. o te 29. Ratapu, ko te karakia Hapa i te
whare-karakia ataahua o Omaio. Ka hoki mai matou ki te
marae ka korerotia mai ko Wiremu Wepu te tupapaku. Ka
mutu ta matou tangi, ka haere ki Te Kaha. Kiki ana te noho
a te tangata i tenei whare-karakia nui. I te karakia o te
awatea, e 46 te hunga i tango Hapa.
I te 3 p. m. ko te Karakia Whakau. Tekau-ma-wha te
hunga i whakaungia. I te 6 a. m. o te Mane ka kai matou.
1 te 7 a. m. ka haere ma runga i te paki o Pahewa ki Rau-
kokore. I te 11 a. m. ka tao, karakia tonu atu. K 2 nga
iriiri e 30 i tango Hapa. Ki tonu te whare karakia. I te
3 p. m. ko te karakia Whakau. Tokoiwa te hunga i Whaka-
ungia. Ka hoki matou ki te Whare-ruranga, katahi ano ka
whai taima mo nga mihi. I waenganui po ka moe matou.
I te 6 a. m. ko te karakia i te ata o te Mane, i te 7 a. m. ka
haere matou ki Te Kaha, e maringi ana te ua. I te 11: 30
ka tae ki Te Kaha ka mahue te paki o te Kenana ka eke atu
ma runga motoka. Ka tae ki Omaio i te 3 p. m. I reira
kotahi te whakahaeretanga i te karakia Iriiri kaumatua, ma-
rena, Whakau. I te 4 ka haere atu i Omaio ki Torere. I
te huarahi ka whakawhiwhia maua ko taku kaumatua ko Te
|
|
4 4 |
▲back to top |
4\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931.
Naera e Te Weihana raua ko tona hoa ki nga kai maori ara
he kumara he kahawai maroke. I te Ahiahi ka tae ki Torere.
I te po te Karakia Whakau, tokoiwa te hunga i whakaungia.
I te aonga ake te I o Aperira ka karakia ano matou, ka
mutu nga mihi ka hoki maua ko taku kaumatua ki Rotorua.
Rokohanga atu he tupapaku i te kainga ko Pirika Hohepa.
Ka nui te whakamihi ki nga tangata o te pariha o Te
Kaha me to ratou hepara me Kenana Hakaraia Pahewa. Pai
atu nga whakahaere katoa o nga hui me nga mahi ma te
Pihopa. Kaore e taea te whakaatu o te nui o te mihi mo nga
manaakitanga. E nga whanaunga, e nga rangatira, e aku
tamariki, tena koutou katoa. Ma te Matua i te wahi ngaro
koutou e manaaki e whakakaha ki te mahi i tana i pai ai.
E te hunga hou katahi nei ka whakaungia, kia mau ki nga
kupu tohutohu ki a koutou, kia tu tonu ai koutou hei hoia
pono, hei pononga tuturu ma te Karaiti.
NGA RA NUNUI O TE TAU 1932.
Ra Tuatahi o Reneti (Ash Wednesday) Pepuere 10.
Ra o te Aranga (Easter Sunday) Maehe 27.
Ra o te Kakenga (Ascension Day) Mei 5.
Ra o te Petekoha (Whit Sunday) Mei 15.
Ra o te Haerengamai (Advent) Noema 27.
TE WHAKAHOKINGA I A TA MAUI POMARE KI
TARANAKI.
Kei te pouri nga Etita mo te roa o tenei korero e takoto
ana. Na nga aitua o te ru i takoto roa ai. Na te marama o te
take korero, tenei ka tukuna atu nei.
NGA MANAAKI ME NGA TANGI.
Ki nga Iwi, ki nga Hapu, ki nga Rangatira maha, ki nga
Morehu o te Motu; kia tau te rangimarie ki runga ki a tatou
katoa. Kua tata nei te ra whanautanga o to tatou Ariki, te
tau hou, te ra e whakamoemiti ai nga Morehu mo te tiakanga
i a ratou, kia tini nga mihi.
Tera pea kaore e tika te whakapuaki i enei korero i aia
nei kua roa rawa hoki te wehenga atu o to tatou hoa aroha,
to tatou karangatanga maha, o Ta Maui Pomare i a tatou.
