|
loading...|
|
Te Toa Takitini 1921-1932: Number 53. 01 December 1925 |
|
|
1 333 |
▲back to top |
Registered at the G. P. O, as a Newspaper.
TE TOA TAKITINI
NAMA 53. HASTINGS. Tihema 1. 1925.
KIA OHO NGA PARIHA. HURIHANGA TAU.
HE whakamahara tenei ki nga Pariha o te Pihopatanga o
Waiapu kia tirotirohia a koutou kaute i tenei marama.
ka tuku ai nga moni e tika ana ki te tari o to tatou
Pihopatanga.
Ko te tau o nga Pariha Maori hei te 31 o Tihema ka huri.
Ki te pahure nga ra o tenei marama (Tihema) kua nama o
tatou Pariha ki te Pihopatanga. Arohatia mai to tatou tari ka
tuku mai i nga ohaoha katoa hei whakamama i ona pikaunga
taumaha. Kia ora nga Minita me nga komiti o te Hahi.
KAORE HE PEPA MO HANUERE.
ITE raruraru o nga tangata perehi o te pepa ki a ratou hara-
rei tae atu hoki ki nga raruraru o te Etita kaore Te Toa
Takitini e perehitia i te marama o Hanuere.
MARAMATAKA.
KO te utu mo te maramataka nui a Te Toa Takitini i ku-
huna atu ra ki te pepa i te tau ka huri nei e £32. I te
kore moni takoto noa a Te Toa Takitini i tenei tau, i te
he hoki o te haere mai o nga manaaki a te hunga e tango nei
i te pepa, kua kore i taea te perehi o te maramataka nui. Engari
te mea pukapuka ma nga minita tera ano pea e taea. Otira kei
a koutou kei nga Pariha o te Motu te tikanga. Ki te whai
hereni ka taea. Kaore te Etita e hoha ki te mahi engari ma
koutou tetahi wahi. Tukuna mai he moni hei whangai i enei
o a tatou mahi. Ko te utu mo te 800 maramataka paku. £17.
|
|
2 334 |
▲back to top |
Registered at the G. P. O. as a Newspaper.
Te Utu mo te Pepa 10/- i te tau.
Me penei nga reta " Te Toa Takitini, " Box 300, Hastings.
TE TOA TAKITINI
334 TE TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925.
TE PIHOPATANGA O AOTEAROA.
I HUI te Hinota Topu (General Synod I ki Poneke i te 2 o nga
ra u te marama nei (Tihema), a no te 3 o nga ra ka paa-
hitia te pire hei whakamana i te Pihopatanga motuhake mo
te iwi Maori. 1 puta i te Atipihopa nga mihi ki nga mema o te
Hinota mo te pai o ta ratou whiriwhiri i nga kaupapa o taua
pire, me tana tumanako kia nui nga painga e puta ki te iwi
Maori i runga i tenei mahi nui a ratou. Kua tuturu ko Te Aute
hei rohe whenua, hei taunga mo taua Pihopatanga, engari ko te
mana o te Pihopa ki te tangata, ka whai i te kakano Maori i
nga wahi katoa o Nui Tireni e whakaaetia mai ana e etahi o nga
Pihopa.
Ko te inana o te Pihopa mo nga Maori ka pera tonu me te
mana o nga Pihopa pakeha.. Kua whakaaetia mai te mana
ki taua Pihopa mo te karanga i tana Hinota Maori, mo te wha-
katu i ana Atirikona, me. te tuku i nga mema e rite ana ki te
hui a te Hinota Topu o Nui Tireni. Katoa nga mana o te
Pihopa pakeha kua whakaaetia mai ki te Pihopa mo nga Maori.
Ko te ingoa o to tatou Pihopatanga kua tuturu ko Aotearoa.
Te paahitanga o te pire i roto i nga whakahaere a te Hinota
Topu, ka karangatia matou nga Minita me nga mangai reimana
o te taha Maori kia hui tahi me nga Pihopa, kia whiriwhiri
tahi i te ahuatanga mo te whakatu i te Pihopa.
Ko nga tangata o tenei hui he mea ata whakamana, a kaore
hoki he rawaho i whakaaetia kia uru mai ki tenei huihuinga.
Ko nga tangata enei i whakaritea mo tenei hui: —Te Atipi-
hopa, te Pihopa o Waiapu, te Pihopa o Poneke, me te Pihopa o
Dunedin.
Ko nga Maori enei: —
Pihopatanga o Akarana. —Rev. Canon W. H. Keretene (Nga-
puhi), Rev. K. T. Harawira (Aupouri), Rev. W. N. Panapa
(Rarawa). Rev. H. Raiti (Rarawa), Hoori Tane (Ngapuhi),
Hemi Te Paa (Rarawa). Teri Paraone (Ngatimaru).
