|
loading...|
|
Te Toa Takitini 1921-1932: Number 69. 01 May 1927 |
|
|
1 579 |
▲back to top |
TE TOA TAKITINI
Registered at the G. P. O. as a Newspaper.
Nama 69 HASTINGS. Mei 1. 1927
PIHOPA ATARIA O INDIA.
I roto i nga korero o to Kahiti o te Pihopatanga o Tona-
kara (Dornakal) tora etahi korero e whakaatu mai ana i nga
mahi i ora marae o te maara a te Ariki. He tokomaha o te
iwi Maori kua kite i a Pihopa Ataria. He tangata rongo nui
hoki ia no te ao.
I roto i nga ra e rua i whakahaeretia ai te karakia Whakau
e Pihopa Ataria hui katoa te tokomaha o nga tangata i whaka-
ungia 672. Itetahi wahanga o tona pihopatanga o ingoatia ana
ko Nuzvid, i roto i nga tau e rima kua taparatia nga tangata
o te hahi i te maha o nga mea hou kua huri mai ki te whaka-
pono karaitiana. Kua tapara hoki nga kura. Ko nga kohi a nga
whakaminenga e toru nekehanga ake te rahi. Kei tenei takiwa
e 6 nga pariha ko nga tangata i iriiria o 663.
Ko te hui nui i roto i nga ra o Hanuere he hui Papeira-
karaihe mo nga kai-whakaaro i nga kura. E 51 nga kai-whakaako
i tae ki taua hui.
No te 30 o nga ra o Maehe ka haere te Pihopa ki Ingarangi.
No te 10 o Aperira ka tae. Kei te haere te Pihopa i nga takiwa
o Ingarangi tae atu hoki ki te whenua o te airihi (Ireland). Ko
ana kauwhau he whakamarama haere i nga mahi a te Hahi
i roto i nga mano mano tini o te Inia.
Hei nga ra o Hurae ka tae ki Switzerland. He: a Hepetema
ka u ai ki tona Pihopatanga ake.
Kei te tono mai ia kia puta he inoi ma tatou, kia manaakitia
tenei haere ana i roto i nga iwi pakeha, kia puta hoki he ora
wairua ki te Hahi i roto i nga Inia i runga i enei whakahaere
e mahia haeretia nei e ia.
|
|
2 580 |
▲back to top |
Registered at the G. P O as a Newspaper.
TE TOA TAKITINI.
Te Utu mo te Pepa 10/- i te tau
Me penei nga reta "Te Toa Takitini, " Box 300, Hastings.
580 TE TOA TAKITINI Mei 1. 1927
TE TINO TANGATA.
(Na R. T. K. )
E hara to mea no te pihopa o Ranana te turanga tino teitei
i roto o te Hahi u Ingarangi, kei runga ake i a ia te Atipihopa
o Kanatipere me to Atipihopa o Ioka, engari mo te rongo-nui mo
te mana kaore he pihopa hoi rito mo te pihopa o Ranana ara
mo Winnington Ingram. Kua kia e tetahi nupepa o Niu Tireni
kaore he wahi o te pihopa i ngaro atu i a Winnington Ingarangi.
He tangata ia e whaia ana e te ao pakeha katoa kia kite kia
rongo. Ko tona tuatahi ki te mahi minita i te hunga tino rawa-
kore o Ranana. Inaianei ko ia te pihopa o Ranana a tokowha nga
pihopa awhina kei raro i a ia. I tae ano ia ki te kauwhau ki nga
hoia i te wa o te whawhai nui.
No nga ra o Maehe ka u mai te Pihopa o Ranana ki Nui
Tireni nei; ko tana haere he titiro whenua hei nohoanga mo nga
heke mai o Ingarangi, ara mo nga heke i raro i te whakahaere
o te Hahi Mihingare. Iana kauwhautanga katoa he popoke tonu
ta te tini o te tangata ki te whakarongo ki a ia. a he nui kihai
i uru ki nga whare-karakia. I whai kupu ano ia ki nga kareti ki
nga kura nunui, a he tino pai ana kau-whau. I tana korero ki te
kura kotiro i Akarana i mea ia ki te hoatu waipiro tetahi tangata
ma tetahi kotiro kei noho -taua kotiro whakapiri atu ki iaua
tangata i muri iho.
Ko aku korero ia e hiahia ana au ki te tuhituhi ko tana
whai-korero ki te kareti nui o Kanatipere. Ko te putake o ana
kupu mo te tino tangata ara mo te ahua o te tangata e piki
hei nui hei mana i te mea he tangata o paingia e nga tu tangata
katoa. I ki te Pihopa o Ranana e rima nga mea e tipu ai te
tangata hei tino tangata; i kitea e ia aua men e rima i nga tau
e 42 i mahi ai ia i nga mahi a to minita; ehara i te men he mea
whakaaro noa nana engari he mea titiro i nga tau e 42.