Ahakoa ra ia kua heke atu ki Te Po ko te aroha, ko nga
mahara, ko nga mamaetanga mona kei te mau pumau ano i
roto i te ngakau o tena o tena o tena o tatou: —
"But now that Thou art lying, My Dear old Carian Guest,
A handful of grey ashes, long, long ago at rest;
Still are thy pleasant voices, thy Nightingales awake,
For Death, He taketh all away; but them He cannot take. "
|
|
5 5 |
▲back to top |
Hurae 1st, 1931. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_5
He mea tango mai naku enei kupu i roto i te tangi a
tetahi tangata tuhi Moteatea, waiata hoki, (poet) ko William
Corry. I tuhia e ia te tangi nei i a. ia i te Kura Nui (Univer-
sity) i Cambridge, mo Heracletus, he Kariki, (Greek). Ko
Heracletus he tangata matauranga, whakaaro nui, mohio hoki.
Kua. mano tau ke tona matenga atu ka tuhia nei te tangi nei
mona i runga i te miharo o ana mahi; ara i tuhia hoki e ia
etahi pukapuka tohutohu, waiho iho i te Matauranga ki muri
hei ako i te hunga e rapu ana i te maramatanga. Ko aua
mahi ana ka whakahuaina e te Kai-tangi he Nightingales",
ara ki to te Maori reo, he "Manu korihi pai. "
I runga i te rite o nga mahi a tenei tangata ki a Pomare
ka hurihia e au te tangi nei mo Pomare ake: —
"Engari, ahakoa ano koe kua moe, E toku hoa Kai-
ngakau nui,
He pungarehu pihangaiti rawa, kua roa rawa tou okio-
kinga;
Ko ou reo reka, ko au Manu Korihi pai e ora tonu ana,
Ko te katoa hoki e riro i Te Mate: ko ratou ia e kore. "
Ka moe mai ra Ta Maui Pomare i te nuku o tawhiti
ka oho katoa te Motu puta atu hoki ki Hamoa, Rarotonga,
Tonga me era atu moutere ririki e takoto atu ra i te Moana-
nui-a-Kiwa. Tino nui te paanga mai o te pouri ki te Hau-
auru, mo to ratou pou whakawhirinakitanga kua hinga. Heoi
ano ka taria atu nga pungarehu kia whakahokia mai.
No te 25 o nga ra o Akuhata ka tae mai a Reiri Pomare
me nga pungarehu o tona rangatira, mokai. Na te Pihopa o
Poneke i whakahaere he karakia mo te tupapaku.
No te 28 o nga ra ka rere atu te tereina i Poneke ki te
hari i a ia ki Taranaki ki te Marae o ona Tupuna, matua, teina,
tuakana. Te mame tuatahi i peka ai ko Waikanae. I tae
te mano te tini o te tangata ki reira. Nga Iwi i tae mai ki
reira ko: —
Ngati Tuwharetoa Ngati Apa
Ngati Whiti Rangitaane
Ngati Pikiahu Ngati Whakatere
Ngati Waewae Ngati Turanga
Ngati Kauwhata Ngati Huia
Ngati Parewahawaha Mua Upoko
Ngati Kikopiri Ngati Wehiwehi
Otira ko Ngati Raukawa katoa me ona rangatira morehu;
nga tamariki rangatira katoa i mahue iho i nga matua, i nga
tupuna ki muri nei. E toru o Ngati Toa i tae ki reira; ko
Hohepa Wineera, ko Hari Wi Katene, ko Te Hou Horomona.
Ko nga Iwi enei me nga Hapu na ratou a Pomare i tangi ki
nga tangi; i mihi ki nga mihi; i poroporoaki ki nga poroporo-
aki mo tona tinana me aua mahi i mahi ai mo tona Iwi Maori;
i whakanuia ai ona Matua ona tupuna me ona Iwi ki runga
ki a ia.
|
|
6 6 |
▲back to top |
6\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931.
E rua nga ra enei Iwi e whakapae ana i te marae i
Waikanae e tatari atu ana ki nga pungarehu. No te taenga
mai ka tangihia ki nga tangi kua korerotia ake nei. I rongo
au i etahi tangi whakamiharo i tangihia e te Kakakura ki
runga ki nga pungarehu o tona teina. Koia nei nga kupu i
mau mai i au: —
He whiu; he ta; he tira mate:
He hau aitu; he hau Kai tangata.