Pihopatanga o Waiapu. —Rev. Pine Tamahori (Ngati Porou),
Rev. Peni Hakiwai (Ngati-Kahungunu), Rev. F. A. Peneti (Te
Arawa). Hon. A. T. Ngata (Ngati Porou), Hori Tupaea (Ngati
Kahungunu), Wiremu Kingi (Te Arawa).
|
|
3 335 |
▲back to top |
Tihema 1, 1925. TE TOA TAKITINI. 335
Pihopatanga o Poneke. —Rev. Temuera Tokoaitua (Otaki),
Rev. P. Hikairo Leonard (Marton), Meihana Durie (Aorangi),
Kingi Tahiwi (Poneke).
E toru o matou huinga ko nga Pihopa. Notemea he hui
tapu te ahua o enei hui a matou e kore e pai te whakaputa o
nga take korero ki waho. Heoi ano te mea hei whakaatu:
(1) I pai tonu a matou korero ko o tatou Ariki Pihopa a
tae noa ki te mutunga..
(2) I whakaatu nga Pihopa i nga take i tika ai me pakeha
te Pihopa tuatahi hei whakatakoto haere i nga kaupapa
o tenei Pihopatanga hou, notemea he mahi uaua.
I whakaatu nga Maori i nga take i whakaaro ai ratou
me Maori te Pihopa tuatahi. Marama tonu nga take a
tetahi, a tetahi. Kaore hoki i ngawari tetahi taha me
tetahi taha.
(3) Ka tono te taha ki nga Maori kia hikitia te hui, kia
hoki ano ratou ki o ratou iwi ki o ratou pariha whaka-
atu ai i te kupu a nga Pihopa e ki nei me pakeha.
(4) Ka hikitia te hui mo te wa e whakawahia ai te Pihopa
hou o Waikato i nga ra o Aperira.
Ka mutu i konei nga korero o te Hinota tuatahi o te Pihopa-
tanga o Aotearoa. Ko te Pihopatanga kua whakaaetia. Kei te
whanga atu inaianei ko te Pihopa kia whakaturia mai. Ko te
oranga mo te Pihopa kua rite mo nga tau e rima, ara he mea
aroha mai na nga kai-whakahaere o te tahua whakamahara ki a
Te Wiremu Karuwha me Te Wiremu Parata.
E nga iwi kia kaha ra ki te awhina mai i ta tatou taonga.
KIA U KI TE INOI MO TO TATOU PIHOPA-
TANGA MAORI.
KUA hikitia te hui a te Hinota Maori i tu nei ki Poneke
i te 3 me te 4 o nga ra o Tihema, 1925. Kua whakaritea
mo te wa e whakatapua ai te Pihopa pakeha mo Wai-
kato, hei reira ka karangatia ano te Hinota Maori kia tu ki
te whiriwhiri i tetahi Pihopa mo tatou. E whakaarotia ana
tera e tu taua Hui i nga ra o Aperira, 1926, ki Hamutana.
He karanga tenei na Te Toa Takitini kia tahuri nui tatou ki
te rapu i te maramatanga o te Atua mo tenei take. He mahi
wairua, no reira rapua nga kaha o te taha wairua. Tenei tetahi
inoi hei tauira ki a tatou, hei inoi hoki ma tatou i roto i a
tatou hui. Na te hunga kua moe i te moenga roa te tauira o
te inoi nei, engari ko etahi kupu torutoru nei i whakahangaitia
mo tenei wa.
Kia mahara ki te whakawhetai ki te Matua i te wahi ngaro
mo tenei manaakitanga, kua whakaaetia nei he Pihopatanga
motuhake mo tatou mo te Iwi Maori. Heoi ano i roa ai ne
kore kaore i tau me Maori me pakeha ranei taua Pihopa.
|
|
4 336 |
▲back to top |
336 E TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925.
HE INOI MO TE PIHOPATANGA O TE IWI
MAORI.
ETE ATUA kaha rawa, kua oti te whakakotahi e koe tau
hunga whiriwhiri katoa, hei tinana mo tau Tama, mo
to matou Ariki, mo Ihu Karaiti:
Tenei matou au pononga, te tuku atu nei i a matou whaka-
whetai, me a matou whakamoemiti ki a koe, mo tau whakaae-
tanga kia whakawhiwhia matou ki tenei taonga nui, ki te
Pihopatanga motuhake mo te iwi Mori.
Kia anga tonu mai tou whakaaro atawhai ki tou Hahi i roto
i te iwi Maori. Manaakitia mai matou me o matou Pihopa,
me nga mangai o nga iwi i tenei wa e rapu nei i te huarahi kua
rite mai i a koe hei painga mo tenei wahanga o tau Hahi. Kia
riro mai i a matou nga taonga maha o tou Wairua Tapu, ara
te mahara, te mohio, te kaha, te aroha, me te ata whakaaro;
kia whai tonu ai matou i roto i a matou mahi katoa, ko Koe
kia whakakororiatia, ko te pai o te iwi ki kake, ko tou ranga-
tiratanga kia whakanuia. Kei meatia tetahi mea e matou i
runga i te tikanga totohe, i te whakapehapeha, i te mataku ranei
i te tangata. Kei he hoki a matou mahi i te whakaaro pokanoa
ake, i te hianga ranei a te tangata; engari kia ata whakatako-
toria nga tikanga katoa, e tupu pai ai tau Hahi i roto i a matou;
kia mahia ai e matou katoa nga mahi pai kua rite mai nei i a
Koe hei mahinga ma matou; kia whakakotahitia ai matou ka-
toa i roto i te whakapono, i te aroha; kia rite tahi ai hoki o
matou whakaaro, me o matou mangai, te whakakororia i a
Koe; ko Ihu Karaiti hoki to matou Ariki. —Amine.