1. Kia tika tonu te tangata (sincerity). Kaua e maminga
kei ruarua te ngakau o te tangata kei whakahopu. 1 ki te
pihopa ko te Pirimia o Ingarangi ara ko Stanley Baldwin te
tahi tangata tino tika kaore rawa ia e mohio ki nga tikanga
whanoke.
2. Whakamau te ngakau ki tetahi mea nui hei whainga
(object in life). Kaua e powaiwai noaiho i te ao me te men nei
he kaipuke e paoa ana ki te akau kua whati nei te urungi
|
|
3 581 |
▲back to top |
Mei 1, 1927\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_
3. Kia whakapono ki te Atua (belief in God). Ta te
pono he hiki he whakatapu i te tangata, tena ko te
kahore nei e whakapono ki te Atua ka wehi ka tu
tangata me te mea nei tera ano tetahi mea kei te hum
te pihopa kaore ano ia kia kite noa i tetahi tangata ka
ona whakapono e pirangitia ana e te tangata.
4. Kana e whakahi (personal beauty) ara e wha
to ahua, mo o moni, mo o kakahu mo aha ranei. Ka
tangata whakapehapeha e paingia.
o. Kia tu atinihanga (sense of humour) ara kia
kia ngahau; kana e whakapokeke te ahua i nga wa ka
nukarau. He tu tangta tenei kei te matea e te ao.
Mo te take tuarima, e mea ana an. kei te Pihopa o
tenei ahua. I te unga o te Tiuka o Ioka raua ko te
wahine e kiia nei ko te Tutahe. ki Akarana kahore i rik
powhiri me te manaaki a Akarana i taua tokorua. Ko
manaaki ia mo te mea wahine. he wahine tino ataahua
kaupapa puta noa ki te ngakau. No muri mai i te Tiu
ko te hoa wahine ka tae hoki te pihopa o Ranana ki
i te mea he tangata nui ka powhiritia ia e nga ta
Akarana. I te mutunga o nga mihi ki a ia ka tu te pi
te whakautu, ka mea: —
"E te Mea. e nga tangata, o Akarana. Ka nui te
whetai o toku ngakau mo te nui o ta koutou manaaki
Kei te tino miharo MU. 1 mahara hoki au i to koutou
i te Tatahe rue tona kaupapa ataahua e kore rawa ]
manaaki ma Akarana e toe iho moku. Kei te whakamihi a
whakamiharo o ta koutou manaaki i te Tiuka raua ko te
engari kei pohehe koutou e tauwhainga ana au ki tana
E. kaore tena i a au. Inakoa kei te kata koutou. No
e piri mai na i o koutou paparinga ko nga kata a taua
rui a ehara i te mea no aku kata rere atu ai ki o
paparinga. "
Na enei kupu nukarau a te Pihopa o Ranana, ka mai
nga pakeha o Akarana, nga morehu a nga kata a te
o Ioka.
WHARE-MINITA MO WAIPAWA.
I panuitia i tera putanga o te pepa nei, nga kohikohi
Whare-Minita o te pariha o Waipawa kei te whakaaro
Porangahau Ko Nga kohi enei: —
s.d
Donations for Booth200
Kennedy McAulayU0
Tommy Atkins0
A. Mudgway.. '. 100
A. Turner WilIiams30o
Mo te maro kaore he rongoa hei rite ki te Woods
Peppermint Cure.
|
|
4 582 |
▲back to top |
582 \_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_Mei 1, 1927
NGA WHAKAPONO NUNUI O TE AO.
E tika ana kia whai-whakaaro tatou tu iwi Maori ki to whaka-
hau a te Karaiti "Haere kauwhautia te Rongopai ki nga wahi
katoa o te ao. "
Koi te pohehe te Maori ko te nuinga o nga iwi o te ao kua
huri noatu ki te whakapono Karaitiana.
Tenei etahi whika hei maramatanga mo tatou ko te wahi
whanui o te ao, kaore ano kia huri noa, a kaore ano hoki kin rongo
noa, i te whakaoranga i roto i a te Karaiti.
Te tokomaha o nga tangata o te ao katoa, me ki, 1470 miriona.
Kei nga Hahi Karaitiana katoa...... 415
Kei te whakapono o "Buddha" (Haina)... 100
Koi te whakapono o Confucias (Haina)... 400
Koi te whakapono o Hinduism (Inia)..... 200
Kei te whakapono o Mahometa...... 170
Ka kite ai tatou i roto i te 1470 miriona tangata o te ao
katoa, e 415 miriona anake nga mea kua huri ki a te Karaiti hei
Kai-whakaora mo ratou. Ko te wahi rahi rawa o te ao kei te
kuare ki a to Karaiti.