Ri! Reel!
Me ko wai ra, e, te tangata nana koe i makutu?
I makuturia koe ki te Kai Mokai,
I makuturia ki te Kai Whainoa,
Mei to ahua e ! !
I te wa e haere ana enei take ka rongo au i etahi puhaehae
mo te korenga o te tupapaku i peka ki etahi o nga marae o te
Tai Hau-auru.
Otira ko nga Iwi kua tuhia ake nei i haere katoa ki te
hari i nga pungarehu nei, me nga Pani; ara tona hoa wahine
me a raua tamariki. I haere katea nga Minita o te Kawana-
tanga, te Mema ote Tai tokerau a Tau Henare, te Mema o te
Waipounamu a Tuiti Makatanara, nga tino Rangatira o te
Tai Rawhiti a Wiremu Potae me Henare Ruru, a Taiporutu
te Mapu hoki me nga Rangatira o te Arawa, me Maku
Erihana (Heretaunga).
I te ata o te Paraire, te 29 o nga ra tino nui rawa te ua.
Ka tangi te whaititiri: ano he tangi, he poroporoaki na Rangi
raua ko Papa ki tenei tangata. No te tekau o nga haora i
te ata ka tae te tupapaku ki te marae i Manukorihi i Waitara.
Kaore i roa ki reira ka tu mai a Nohomairangi te Whiti ki te
whakamatoke i te aroha o nga Iwi na ratou nei i whakawaha
nga pungarehu. Koia nei ana kupu: —
"Haere mai! Ko koe ranei tena? He pungarehu nane-
nane ke ranei?"
I muri ka tu mai a Takarangi: —
''Haere mai!! Ko koe ranei tena? he pungarehu ngeru
ke ranei?"
Ka warewaretia te aroha i runga i tenei tangi reo. Kore
rawa he mihi mo te pouaru i aroha nei, i kaha nei, i manawanui
nei ki te hari mai i nga pungarehu o nga wheua o tona
rangatira mokai ki tona Iwi ake ara i tona manawanui ki te
whakahoki mai i nga '"Pungarehu o te Tai-hauauru. '' Kore
rawa te Kai tuhi i kite i tetahi wahi aroha: me te weni ano i
roto i toku ngakau kei tupono kei reira nga teina, tuakana,
matua, tupuna o taua wahine. Ko te whakaaro o tetahi ko
taua wahine kia mihia mo tona manawanui; me te whakahopu
ake o te whakaaro kaore nga tangi a nga whanaunga o taua
wahine i tutuki.
|
|
7 7 |
▲back to top |
Hurae 1st, 1931. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_7
I tu ano a Te Kakakura i te marae ki te riri mo te kore
o Taranaki e mihi i nga mihi e tika ana mo te Pouaru me
nga Iwi o te Motu i eke ki te Marae. I nga ra o nga tupuna
kia heke te toto i te kiri ko te mutunga mai tena o te aroha,
te tangi me te pouritanga: pera me te waiata e ki ra: —
"Homai he mata kia haehaea ake taku kiri" Na runga i
tenei ahuatanga kore tonu atu a Te Atiawa, te Iwi tuturu
ake o Pomare i tu ki te mihi, ki te manaaki.
I rongo au, te Kai tuhi, i nga kupu a Ta Apirana Ngata
i reira, penei: —''Ka tere Raua, ka tere Pipi whakao: "otira
te whakamaoritanga o ana kupu ka tae katoa mai te Tai
Rawhiti a te ra e hurahia ai te Kohatu o Ta Pomare, engari
kia oti hoki te whare whakairo i "Parihirihi ki Waitotara. "
Katahi nei te wahi pai e tumanakohia ana e o matou
ngakau ko oku hoa aroha—kia kite i tenei ra nui whakahara-
hara e haere mai nei. E tumanako atu ana kia hohoro te
whakatutukitia o a te '"Whakaaro nui" i hiahia ai kia oti.
Otira ma te mau mahara ki te whakatauki a o tatou tupuna
''Ma tini, ma mano ka rapa te whai" e mama ai. e tere ai
te tutuki o tenei take nui whakaharahara.