HE POWHIRI NA NGATI POROU.
Waiomatatini, Waiapu,
Tihema 1, 1925.
KI TE IWI MAORI O AOTEAROA, O TE WAIPOUNAMU.
TENA koutou. He powhiri tenei kia tae mai koutou ki
Tikitiki, wahi o Waiapu, i te 15 o nga ra o Pepuere,
1926, ki te whakatapunga o MERI WHAREKARAKIA,
ki te hurahanga hoki o te Kohatu Whakamaharatanga ki nga
Hoia Maori o te rohe o Ngati-Porou i haere nei ki te pakanga
nui 1914-18, ki nga mea o ratau i mate atu, ki nga mea hoki i
ora mai.
Ko te Wharekarakia nei hei whakamaharatanga ano ki a
ratau, hei matua mo te kohatu, kei te wahi kotahi e tu ana.
He mea whakairo hoki, he mea kowhaiwhai, he mea tukutuku,
hei pupuri i te atanga, i te wehi, i te haratau o era taonga a o
tatau tipuna i roto i tenei o nga whare o te Atua. Kia tu tena,
me te kohatu, me te marae, hei awhitanga ma te aroha, ma te
ngakau mamae mo te hunga i manawanui ki te tuku i o ratau
tinana, kia toitu tonu ai nga tikanga pai o te ao.
|
|
5 337 |
▲back to top |
Tihema 1, 1925. TE TOA TAKITINI. 337
Ko te wharekarakia ma te Pihopa o Waiapu e whakatapu,
nana hoki i whakatakoto te kohatu o te Kokonga. Ina tu te
Pihopa mo te Iwi Maori i roto i enei ra, ka karangatia ia hei
manuhiri ki te hui. mana e awhina te Pihopa o Waiapu. Ka
whakatutukitia tena taha i te 11 o nga haora o te ata o te Turei
te 16 o Pepuere.
Ko te Kohatu ma te Kawana-Tianara, ma Sir Charles Fergus-
son e hura i te 3 o nga haora o te ahiahi o taua ra ano. Kua
whakaaetia hoki e te Kawana te powhiri ki a raua ko tana
wahine kia tae mai ki tenei hui. a kei te nui to raua tumanako
kia kite whaiti i te iwi Maori ki tetahi o o tatau marae.
Ki te taha o enei take i runga ake nei kei te tumanako nga
tangata whai mahara kia whakahuihuitia ki te wahi kotahi mo
tetahi wa poto nga tangata hei kimi, hei whakatakoto i nga
kupu mo te ahua o te iwi Maori a nga ra e heke iho nei. No te
Tai-rawhiti te marae o tenei karanga a tatau, na reira ka mea
atu ki te Tai-Hauauru. "E hoa ma! haere mai tatau ki konei
tirotiro tahi ai i to tatau ahua, me kore e kitea he kupu hou.
Te wahi whakaaro i tenei, i tera, me tuhonohono, kia tinana
ai he kupu pai, hei arahi i te iwi i roto i etahi o nga mahi.
Na reira e ta Pomare! Haere mai me ena o a tatau tamariki.
E ta Te Rangihiroa! Mauria mai nga titiro hohonu a tou
ngakau mahara. Kua roa tenei te wa e ngaki takitahi noa atu
ana tatau, a he hanga mokemoke. "
E hoa ma i te Tai-Tokerau haere mai! Ko te purapura i tiria
ki Paihia kua whai tinana ki nga wahi katoa o nga motu nei.
Ko nga kupu i whakatakotoria ki Waitangi kua waiho hei
taonga ma te iwi Maori katoa. Ko te whakapono, ko te ture,
nau enei taonga i atua manaaki. I te ra i whakamatautauria
ai te ao ki roto i te pakanga, ka tu tahi ena tamariki me enei
tamariki. I kona te Tai-rawhiti i nanahi tata nei i te ra o te
Whare, o te Kohatu whakamaharatanga ki te Tiriti o Waitangi.
E ta Tau Henare, haere mai! Kia kite a kanohi atu hoki enei
o nga morehu i a koe, i nga tamariki whakahaere o te tai
whakararo.
Te Waipounamu i tua o Raukawa kua roa rawa tenei te wa e
kore ana e kitekite. Kei a koutou na e waihanga ana etahi
mea hou ma tatau, ko koutou hoki kei roto i te matotoru tanga
o te iwi pakeha. Haere mai! Me kore he kupu i a koutou hei
tohutohu mo te ahua o te iwi Maori ina hohonu atu ki roto i te
pakehatanga. E ta e Uru! Ko Porourangi tenei e karanga ana
ki a Tahu-potiki.