Ka peheatia e tatou, e te wahanga Maori o te Hahi, te
whakahau a to tatou Kapene, ''Haere kauwhautia te rongo pai
ki nga wahi katoa o te ao. " Ka rua mano nga tau o tenei kupu
whakahau a to Ariki e takoto ana, a tae mai ki tenei wa e 415
miriona anake nga Karaitiana, a neke atu hoki i te 1, 000 miriona
nga iwi kaore ano kia huri mai ki te whakapono ki a te Karaiti.
Kei te ngoikore tatou te iwi Maori ki te kawe i te Rongopai
o to tatou Ariki ki nga wahi kei roto i te pouritanga e noho ana.
Engari ano i to wa i o tatou korona, i o tatou kuia e ora ana, i
whai-whakaaro ano ratou. Ina hoki to ratou reo e mau nei i roto
i te motini i paahitia i te Hinota tuatahi tonu o te Pihopatanga o
Waiapu: te tau 1861: —
"Ki te whakaaro o tenei Hinota ko te mea tika tenei ma
tatou; ka whiwhi nei tatou ki te Rongopai, kia puta hoki ta tatou
koha ki te kawe atu i taua Rongopai ki nga iwi e noho ana i te
pouri. "
Ka 66 nga tau inaianei o tenei motini e takoto ana. Kei
te manaaki ranei tatou i te reo o te hunga kua ngaro ki te po.
kei te whakahaweatia ranei e tatou?
I te Hinota o te Pihopatanga o Waiapu i te tau ka taha
nei. i whakaae nga Pariha Maori kia £210 te moni hei kohi ma
ratou mo to hora i te Rongopai, a wahia ana tenei moni ki runga
i nga Atirikonatanga e toru, ara kia £70 hei kohi ma ia Atiri-
konatanga. Kia kaha tatou ki te whakarite i te wahi wo tena, ma
tena.
|
|
5 583 |
▲back to top |
Mei 1927 \_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_
Kei te pehea ra nga Maori o te Pihopatanga o Akarana
Poneke mo tenei take?
Kanui te kaha o te Hahi i roto i te iwi pakeha. Kua tae
te whakaatu a te Hekeretari o te Poari o nga Mihana a te
(N. Z. A. B. M. ) kei te whai te poari Mihana kia taea te £20
i tenei tou mo te hora i te Rongopai. I tera tau i nuku atu
£18, 000 te moni i kohia i Niu Tireni katoa hei kawe i te Rongo
ki nga iwi kei roto i te pouritanga e noho ana. E ki ana to
a Ihowe: "Ka whakahonore ahau i to iwi e whakahonore
i a au: ka whakaiti i te iwi e whakahawea ana ki a au. "
2. 30).
HUKARERE WHARE KARAKIA.
Kaore ano kia timata to hanga o te whare-karakia
Hukarere. Kei te whanga tonu atu kia tae katoa mai nga
a nga iwi i whakaari noi i a ratou kohi. Ko nga moni enei
tae mai ki te Tari o te Pihopatanga £376 17s 6d. Kei roto i
moni te £100 a nga tangata o Te Araroa, me te £100
Arawa. Kei roto hold i tenei kautu nga moni o nga hoka
(sale of work) i Hukarere i a Hune 1926. ara: 87 9
08 9
17 10
£173 15
Ko nga moni enei i kohia i tukuna mai ranei ki nga Miss
Bulstrode. me Miss Hall: £33 15
27 17
54 3
10 O
O 1
£131 10
Mehemea ka whakatoputia koinei te ahuatanga:
£ s. d.
Te Araroa......... 100 O O
Te Arawa......... 100 O O
Hukarere Sales......... 173 15 O
Moni i Kohia e nga Misses
Bulstrode me Miss Hall... 131 16 8
£505 11 8
Ko te kaupapa o te moni kua takoto: £576 17 6
Ka marama i konei kaore tino tatou te, iwi Maori kia whai
nui mo te whare-karakia mo a tatou tamariki e noho ma
i Hukarere.
Ko te kupu a te Poari whakahaere o Hukarere, kia
rawa te moni ki te £1000 katahi ano ka whakaaetia kia
takotoria te kohatu o te kokonga
|
|
6 584 |
▲back to top |
584 TE TOA TAKlTINI Mei 1, 1027
I noho tumanako etahi o tatou, kia whakatakotoria te
kohatu o to kakonga i te mutunga o to noho o Miss Emire
Bulstrode hei upoko mo te kura.