HE AHA HE KOHA MA TE IWI KI TE PIHOPA
He patai tenei e tika ana kia uru ki te ngakau i te mea
kua tu nei he Pihopa Maori mo tatou. Kaore hoki e taea te
ki kaore tahi he mahi kei tona aroaro, me ona minita maori
kua horahia, nei ki te motu. Ko te wawata o te ngakau kia
ngawari nga mahi whakatuputupu i nga mahi o to tatou nei
haahi, kia wawe te haere pai o nga tikanga, te takoto marama
o nga kaupapa mahi. E tika ana hoki kia rite te hapai i te
hoe o te whakaaro mo nga mahi awhina i to tatou Pihopa e
haere nei ki te whakatuputupu haere i te aroha me te mahara
awhina i a tatou kia uru tahi i runga i te whakaaro kia ora te
taha wairua me te taha tangata o te iwi. He whakaaro pai
enei e tika ana kia mihi whanui tonu tatou ki to tatou Pihopa
e takahi nei i nga marae tapu o tatou tupuna, he whakaaro
kia hapaitia e tatou te oha. a nga kaumatua na ana nei i takahi
atu te tu-atea te tu-matakuru i te wa e houkura ana te mana
maori me ona tapu. Ahakoa ko wai o tatou maatua, kotahi
ano te reo "I MURI NEI KIA U KI TE WHAKAPONO. "
Kaore he pihopa maori i roto i o ratou ra, otira no nga
tuhituhi ka kitea i mahara ano ratou kei te haere mai te wa e
tutuki ai tera ahua, ka tuku nei tena kaumatua i tana taina.
i tana mokopuna kia akona ki taua mahi mihana.
Kua whiwhi te hunga taitamariki i tenei ra i tetahi
taonga nui o Te Haahi—HE PIHOPA—
Waimarie te Irunga kaumatua i kite i te peneitanga. Ko
te whakautu mo te patai ka takoto ki waenganui i te hunga
katoa i tupono ki roto i enei ra o te pihopatanga Maori e mau
matamata noa nei kia tatou me to tatou wahanga o te haahi.
|
|
8 8 |
▲back to top |
8\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931.
Otira ahakoa te penei, e tika ana. kia whai koha rawa
tatou. E te hunga taitamariki e tika ana kia whakahaeretia
e koutou o nga reo katoa e whakamaori ana i nga kupu atahua
kua tuhia i tukua mai nei ki roto i te hinengaro o tatou
kaumatua, tamaiti noa ranei ka tuhia nei hei reo himene atu,
ara hei huarahi e puta ake ai te ngakau whai atu, tuku atu
ranei, i te mahara whakapono i roto e takoto moe ana, ka
ngahau ki te hapai i nga tikanga mo te taha e ora ai te
wairua me te tinana o te tangata whakapono, mo te tangata
ranei i roto i te taumaha, i te mamae, i te pouri, he ngakau
maruu he ngakau inoi.
Koianei nga ahuatanga e tautoko ana i tenei whakaaro kia
hapaitia e te hunga taitamariki o Te Haahi tenei wahanga o
nga mahi.
Tirohia nga kupu o a tatou himene; akona o ratou
tikanga: he taonga nunui katoa i roto i te reo pakeha; pai
ana hoki te whakamaoritanga mai hei waiata atu ma tatou
ki to tatou Kai-hanga, ko Te Pihopa nei te Matamua o Taana
Haahi, na reira i tika ai kia whai waahi koe i roto i nga
himene katoa, a, ko tou reo me tapae atu e koe hei hiki i aua
waiata, i aua himene i runga i te rangimarie, i te reo whaka-
tangitangi, i te reo reka, i te reo whaka-kororia, ma te wairua
i roto e arahi to hinengaro.
E kiia ake i runga nei, ko Te Pihopa te Matamua o Te
Haahi na reira ka tika koianei he maki ma tatou ara he tapae
i o tatou reo mo tenei waahi o te haahi, hei koha ki Te Pihopa
ki ana Minita ranei i roto i te pariha me nga whakaminenga.
Kei te marama hoki te ngakau tera etahi o koutou kei
te tukua mai he maramatanga ki te whakahaere i etahi kupu
atahua mo te himene, mo te waiata ranei; etahi ranei kei
te tukua mai he maramatanga ki te tito rangi waiata, himene
ranei, na reira ka tono atu kia koutou kia mahia kia tukua
mai ranei aua moemoea, tuhinga, whakaarotanga ranei a te
hinengaro kia whakaurua ake ki roto i nga huihuinga ropu
i kohiritia hei tirotiro i aua tu mahi.