Te Tai-rawhiti! No tatau te marae e karangatia nei kia hui
mai nga motu e rua ki reira. Te Arawa. Nau i tuatahi te ko-
komo ki roto i te whare o te Atua nga taonga a o tatau tipuna.
Ko ou ringa tohunga kei te awhina i nga mahi o te whare, a
mau ano e haramai e manaaki tau taonga. Haeremai hoki ki
te whakanui i enei o a tatau tamariki, nana i hapai te ingoa o te
iwi Maori i roto i te pakanga.
|
|
6 338 |
▲back to top |
338\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925. Nga iwi o Matatua. kei a koutou nei te ngaki nui mo enei ra, haeremai ki tenei o nga marae whakatakoto kupu mo to tatau rohe. Haeremai ki o tatau aitua e takoto nei. Ahakoa ko te kaupapa o te hui nei kei tenei o nga whare o te Hahi matua, haeremai ki etahi o nga kupu o te wa nei. Nga iwi o Turanga, ko tatau tatau i roto i nga mahi mo a tatau tamariki. 1 tainahi i a koutou, i tenei ra i a matau, a hei apopo nei kia koutou ano pea. Haeremai, hei whakatokomaha i te Tai-rawhiti ki te manaaki i nga iwi o te motu. Ngati-Kahungunu i te Paritu ki Mohaka, haeremai! Haere- mai ki tenei o a tatau kohatu. Ko nga tamariki enei a Henare Wepiha i mahue atu i a ia ki tera taha o te ao. ko te aroha nana ano i ata whakahoki mai ki muri nei. a whai atu ai ia i muri. Kei te tono koutou i nga kupu hou. i nga whakahaere hou o tenei ra, na reira me haramai tatau ki konei hoki ko- rerorero ai mo te ora, mo te mate ranei o te iwi Maori. Ngati-Kahungunu ki Heretaunga tae noa ki Wairarapa, he karanga atu tenei kia hui mai tatau ki tenei marae. He wa uaua tenei i roto i nga whakahaere e pa ana ki te iwi Maori. Kua takoto he wehewehenga i waenganui i nga iwi i runga i nga tikanga, na reira ka tika kia ata kimihia te wahi kei reira tatau i naianei, me te wahi e haere atu ana tatau. Haeremai nga tamariki whai whakaaro katoa e watea ana. e ngakau nui ana ki te kimi i nga tikanga. Ko tenei wahanga o nga mahi o te hui ka timata i te ata o te Wenerei te 17 o nga ra o Pepuere, a ma te Honore J. G. Coates, Pirimia. Minita mo te Taha Maori, e whakatuwhera tera wahi o te hui, e whakatakoto mai hoki he kupu hei timatanga mo nga whiriwhiri. Haunga hoki ra te karangatanga i whaiti mai i Toka-a-Taiau ki Taumata-o-Apanui, kei runga i o koutou ingoa te karanga a Te Koroneho ratau ko nga mokopuna, a Te Whanau-a-Hine- rupe, a nga hapu o roto o Waiapu na ratau nei i whakakaupapa te Whare me te kohatu, i takea ai tenei powhiri. Hei whakamarama ki nga iwi haeremai i tawhiti, ko te hua- rahi ki Tikitiki, ki te marae o te hui, ma te tereina ki Nepia. Kei reira ka whiriwhiri te tangata ma uta ranei, ka eke i te motoka a tae noa ki te marae. Ka eke ranei i te tima a ka u ki Tokomaru Bay, ma te motoka e whakatutuki. Ka eke mai ranei i te tima i Akarana ki Tokomaru Bay, ka haere ai i uta. Ko Te Arawa ia ko Matarua kei te marama ki nga huarahi. Hei whakarapopoto: — Ko te ra whakaeke ki te marae ko te Mane. 15 o Pepuere. 1926. Ko tetahi ra ake ka whakatapua te wharekarakia i te ata, a i te ahiahi iho ka hurahia te kohatu e te Kawana-Tianara. Ko te Pirimia, ko Ta Maui Pomare, nga Minita o te Kawanatanga e tae mai. Ma te Pirimia e whakatuwhera te hui mo nga take e
|
|
7 339 |
▲back to top |
Tihema 1, 1925. TE TOA TAKITINI 339
pa ana ki te iwi Maori i te ata o te 17 o nga ra. Kei te tuma-
nako hoki tera e watea te Pirimia ki te whakatuhera i te piriti
hou o Waiapu, me te Whare Mahi Pata i Ruatorea.
Heoi.
. Na Te Koroneho Kopuka
Te Rauhuia Tawhiwhirangi
Te Poihipi Kohere,
me Ngati-Porou katoa.
Ko A. T. Ngata, te Kai-whakahaere.
KURA MINITA.
I ROTO i te rarangi ingoa o nga tangata i paahi i nga whaka-
matautau a te Poari (Board of Theological Studies) mo te
mahi Minita, i te kaupapa pakeha, tokowha nga Maori.