Kei to paunga o nga ra o Hune ka rihaina u Miss Emily.
Mehemea e taea ana e te iwi Maori te kohi mai o te £400
i enei marama e rua, kua hui tatou ki te whakatakoto i te
kohatu o Hukarere whare-karakia, me te poroporoaki hoki ki
onoi wahine rangatira na raua nei i whakatupu ngu tamariki
wahine o te motu i roto i enei tau e 30 ka pahure ake nei. Kei te
Mohiotia ra ho wa mate tenei i te uaua o te kitea o te moni. H"
aha koa ra, me whakawhirinaki atu ki te Wahi Ngaro hei awhina
mai i a tatou. He taonga hoki tenei kei te tapaea atu ki te Atua.
NGA WHAKATAETAE TENIHI.
Kaore ano kia roa nga tamariki Maori e tino ako ana i te
purei tenihi engari no te hui ki Whanganui, ka kitea te kaha
o te tamariki Maori ki tenei mahi. He pai tonu nga purei i tera
tau i Rotorua, engari kua neke noake te mohio o te tamariki
Maori i tenei tau. Ka mutu tetahi o nga purei rangatira a te
pakeha he tenihi. Ko te wawata noake a te hinengaro kia riro
mai te tiamupiana o Nui Tireni nei i tetahi o nga uri o te iwi
Maori. Kia kaha tamariki ma!
E kiia ana e 400 nga taitamariki taane, wahine, i hui ki
Whanganui. Nui atu te mihi o nga pakeha ki te pai o te noho,
me te pai hoki o nga whakahaere, a taua ropu taitamariki. Kore
rawa i kitea nga mahi hianga, kaore he haurangi kaore he turi-
turi i roto i nga whare, i nga tiriti ranei o Whanganui. Ahakoa
110 nga iwi katoa o te motu te hunga i huihui mai. to ratau
ahua ano he whanau kotahi. Koinei tonu tetahi o nga hua nui
o nga takaro nei. ara ko te whakamohio i a tatou tamariki ki a
ratau, ko te turaki i te waara e wehewehe nei i tera hapu, i tera
hapu, ara ko te whakakotahi i te ropu taitamariki.
No te hui ki Whanganui ka whakawhanuitia te kaupapa o
nga whakahaere. Hei nga awatea ko nga takaro, he; nga ahiahi.
ko nga take nunui a Te Ao Hon.
He waimarie to tenei Hui i te wateatanga o Hon. A. T.
Ngata. Ta Maui Pomare, me Dr Te Rangihiroa hei whakahaere
i nga take whanui mo te ora o te iwi Maori. Ko etahi o nga
take i oti i te Hui kei te Mauria ki Poneke, ki reira whakapa
atu ai ki te Pirimia me ona hoa. Kua rite he komiti hei whaka-
tutuki i nga take o te Hui. Ehara tenei i te hui whakaputa
hau noaiho, penei me te nuinga o a tatou hui Maori. Kaore
Ka Whakatinanatia tena kaupapa korero, tena tumanako a te
hinengaro taitamariki marama.
Kaati, tera ano e tae mai te ripoata a Apirana mo nga
mahi o te Hui a nga taitamariki i hui nei ki Putiki, me nga
motini i paahitia.
|
|
7 585 |
▲back to top |
Mei 1. 1927 TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_583
Tera ano hoki e tau mai te ripoata a to Hekeretari o te Ropu
Tenihi mo nga tamariki i wiini. Ko enei e mau ake nei no te
pepa o Whanganui.
WOMEN'S CHAMPIONSHIP AND HINERAPA CUP.
•
Miss E. Hale, Gisborne, defeated Miss K. Hei, Gisborne,
1—6, 6—1, 6—3.
MIXED DOUBLES.
D. Potae and Miss K. Hei beat P. te H. Jones and Mrs.
Jones, 6—1, 7—3.
Final: D. Potae and Miss K. Hei beat Tukere and Mrs, R.
Potaka, 6—3. 6—2.
MARUMARU CUP.
ARAWA TEAM.
Morehu Turoa Cup.
Final: Wanganui beat Arawa.
WOMEN'S CHAMPIONSHIP DOUBLES.
Misses Kukutai and Newton (Auckland) beat Misses Karepa
and Minarapa (Arawa). 6—2. 7—5. Miss Hei and Miss Hale
(Gisborne) beat Mrs. McLeod and Miss Ratana. 6—0. 6—2.
Final: Miss Rukutai and Miss Newton beat Miss Hei and Miss
Hale.
BOYS' CHAMPIONSHIP, SINGLES.
Final: J. Semmens (Arawa-Matata) beat W. Te Ture
(Wanganui) 7—5. 7—5.