Koianei ra te koha e tonoa atu nei kia tapaetia e tatou ki
nga mahi o te haahi. E tika ana kia whakatuturia e koutou
he ropu waiata mo o koutou pariha hei whakawairakau i nga
karakia.
Kua tu te "ROPU WHAKAHAERE I NGA WAIATA
O TE HAAHI" i* roto o Heretaunga nei. Ko nga Apiha-
Tumuaki Rev. Peni Hakiwai Rev. Wanoa Hekeretari. Ko
Pare Hakiwai raua ko Puna Tomoana nga Okenihi.
I mihi Te Pihopa mo tenei ahua me nga mahi i mahia,
me te tono ano hoki kia uiui nga taitamariki o taua ropu mo
te whakapa i a ratou kua tapae nei mo tenei mahi awhina i
nga mahi waiata o Te Haahi.
|
|
9 9 |
▲back to top |
Hurae 1st, 1931. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_9
Kia ora e te whanau, kia kaha hoki. E ki ana Te Pihopa
te mahi Ropu Waiata no mua iho, kei roto i te paipera e
korerotia ana, he hunga i ata whakatapua hei waiata i nga
himene o era nga ra.
NGA RETA MAI O TE MOTU
Ki nga Etita,
Tena korua. E te Toa Takitini haria atu ki ou marae e
haere ai koe, kia kite te rahi te iti, te katoa o nga morehu,
ko ahau ko Ihaka Wiremu Ngawati, he akonga, kua puta ki
waho o te hahi Ratana. Ko te take he tini no nga akoranga
rereke i ta te Karaipiture, i ta oku tipuna hoki, i ako ai. Ko
ta te Karaipiture e ki ana ki te kahore e ra runga atu nga
inoi i te Ingoa o te Karaiti, e kore e tae ki te Matua. Noreira
e te morehu, mai o toku urunga ki te hahi Ratana kahore
ano ahau i mea ma te ingoa o te mangai o Piri Wiri Tua
ranei e tapae atu aku inoi. E riro ana ma te Karaiti e tapae
a puta noa ahau i te hahi Ratana.
Tuarua o aku take i puta ai ki waho e ki ana te akoranga
a Ratana, kia kaua e hoatu te taro a. te morehu ki nga waho,
ahakoa ko aku whanaunga ake. Na, kahore te Karaipiture
e pera ana, engari e ki ana "ki te mate kai tou hoa-riri
whangaia, ki te mate wai, whakainumia. " Ta oku tupuna
e ki ana: "E te whanau i muri nei kia mau ki te aroha, kia
mau ki te atawhai tangata, kia, mau ki te Whakapono. "
No reira e kore ahau e kaha ki te pikau i nga akoranga a te
hahi Ratana. No reira e nga morehu kua hoki ano ahau
ki te Hahi o aku tupuna, ki te Hahi Mihingare, ki te tuohu-
tanga o aku matua o aku tupuna, o te iwi nui tonu kua tae
ki te okiokitanga.
E nga iwi tena ra koutou. E hari anu ahau, hold rawa
mai ahau i te kotiti kua tu he Pihopa Maori ki roto ki te Hahi.
I hari ai ahau i kou ai, katahi ono ka tutuki te mea i aohia
ai e aku tupuna, he mea kihai ratou i kite, kihai hoki i rongo.
No toku ra ka kite ka rongo. Koia te hari o toku tinana me
toku wairua katoa. Ko te mana tenei o aku tupuna ko te
kaha ko te kororia, kua hipoki iho ki runga ki nga uri
whakatiputipu i muri i a ratou. No reira ko taku whaka-
moemiti, whakakororia ki te Tokotoru tapu. Ma te Atua ano
e manaaki e tiaki toku matua te Pihopa o Aotearoa kia roa
ona ra e tu ai hei Pihopa mo te iwi Maori.
heoi ano
Na Ihaka W. Ngawati,
Otira,
Bay of Islands.
|
|
10 10 |
▲back to top |
10\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931.