GRADE II. —Ramahaki Rangiaho o Tuhoe; Kingita Anaru o
Ngati Kahungunu ki Tangoio: Rikihana Te Hau o te
Pihopatanga o Akarana.
GRADE I. —Matauranga Wikiriwhi o Tuhourangi ki Te Whaka-
rewarewa.
Kia ora koutou e hoa mai. Kia mau tonu mai to koutou kaha.
Kua whakaaetia nei he Pihopatanga motuhake mo tatou mo te
iwi Maori, no reira kia kaha koutou nga tamariki ki te hapai
tika i te taonga ka taka atu nei ki o koutou ringaringa a nga
ra e heke iho nei. Whakapaua to koutou kaha a paahi noa kou-
tou i nga whakamatautau mo nga turanga e wha.
NGA PORA MO TE TOA TAKITINI.
ETE iwi, kei te tangi atu ta koutou tamaiti ki ona ranga-
tira o ia marae o ia marae, me te whakaatu i tona hari
nui i te mea ka tutataki ano tatou ki a tatou i tenei Kiri-
himete me te tau hou. Kia nui te ora ki a koutou katoa.
Kia pai ra te mihi mai ki ta koutou tamaiti i tu nei me ana
pikaunga nunui, ki tou marae ki tou marae. Otira e nga ranga-
tira, i puta whakauaua atu ta koutou tamaiti i tenei tau i te
makariri i a ia i te he o tana pora. Mihi mai ra ki ta koutou
tamaiti me te pora ano hei kaupapa mo nga mihi.
"Mere Kirihimete, Hape Nu Ia" ki a koutou katoa.
TE TOA TAKITINI PUKAPUKA.
TENEI nga kape o Te Toa Takitini, mo te tau 1924 me nga
waiata Maori i whakahaeretia nei i roto i te Apiti (e
35 nga waiata me nga whakamarama) kua whakapuka-
pukatia. He tino pai te kiri o te pukapuka nei. E rima enei
kape e toe nei. Hui katoa te utu 12/6.
1925.
Tenei hoki ka whakapukapukatia i tenei marama nga kape
o ta tatou pepa mai ano i a Hanuere tae noa ki tenei nama
53 o Tihema, 1925, ka puta atu nei. Ko nga tangata e hiahia
ana ki tetahi o enei pukapuka tukuna mai a koutou tono me
nga moni 12/6. Me penei. Te Etita, Box 300, Hastings.
|
|
8 340 |
▲back to top |
340 TE TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925.
KAUA E WHAKAPAE TEKA.
HE inoi atu ki te Etita kia pai koe ki te perehi ki Te Toa
Takitini aku kupu whakamarama mo etahi korero parau
kua rangona e ahau.
I te marama o Mei ka huri ake nei, ka tukua taku rihaina
o te pariha o te Wairoa me Nuhaka ki te Pihopa ko te take kia
watea ahau me taku hoa wahine ki te whakatikatika i o maua
ake raruraru, painga mo te tinana. I tae mai te reta whakaae
a te Pihopa me tana inoi mai kia noho tonu ahau kia tutuki
te mutunga o Hune, a i whakaritea hoki e ahau tenei tono
a te Pihopa. Ko a maua whakaaro ko taku hoa wahine he
whakatutuki i nga take e paa ana ki o maua tinana ka mutu
ka mau ai ano i te mahi tapu a te Ariki i roto i te Hahi. Otira
i te wa o taku rihainatanga kaore ahau i mahara kia whaka-
marama ahau ki te katoa o te tangata nga take o taku rihaina.
Ka waiho tenei ahua i ahau ka heke mai ki Poneke nei hei
hanganga korero parau whakakinokino moku ma etahi tangata
whakaaro kino, puhaehae, ka whakariroia ketia te take o taku
rihaina ki etahi lake ke noatu, take tito hanga parau waihanga-
tanga na te whakaaro kino. puhaehae.
I taku rongonga tuatahi i enei korero kaore ahau i whakaaro
ki te whaiwhai i runga i taku mohio e kore nga tangata whaka-
aro pono e mohio ana kia maua e whakapono ki aua korero
parau Otira i te mea kua whanui a kua hopu hoki te taha
pakeha, a i runga i te manawapa ki te ingoa pai o taku hoa
wahine me te karangatanga i runga i ahau tae atu hoki ki te
ingoa me te mahi tapu a te Hahi koia ka tuhi i enei whaka-
marama.
Tuatahi. —Ko taku rihaina i mutu ai ahau hei minita mo te
Pariha o Nuhaka me te Wairoa, naku ake, kaore i te Pihopa
i tetahi atu ranei.
Tuarua. —I te hui poroporoaki i Nuhaka kia Rev. Weadon.