GIRLS' CHAMPIONSHIP.
Miss D. Newton (Auckland) beat Miss M. Jensen (W
Porou), 6—0, 6—1.
HE TINO KOROHEKE.
Ko wai ra te Maori koroheke rawa kei te ora inaianei, a kei
whea ra e noho ana? E kiia ana he iwi ora roa te Maori i mua.
o whakutaukitia nei kia pa rawa nga turi ki nga taringa katahi
ano ku haere.
Otira kaore pea ho Maori i penei rawa te kaumatua me te
kuia o ngu Taake (Turkey). No te tatauranga i nga tangata o te
whenua i tupu mai noi nga nanenane huruhuru ma. huruhuru
roroa, e kiia noi ko Angora. ka kitea tetahi kuia ko Fatma Han-
dum te ingoa. Ko ana tau ka 100. 1 whanau ia i to tau 1700.
Kaore ano a Nui Tireni kia kitea e Kapene Kuki i te tau 1766
kua whanau ke mai te kuia nei. He mea whakamiharo te ekenga
u nga tau o te tangata i enei wa ki te 160. Kia ora e kui! Kua
riro i a koe te paraihe mo te ora roa ki tenei ao.
|
|
8 586 |
▲back to top |
586 \_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_ Mei 1. 1927
HE ROPU MO TE AO HOU.
Otatarakahika,
Patutahi, 8th Aperira 1927.
Ki to Etita,
E hoa tena koe. E hara; na te awangawanga o te ngakau
i tuhi ai ki a koe. Kei a koe pea e mohio ana: kei nga tini
kanohi e korero: ma i te Toa Takatini e marama ana. He ahakoa.
e tumanako ana au mu katoa o te Iwi Maori e tirotiro e uiui.
Ko maha nga tau inaianei te timatatanga o te Kopu o nga
Tamariki o Te Aute, muri iho ka Whakawhanuitia ki te Iwi
katoa, ka kiia taua ropu ko "Te Ropu Taitamariki Maori'' (young
Maori Party). Kua tupupakutia, inahoki kaore e rongona ana
tona reo.
E hoa, ki taku nui titiro, i te wa e mahi ana taua ropu.
pai ana; ara: i whai reo to tatou Iwi. I tenei wa ka uiui ka
tirotiro: aue kua kore. He aha ra?
Ki toku ake whakaaro ma tu whakakotahi i tu Iwi e puta
pai ai nga hiahia me nga wawata tika e eke ai ho painga ki
a tatau. Ara, ka hoki ki te kupu a to tatou Matua a Tima Kara
(kua wehe atu nei ia i tenei Ao) "Tatau Tatau. " Me pera me
whakakotahi, me pupu, whitiki rawa.
Kanui nga tikanga e oti i taua Kopu ina whakahearea, ma
koutou tonu ia nei e whiriwhiri, tera te tangata o oho. i te nui.
i te rahi me te whanui o aua take.
Kia mau mahara, me uru nga Tui e Wha ki tenei kotahi-
tanga, ma reira anake e oti ai he reo mana he reo tuturu mo
tatau mo te Iwi Maori.
E te Iwi, E oho! Maranga! Kia mataara!
Kati noa mo naianei kia kite iho au e oho ana te Iwi.
hei reira tuhi ai i etahi whakaaro.
Tena koutou e te Iwi,
NA TUTEPUAKI.
PIHOPATANGA O WAIAPU.
O TATOU PARIHA.
I panuitia i tera marama nga nama kei runga i tena pariha
i tena pariha. He nui te hari o totatou Tari Pihopatanga mo te
whakaaro nui mai o nga komiti ki te whakahaere tikanga hei
whakamama i nga taumahatanga o tena o tena. He tau uaua
rawa tenei mo ngu whakahaere moni i te mate e pa nei ki
te Tominiana katoa o kiia nei ko te "slump. " Noreira e nga
hoa he nui rawa te whakamihi ki a koutou katoa e aroha mai
nei ki te reo karanga o te Tari kia whakamamatia ona taumaha -
tanga.
|
|
9 587 |
▲back to top |
Mei 1. 1927 TE TOA TAKITINI
Ko nga moni enei kua tae mai:
Pariha To Moni Hui K
£ s. d. £ s.
Nuhaka.......... 1 10 O
88 5 5 84 15
Taupo......... 6 1 6 61
Mohaka......... 36 10 O 30 10
Wairoa......... 15 10 O 15 10
Te Kaha......... 10 O O
20 O O
10 O O
35 O O 75 O
Taupo......... 2 O 11 20
Waipatu......... 12 O O
15 3 4 27 S
Rotorua......... 32 O O 52 O
Hikurangi......... 55 O O
144 7 O 199 7
Moteo......... 46 O O
30 O O 82 O
Whakatane......... 10 O O 10 O
Turanga......... 10 O O 40 O
Hui Katoa £712 8
HE MIHI.