TE WHAKATAKOTO HIMENE
TE WHAKAKAUPAPA HIMENE
I te hui a nga Koaea o Heretaunga i tu ki Te Kohupatiki
i roto i te whai-korero a te Pihopa o Aotearoa, i whakaatu
ia i tana hiahia kia tahuri etahi o nga tangata o te Hahi ki
te whakatakoto kupu himene ma tatou ma te iwi Maori. I
whakaatu ia kaore rawa he himene kotahi e himenetia nei i
roto i a tatou karakia na tatou ake na te Maori i wawata noa
ake nga kupu. Ko a tatou himene na o tatou matua o te
taha pakeha i whakamaori, otira ko te nuinga na Te Wiremu
papa o Kenana Ata Wiremu i whakamaori. Ko te whakaaro
o te Pihopa kua tae tenei ki te wa e tika ana kia waiho ma
te Maori e wawata noa ake i roto i tona hinengaro etahi kupu
mo a tatou himene ki to tatou Matua i te wahi ngaro. I runga
i tana whakahau, kua tahuri etahi i Heretaunga nei ki te
whakamatautau kupu mo etahi himene. Kaati ko te whaka-
hau a te Pihopa mo te Hahi katoa i Aotearoa. Ahakoa rangi
Maori, ahakoa rangi pakeha, pai tonu. Kaati tenei tetahi
no tenei ra tonu i oti ai na tetahi o nga wahine o Te Kohu-
patiki. E tukuna ana kia perehitia hei tauira ki etahi. Ko
te rangi he waiata, Maori he rangi ngawari. Fie ahua penei
me te apakura te himene nei. Kanui te pai ki te whakarongo
atu ki nga mea mohio ki nga rangi Maori.
He Himene Maori.
(Rangioue Peneti)
1. Te Matua na ana nei te ao, te Rangi i hanga e !
Tiro atawhai mai ki o pononga ie...
2. E Ihu Te Ariki aroha mai ki ahau e !
To pononga e tangi nei mo ona. kino ie...
3. Te Wairua Tapu Rawa, Te Kaiwhakamarie e!
Tukua mai ki ahau to manaaki ie...
4. Te Atua Tokotoru, tahi tonu nei Koe e!
Manako mai ki ahau e tuohu nei e...
5. Taku ngakau kino e mamae ake nei e!
Mau anake e Te Ariki ka ora mai e...
6. I te ao pouri, kua. mahea ake nei e!
Kia Koe te mana mo taku oranga ie...
Amine.
NGA TATAI-ARO-RANGI
(P. H. T. )
HE KUPU WHAKAHAUHAU
E Te Hunga i whakapono ko IHU KARAITI Te KAI-
WHAKAORA, TE TAMA A TE MATUA, kia kaha ki te
whakahaere i to HAAHI. (Te Kaikauhou).
Te Kohatu ara a IHU O NAHARETA i kapea, kua
meinga e Nga Kai-hanga hei KOHATU MO TE KOKONGA.
(Karaipiture).
|
|
11 11 |
▲back to top |
Hurae 1st, 1931. TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_11
Kia kaha! E roa raro! E tata runga. (Taharakau).
Pohiritia ki te marae ! He Manuhiri-tu-a-rangi ! He
Kotuku-rerenga-tahi ! (Nga tupuna).
Ehara taku toa i -te toa takitahi; engari he toa takitini
taku toa! (Tuhotoariki).
Nau ko te rourou, naaku ko te rourou ka ora te manu-
hiri ! (Taharaku).
Na reira ruia taitea, ruia taitea kia tu ko taikaka anake.
(Nga tupuna).
He ao te rangi ka uhia, he huruhuru te manu ka rere !
(Tamaterangi).
Nau ko te rakau, naaku ko te rakau ka whati te hoariri.
(Taharakau).
Ahakoa hoki iti i to tawharau, he tangata i tupu ake i
roto i te kopua kanapanapa. (Terehunga).
Ahakoa he waewae i tutuki, e tutuki ana i te whenua
i te tangata kua hanga, noatia mai i mua o te tangata.
(Whatuiapiti).
TATAI-ARO-RANGI: —
Otira i ata wehea marikatia te tohu o te rangatira tangata
te whakapono—
Te tohu o Te Rangatira, me ki Te "Whakapono, —He
whare maihi i tu ki te paenga, he kai na te ati. Tena he
Whare Maihi i tu ki roto i Te Pa-tu-watawata engari tena !