Kaore ahau i kii na te Pihopa ahau i pana engari i kii ahau
" Ko taku rihaina naku ake, naku ake taku whakamutunga i
ahau. "
Noreira e inoi ana ahau ki te hunga e aroha ana ki te pono
me te tika kaua koutou e whakapono ki nga korero parau
tito e korerotia ana moku engari awhinatia mai ahau ki te
rapu i te tangata, nga tangata ranei, na ratau i whakato enei
korero whakakinokino, kohuru i nga tangata kahore nei a maua
kino kia ratau.
Heoi na to koutou hoa aroha i roto i te Ariki.
—Himepiri Munro.
48 Richmond Street.
Petone.
MOKAU KI TAMAKI-KUA HINGA.
O te Wenerei te 11 o nga ra o Noema. 1925. ka moe a
Takerei Kingi Wetere i te moengaroa. Tona kaumatua
e 47 nga tau.
|
|
9 341 |
▲back to top |
Tihema 1, 1925. TE TOA TAKITINI. 341
Ko Te Kawa te matua, ko Runga-te-rangi te tamaiti. Ka
hinga a Te Kawa, ki Tamaki, ka hinga a Runga-te-rangi ki
Mokau. Ka waiho i konei ko te whakatauki: " Mokau ki runga
Tamaki ki raro. "
Ko Tainui te waka, ko Hoturoa te tangata. Ka haere ta-
huhu mai ai ko ia tenei ko Takerei kua hinga kite ihu o te
waka nei. Ta Hoturoa ko Hotuope. tana ko Hotuawhia. tana
ko Hotumatapu, tana ko Motai, tana ko Ue, tana ko Raka,
tana ko Kakati, tana ko Tawhao, tana ko Turongo. tana ko Rau-
kawa, tana ko Rereahu, tana ko Maniapoto. Na Tawhao ano
ko Whatihua, tana ko Uenukutuwhatu, tana ko Tuatangiora,
tana ko Hineaupounamu ka moe ia Rereahu, ka puta ano ko
Maniapoto. Tana ko Te Kawa, tana ko Runga-te-rangi, tana
ko Maniaopetini, tana ko Taitengahue, taua ko Maniauruahu,
tana ko Tukehu, tana ko Te Kawa II., tana ko Te Rangitua-
taka, tana ko Te Kawa III., tana ko Takerei, tana ko Te Rere-
nga, tana ko Kingi, tana ko Takerei II.
I te takiwa tonu e whakapuawai ana tona tinana me ana
mahi katoa, ka hinga tenei tangata. Kote korero mona, ko
te Takerei a tera, a tera, a tera. He tamaiti i matea-nuitia i
kitea-nuitia hoki e ona matua tupuna, tae atu ki ona iwi Maori
Pakeha. He tamaiti no te rangimarie no te aroha, he matua
no tenei hanga no te tangata, kahore he iti kahore he rahi.
Ko te pou o te whakapono, kihai i taea te whakakorikori. He
tamaiti i tae ki nga kura nunui ki te rapu i te hohonutanga o
te matauranga o te pakeha. Ka hono ai i roto i a ia, te ao hou
raua ko te ao tawhito, te ao pakeha raua ko te ao Maori.
I mate ia ki tetahi o ana kainga i Mapiu, ka mauria mai kia
takoto kite roro o tana matua-a-whare o Te Tokanganui-a-Noho
i Te Kuiti, muri rawa ka mauria ki te rua-whakautu o ana
matua tupuna i Mokau. I tangihia ia e te motu katoa tae atu
ana ki te taha pakeha, ki te Kawanatanga hoki.
Haere ta matou mokopuna tamaiti! Haere te whakaruru-
hau! Haere te Rata tiketike! Haere te Puhi o Tainui! Haere
te Puhi o Tokomaru! Haere! Haere! Haere
—Na Pahiri Wiari.
HE KUPU WHAKAMARAMA NA TE PIHOPA
MO TE NEHU I NGA TUPAPAKU O TE ROPU
A RATANA.
HE whakamarama i nga kupu i roto i te reta a nga Pihopa
i tukua nei ki a koutou i a Hurae kua pahure ake nei,
ara, i enei kupu: —"E kore e tika kia korerotia e te
Minita nga karakia o te Hahi, ara... te nehu tupapaku mo te
hunga pera. "
Ko te whakamarama tenei a te Pihopa: —
1. Kei te whakaae te Hahi kia tanumia nga tupapaku o te
ropu a Ratana i roto i nga wahi tapu o te Hahi.
2. Ma te Minita, ma tetahi kaikarakia ranei a te Hahi e nehu.
3. Kaua e korerotia te karakia nehu i roto i te Rawiri mo te
hunga pera.
|
|
10 342 |
▲back to top |
342 TE TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925.
4. Me korero te karakia ke kua tukua na ki a koe i roto i
tena reta.
5. Me nehu hoki ki taua karakia nga tamariki kahore nei i
iriiria tikatia, ara i iriiria i runga i nga tikanga a te Hahi.
WM. WALMSLEY, WAIAPU.
Bishopscourt, Napier,
December 8th, 1925.
HE EKEPIHANA NA TE HAHI MIHINARE.