Ki to Etita.
Tena koe. Mau e whakaatu ki a Te Arawa te nu
whakamoemiti a Ngaiterangi ki nga manaakitanga i to
tatou Tiuka me tona hoa wahine u kiia nei e o tatou i
ngu wahine pera te ahua he "Tapairu-ariki. "
Mauria atu a matou inihi ki a Taiporutu Te Mapu
Whakaue Te Matehaere tae noa ki a raua wahine me
whanau katoa.
Te marae i noho ai a Ngaiterangi ko Te Roro-o-te-
Ku mutu te marae miharo, kaore he raruraru i pa ki te te
whenua, ki nga manuhiri ranei. E iwa nga ra o
noho ai i taua marae, kore rawa he hokinga iho o te ka
nga mea katoa hei whakapai i te marae.
Kia ora ano hoki a Tu Raumoa, to tangata a te Ka
tanga, nana nei i homai nga kai, kaore nei he rereketanga
ra i noho ai a Ngaiterangi i tona marae.
Kua rongo a Ngaiterangi i te korero a nga ope o etahi
marae o ki ana, tino mate ratau i te mate kai i o ratau 11
Noreira e ki ana a Ngaiterangi, tino pai atu ratou kia
te kai, notemea kei nga ope tonu te he. hu kore no nga kai-
ahaere o nga ope e kaha ki te whakatikatika i o ratou tar
tao noa ki a ratou tamariki. Ko te take i mate ai era mara
|
|
10 588 |
▲back to top |
588\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_Mei 1. 1927
kai, i te puaretanga o ngu whare-kai, e tae anu ki te 100 ki to
200 i te whakaurunga tuatahi. I muri o tena ku puta mai 10 ka
mutu ena ka puta mai tokorima, ka mutu ena o nui tekau.
Nawaira ka manawahetia nga kuki ratau ko nga
mahi. Noreira koi nga kai-whakahaere te mate.
Ko Ngaiterangi kua oti noatu tana korero mo ona tangata
mehemea ki te tureiti i te taima o te kai. Ahakoa he rangatira
kaore e waiho he kai, ma ratau. Noreira he uauarawa te mihi
o te tangata i nga taima o to kai.
ERUETI HOHEPA te kai-tuhi.
Box 70. Tauranga.
ATIRIKONATANGA O TAURANGA.
HUI A TE KOMITI TUMUAKI.
No te ahiahi o te Turei Pepuere 28th ka tu to Hui Tuatahi
a te Komiti Tumuaki o te Atirikonatanga o Tauranga ki Ohine-
mutu.
I runga te mate o Atirikona Tiatetene. ka tonoa e ia ko Rev.
Pererika Peneti hei tango i tona turanga, hei tiamana mo te hui
Ko nga tangata enei o te Komiti i tae mai: —Rev. Mohi
Eruini me Wiremu Kingi o Ohinemutu.
Rev. Tumatahi me Raimona Heretaunga o Te Whaka
rewarewa.
Rev. Ropere Tahuriorangi me Paora Rangiaho o Ruatoki.
Rev. Paora Temuera o Taupo.
Rev. W. A. To Waaka me Kereopa Hotene o Whakatane.
Tiakiawa Tahuri o Mourea.
Hemi Te Uara o Te Puke.
I Whakapuaretia te Hui ki te kupu inoi.
Te Tiamana I whakautu te tiamana na te taumaha o te mate
o te Atirikona i kore ai ia e tae mai, metana tuku mai i ana
kupu mihi ki te hui.
I whakamaramatia e te Tiamana te inana kua tukuna mai nei
e te Hinota ki nga Komiti Tumuaki e kiia nei he "Standing
Committee. "
|
|
11 589 |
▲back to top |
Mei 1 1927 TE TOA TAKITINI 589
"Katoa nga whakahaere o te Hahi i roto i te iwi Maori o
tenei Atirikonatanga kua tukuna atu ki o koutou ringaringa.
Kaore mo te taha ki nga raruraru anake, engari me kaha ta
koutou tirotiro i te haurahi e piki ai te tuha wairua. Kaua
hoki ia mema ia mema, hei titiro ki nga ahuatanga o tona
pariha anake, engari kia rite katoa te whakaaro nui ki nga
pariha katoa o to koutou Atirikonatanga. Ko koutou inaianei nga
kaiwhakatikatika mo ia pariha mo ia pariha puta noa tenei
Atirikonatanga. He mana nui rawa tenei kua tukuna mai nei
ki a koutou na reira kia kaha, kia wehi, kia tupato, to koutou
whawha ki nga mahi o te Hahi a te Atua. Tirotirohia nga
taiepa, nga wahi pakaru, whakahoutia, nga wahi mate whaka-
orangia, Ma te Atua e tuku iho tona maramatanga ki a koutou
mahi katoa.