(Taharakau).
PITOPITO KORERO
Ka 37 nga tau o te Piriniha o Weeri. Ki te hakiri ake
katahi ano ka awangawanga ake ki te titiro hoa mona.
Ko Dr. Te Rangihiroa, M. D., D. S. O. kua whakaturia ko
ia tetahi o nga mahita o tetahi o nga Kareti Nunui (Yale) o
Amerika. Ko te oranga e £2000 i te tau.
Ko Rev. Ngatai "Wanoa ka whakapirititia a te Hepetema
e heke iho nei ki Tikitiki (Waiapu).
Ko Dr. Pohau Erihana, M. B.. B. S. kua hikitia ano hei
takuta mo nga a Moutere o Rarotonga.
Ko Major Dansey o Rotorua kua whakaritea e te Minita
Maori hei apiha whakahaere i nga Maori kore mahi o te Motu.
Kua mahi reihi-hoiho a Piri Wiri Tua i naianei. K
rua ana hoiho i oma i nga whakataetae o Heretaunga nei.
|
|
12 12 |
▲back to top |
12\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI Hurae 1st, 1931.
HURAE, 1931.
\_\_\_\_Te Ra \_\_\_\_\_\_\_\_Awatea. \_\_\_\_\_\_\_\_Ahiahi. \_\_\_\_\_
2. Ta. Ta te Anahera ki a Meri. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
5. Rtp 5 i muri i to 1 Hamu. 17, 1-54. 1 Hamu 20, 1-17.
te Mataurg 1. Mataurg 2.
TOKOTORU Mk 6, 53-7, 23: Mat 6: G
Waiata— Rom 13. Nga Mahi 14.
Ata: 26, 28;
Ahi, 27, 29, 30\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
12. B/tp 6 i muri i to 2 Hamu 1: 2 Hauru 7.
te Mataurg 3, 1-9 12, 1-23:
TOKOTORU Mk 7, 24-8, 10: Mataurg 4, 7-14.
Waiata— Rom 14, 1-15, 7. Mat 7: C
Ata: 31, 32; Nga Mahi 15,
Ahi, 33, 36. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_1-31.
19. Rtp 7 i muri i to 2 Hamu 18: Kg 3: 8, 22-61:
te Mataurg 5, 1-16. Mataurg 6, 1-11.
TOKOTORU Mk 9, 2-32: Mat 9, 35-10, 23:
Waiata— Pirp 1. Nga Mahi 16, 6. G
Ata, 34;
Ahi, 37.
25. H. Ra o Hemi Here 45. Here 26, 1-15.
Apotoro Whk- Mk 1, 14-20. Mk 5, 21. R
\_\_\_pono Atanatiu. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
26. Rtp 8 i muri i to 1 Kg 10, 1-13: "1 Kg: 12: 13, 1-32:
te Mataurg 6, 12. Mataurg T, 15-8, 1
TOKOTORU Mk 10, 1-31: Mat 10, 24: G
Waiata— Pirip 2. Nga Mahi 17, 16.
Ata, 39, 40;
Ahi, 41, 42, 43\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
AKUHATA
2. Ratapu 9 i muri i te Tokotoru.
Ata. 1 Kingi 17. Ruka 1. 1 ki 25.
Ahiahi. 1 Kingi 18. Matiu 11.
9. Ratapu 10 o te Tokotoru.
Ata. 1 Kingi 21. Ruka 1: 26 ki 56.
Ahiahi. 1 Kingi 22 1 ki 40. Matiu 13: 24 ki 52.
16. Ratapu 11 o te Tokotoru.
Ata. 2 Kingi 5. Ruka 1: 57.
Ahiahi. 2 Kingi 6: 8 ki 23. Matiu 16: 13.
23. Ratapu 12 o te Tokotoru.
Ata. 2 Kingi 18: 13. Ruka 4. 1 ki 15.
Ahiahi. 2 Kingi 19. Matiu 18: 15.
24. Ra o Patoromu. Apotoro.
30. Ratapu 13 o te Tokotoru.
Ata. 2 Kingi 22. Ruka 4: 31 ki 5: 11.
Ahiahi. 2 Kingi 23: 1 ki 30. Matiu 20: 1 ki 28.