KEI te 23 o nga ra o Akuhata, 1926, ka tu te ekepihana
(Missionary Exhibition) ki Akarana. E ona nga ra o
tenei ekepihana e tuhera ana. Ko te tikanga o tenei
mahi he whakaatu i nga mahi a te Hahi i tena wahi i tena
wahi o te ao.. He whakaatu hoki i nga ahuatanga o ia iwi,
o ia iwi, puta noa te ao. He mahi ataahua, he mahi pai, no-
reira kia kaha koutou nga Maori o te Pihopatanga o Akarana
ki te tautoko haere i taua mahi.
NGA MOANA A TE ARAWA.
TAKU korero mutunga i tero wahanga ko te apititanga atu
i te ingoa o Rev. Pererika A. Peneti ki te rarangi o nga
tangata i tika kia puta he mihi he whakapai mo nga
mahi mo nga Moana. Ehara i te mea kai te wareware ahau
mo etahi atu o te Arawa, o etahi atu ranei i whai waahi ki nga
mahi mo enei Moana: kaore, kai te mohiotia ratau katoa, a ka
puta ano he kupu mo ratau. Heoi taihoa e whakatutuki taku
korero whakamarama mo ratau me Peneti hoki.
Mo Apirana Ngata. —He nui nga mahi nunui kua mahia e
Apirana Ngata mo te Arawa, engari ka rua nga take tino nunui,
te tuatahi ko te Rere-i-Okere, ara ko te Hiko e mahi nei i te
"Raiti" mo Rotorua—ahakoa—kihai ia i pa nui ki tera take
engari ko ia te hoa o te roia naana i whakatutuki tera take, ka
puta kia N. Pikiao e £3, 000 hai utu mo te rironga o te whenua
me te wai i te Kawanatanga.
Ko te keehi o nga moana te Tuarua o ana mahi mo te Arawa.
Ahakoa, e hara i a ia te timatanga o te whaka haerenga, te
kaupapa ranei o te keehi, tae mai ki te Keehi Pira i Poneke
(Full Court) i tautohetia ai te take kia ahei nga Maori ki te
kawe i te keehi mo te takere o nga Moana ki te Kooti Whenua
Maori uiui ai nga take engari no muri tata o tera katahi ia ka
timata ki te awhina. Ko te waahi tuatahi ko te kaupapa o te
" Kereeme " kia pehea te nui o te utu hai akinga ki te Kawana-
tanga, a he aha nga huarahi e whakapaua ai aua moni mehe-
mea ka riro mai. Ko taana whakaaro i runga i te ata whakaaro
ki te nui o nga roto wai maori nei—te ahua o tena o tena o nga
roto nei, ka whakaritea i runga i te ata whakaaro marama kia
£120, 000 te moni tika, a 13 nga roto e pangia e tenei take i
waenganui i te Kawanatanga me te Arawa. He mea ata hanga
|
|
11 343 |
▲back to top |
Tihema 1. 1925. TE TOA TAKITINI. 343 o Apirana me te Arawa nga huarahi e whakapaua ai tenei moni: -Ko enei mo nga kura, kuratini ki waenganui ia Te Arawa awhina i nga Hohipera, i roto o te Rohe o te Arawa whare-neehi, awhina i nga neehi mo nga Maori. Awhina i nga pani, me era atu tikanga, kua uru nei etahi ki nga kaupapa o te Poari Tiaki o Te Arawa. He take i whakaarotia e Apirana e mama mai ai te Kawanatanga ki te whakaae i te tono a te Arawa. I tenei wa kaore ano ia i hangai ki te whakahaere ki te awhina ranei i te Roia whakahaere o te keehi, no te wa rawa i ata tukua ai e N. Pikiao i runga o Otaramarae te Keehi a N. Pikiao kia ia katahi ano ka maro tana whakaaro mo te keehi a Te Arawa, ka waiho tonu mai ia hei takawaenga i u Te Arawa me te Kawanatanga, hai akiaki hai whakahaere e tara ai te kawe mai o te take ki te aroaro o te Kooti Whenua Maori, tae noa ki tona tutukitanga, kua u te ika kai uta. kua haehaea, koia ka tika te patai a te " pepa. " Ka pehea tia hoki a Apirana Ngata? Waiho ma te wa e whakaaro. Ko au tikanga nunui hai tohu mo to ahua—i waenga i to iwi ia te Arawa katahi nei ano a te Arawa ka whakaaro tahi nau. i te wa o nga Kaumatua kihai i penei, no reira kai te he nga korero a nga hoa tautohe mo Apirana mo te tuunga mema i era tan ra e kii mai nei hai aha te tangata ke i manaakitia ai e rite ana ki te rakau kaore ona rau e taka ana hai whakamomona mo etahi atu engari mo tona take ano. No reira e