I runga i te motini a P. Temuera raua ko M. Eruini.
1 Hekeretari. Whakaritea ana ko Raimona Heretaunga hei
Hekeretari.
2 Rohe o nga Pariha, (a) I runga i te tono a Tiakiawa.
ka whakamarama a W. Kingi ko te rohe o Ohinemutu timata
atu i Ohinemutu ki Waiteti. Te Awahou, Tarukenga me Te
Mamaku
(b) Te Whakarewarewa: I reira ki Owhata. Te Ngae. me
Mourea. Ko etahi o nga Pariha kei te marama.
(3) Nga nama o nga Pariha.
(a) Ohinemutu. Ko te nama kei tenei takiwa £145. Ko
tenei nama kei runga i nga Pariha e toru, ara Ohinemutu
Whakarewarewa me Mourea. Whakaritea ana me wahi tenei
moni ki nga Pariha e toru.
(b) Whakatane. Ko te nama £165. I whakaaturia ko tenei
nama ko te whakatoputanga i nga kaute o nga tau e rima ka
taha nei.
(e) Taupo. Te nama £152. Koi te whakahaere tikanga te
Pariha o Taupo hei whakamama.
(d) Te Puke. £140 te nama
(e) Ruatoki. £150 te nama.
I whakamarama a Mohi Eruini, ko tetahi mate he kotahi
tonu karakiatanga no te Minita i nga kainga nunui. Kei te haere
tonu hoki te Minita i nga wahi katoa o tona Pariha, mehemea
e noho ana ia i nga kainga nunui anake, tera e piki nga
kohikohi, Kaati, kaore hoki e tika kia whakarerea nga kainga
ririki.
Hikitia ana te Hui mo te ata. Maehe I.
TUREI, Maehe 1, 1927. 1 whakapuaretia te Hui i te
9 a. m. I whai kupu ano te Tiamana mo nga mahi a te Komiti.
(4) Ripoata O te Hui. 1 whakaritea kia ata tuhituhia e te
Hekeretari te ripoata o nga Hui a te Komiti Tumuaki ki tetahi
pukapuka, ka tuku ai he kape ki te tari o te Pihopatanga i
Nepia. I whakaaetia hoki kia tukuna he kape ki a Atirikona
Tiatitene i a ia e takoto mate aua.
|
|
12 590 |
▲back to top |
. 590 \_\_\_\_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI \_\_\_\_ Mei 1, 1927
(5) Meneti-puka. I te kore meneti puka a te Komiti.
kohia ana e nga mema nga moni, hui katoa 25s.
(6) Nga Tahua. Tirotirohia ana nga huarahi mai o te moni
mo te Pariha o Ohinemutu.
(a) Te Tekaueka. I whakamarama te Tiamana mo te 10
eka kei Rotorua. Ko taua whenua, nana i hoko, engari ko nga
moni na Atirikona Hamuera Wiremu. Kua tapaea taua whenua
ki te Hahi Maori. Ko te wariu o taua wahi kei runga atu i te
mano pauna inaianei. Motinitia ana: "kia tonoa ki te Tari o te
Komiti. Tumuaki i Nepia kia tukuna mai ma tenei Komiti
e whakahaere taua whenua, a ko nga hua o te whenua me tuku
mai ki te putea moni a tenei Komiti. Whakaaetia ana
(b) Te Whare o te Kai-tirotiro. Me pera ano te tono mo te
whare-Minita mo te Kai-tirotiro. Whakaaetia ana. Kei te riihi
te whare Minita mo te 30s i te wiki.
(c) Te Ao Marama. 1 Whakaatu te tiamana kua riihitia
tenei o nga whare mo te pauna i te wiki ki te Poari whakairo.
(d) Te Ngae. 1 whakautu te tiamana ko Te Ngae he tahua
whenua na nga tupuna, i tapae hei oranga mo te Hahi. Ko te
rahi 312 eka. Ko nga moni kei te puta mai inaianei £183. No
te whakahoutanga i te riihi i mua tata ake nei i eke ai te moni
ki to £183 i te tau. Ko te moni e puta mai ana mo tenei whenua
kei te whakapaua katoatia mo nga Pariha o Rotorua.
(e) Whare-Minita. I whakaatu te Tiamana ko te Whare-
minita i Harakekeroa kua riihitia mo te 10s i te wiki.