hoa e Apirana kia ora koe. e tumanako ana kua mutu a taua nei take penei te nunui. E hari ana te ngakau kua tutuki te mahi. Mo Rewini (Levin). —He mea miharo ano tenei, he pakeha te tangata nei, kaore ona paanga mai ki nga Moana o Rotorua, kaore ona mohiotanga ki nga Kaumatua o te Arawa, ki nga tikanga ranei a te Arawa mo ona marae, mo nga Moana ranei, ki etahi karangatanga hapu ranei o Te Arawa, kore rawa atu. Heoi ano tona paanga mai ki nga whakahaere mo nga moana, he hoa nona etahi tangata o N. Pikiao. no te Morehu te Kiri- kau me Raharuhi Pururu kei runga i enei tangata tona take i pa mai ai mo nga whakahaere o nga Moana. E hara ia i te roia, engari he hoa ia no nga Roia Nunui, no te Keretu K. C. (C. P. Skerrett). he whanaunga hoki ki nga tangata whaka- haere a te Kawanatanga mo nga Moana, kia Sir Frances D. Bell. Ko tona kaha i kitea i te hui i tu ki Tarewa. Rotorua. Maehe 1st me 2nd. 1922. I tonoa e ia kia Sir Francis D. Bell. " Kia kaua e kumea haeretia tenei keehi e te Kawanatanga me whaka- oti tonu me hoki te mahara o te Kawanatanga ki te Piri Pono o te Arawa ki te Kawanatanga mai ano o mua tae mat ki te Pakanga nui ka taha nei. " Tutuki ana ki tera ahua whakaotia ana i runga i te Rangimarie. No reira ka tika te mihi mo tenei tangata. Ehoa, e Rewini kia ora koe. Mo te Roia, Fred Earl, K. C. —Kaore he kupu mo to tatau roia, kua ea ona taumahatanga, ona rarurarutanga, heoi ano te mea i toe ko te ata whakaputa atu i te mihi ki a ia mo te otinga o tenei take nui. ka rua ai nga mea nunui i oti i a ia mo te
|
|
12 344 |
▲back to top |
344 \_\_\_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI. Tihema 1, 1925.
Arawa—(1) Ko te Hiko i Okere e £3, 000 ma N. Pikiao; (2) ko
nga moana nei hoki e £6. 000 i ia tau i ia tau mo ake tonu atu.
Hai ahakoa e hoa e te Aara engari ano koe i whiwhi i nga kai
o te Rokiroki a to tupuna a Whakaotirangi kua whakaaetia nei
e Te Poari Tiaki o te Arawa e £2. 500 mau! Ka huia nga moni
kua utua kia koe i mua ka tino nui rawa ai ia koe. Na runga
hoki o to mahi mo te Arawa i whakawhiwhia ai koe ki te ingoa
K. C.
Mo Kapene Mea ara mo Tawa kai te tika ano nga mihi moria,
ko ia ano tetahi i awhina i nga whakahaere timatanga o te
keehi, haunga ia o ana mahi i te wa e ora ana nga rangatira o
te Arawa, ahakoa he iti i a koe kaati ano i whai o ano koe i
haere ai ki a Te Arawa i te po. Korerotia atu kia ratau nga
mahi a te Arawa kua tutuki nga mahi kua Tawharau te Waka.
Mo te Rangihiroa (Dr. P. H. Buck). —Koia nei tetahi i uru
ki nga whakahaere timatanga tera ano e korerotia a muri ake
nei. Ahakoa he waahi iti tau engari koina tetahi o nga neera
(nail) i oti ai te whare. Mihi poto kia koe. Kia ora.
Mo nga tangata ake o te Arawa i whai waahi ki nga mahi
mo nga Moana kai te pai ratau kei runga i te waka e tu ana,
mo ratau te mahi mo ratau nga painga. Tera atu te roanga.
—Raimona Heretaunga.
MARAMATAKA A TE HAHI.
HANUERE, 1926.
7th, 14th, 20th, 28th,
1.K.Te KotingaKen. 17-9Roma 2: 17
Tiu. 10-12Ivor. 2:8-18
3.S.Ratapu 2 i muri i teIhaia 42Mat. 3
WhanautangaIhaia 43 or 14Mahi 2:1-32W
6.W.WhakaaturangaIhaia 60Ruka 3:15-23W
Ihaia 49,Hoa 2:1-12
13-24
10. S. Ratapu 1 i muri i te Ihaia 31 Mat. 6: 1-19 W
Whakaaturanga. Ihaia 52: Mahi 6
13 me 53
17. S. Ratapu 2 i muri i te Ihaia 33 Mat. 10: 1-24 G
Whakaaturanga Ihaia 57 or Mahi 10: 1-24
61
24. S. Ratapu 3 i muri i te ihaia 62 Mat. 13:. 53 ki
Whakaaturanga 14: 13
Ihaia 65 or Mahi 15: 1-30
66
25. M. Whakaturitanga o Ihaia 49, 1- Kara. 1, 11
Paora 13
Her. 1: 1- Mahi 26: 1-21
11
31. S. Ratapu 3 i mua o Ken. 1 & 2: Whkt. 21, 1-9 ki
Reneti 1-4
Ken. 2: 4 Whkt. 21: 9 ki
22: 6