(f) Whare mo Rev. Eruini. I whakamaramatia e Mohi
Eruini, ko te whare o Peti Te Wheoro i riihi ruai ai ki te Hahi
hei whare mo te Minita, ko te utu 25s i te wiki.
(7) He patai. Na W. Kingi te motini, na Paora tautoko;
uia ki te Komiti. Tumuaki i Nepia, me whakapau nga moni reti
o te 10 eka, me te whare o te Kai-tirotiro ki whea? Ki te Pariha
ranei o Ohinemutu, ki te Atirikonatanga katoa ranei o Tauranga?
(8) Hora i te Rongopai. He motini: — "E whakaae anu tenei
Hui kiu whakaritea kia £70 i te tau hei tuku rua tenei Atirkona-
tanga mo te Horu i te Rongopai ki nga wahi kei te pouritanga e
noho anu. Ko taua £70 me whakarite runga i tenei wawahanga
£ £
Ohinemutu...... 22 Te Puke...... 10
Whakarewarewa... 12 Whakatane... 10
Taupo...... 8 Ruatoki.... 8
Whakaaetia ana.
(9) Huinga o te Komiti. Na W. Kingi i motini, na Paora
Rangiaho i tautoko.
(1) Kia karangatia tenei Komiti kia hui i ia wha marama.
(2) Hei te ra e hui ai nga mema o te Komiti me tu he karakia
nui mo to iwi katoa.
|
|
13 591 |
▲back to top |
Mei 1, 1927 TE TOA TAKITINI 591
(10) Te Hui a muri nei. Kia whakaritea hei te 12 o nga ra
o Hurae ka hui a; ano tenei Komiti, ko tu karakia nui hei taua
ahiahi, a ko nga mahi a te hui hei to 13 o nga ra o Hurae.
(11) Tauranga. Na. W. Kingi te motini, na Hemi Te Uara
i tautoko; Kia tonoa o tenei Komiti ki te Komihari (commissary)
o te Pihopatanga kia whakawateatia a Rev. Peneti kia haere ia
ki nga takiwa o te Atirikonatanga o Tauranga ki te whakaoho i
nga mahi a te Hahi.
(12) Raruraru o nga Mema. Na W. Kingi te motini: Kia
waiho ma ia pariha e whakarite nga raruraru o nga mema e haere
mai nei ki nga hui a tenei Komiti.
(13) Mihi ki te Tiamana. Na Paora Temuera to motini.
Na Kereopa i tautoko.
Kia puta he mihi ma tenei Komiti ki te Tiamana ki a Rev.
P. Peneti mo tona kuha me tona marama ki te whakahaere i nga
take hei whiriwhiri ma tenei hui tuatahi o te Komiti Tumuaki.
HE HONORE.
TE RAUMOA BALNEAVIS, M. V. O.
Tenei kei te hari kei te mihi ta koutou pepa mo tenei honore
nui, kua tau nei ki runga ki tetahi o nga tamariki mahi nui. o te
motu. E hara a Te Raumoa i te tangata tu nui ki nga marae,
kaore tona reo e rangona nuitia ana e nga iwi o te motu) Otira
ko nga tangata e mohio ana ki te putake mai o nga whakahaere
e mahia mai nei i Poneke hei painga mo te iwi Maori, kei te kite
atu i nga kaha o Te Raumoa ki te whakatikatika haere i nga
take e pa ana ki te iwi Maori. Ko ia o tatou katoa kei te noho
tuturu mai i te taha o o tatou mema o te Paremata. Nga take
Maori ki te Pirimia tukuna atu ai ki a in i te tuatahi. Mana e
tatari nga take tika, me nga take he. nga tangata whakaaro tika.
me nga whakaaro tinihanga.
Kua maha enei tau e noho ana ia hoi Hekeretari mo nga,
Pirimia, mo nga Minita o te tari Maori. Ko ia ki te hoatu kupu
ki nga tangata nunui o te Paremata hei whakamarama heiwhaka-
ngawari hoki i o ratou hinengaro mo nga take a nga iwi Maori
o te motu. Nana etahi o nga mahi ki nga inana Kawanatanga (i
ngaro i te kanohi tangata) i tere ai te tutuki o te Keehi a Te
Arawa mo ana moana.
•' Ko ia tonu tetahi o nga kai-whakahaere o te keehi a ngati
tuwharetoa i tutuki pai ai tera o nga taonga nui a te iwi Maori.
Ko ia te Hekeretari o etahi ropu nunui o te motu i raro i nga
mana Kawanatanga.
I te wa ka rangona tera e tae mai te Tiuka o Ioka me tona
hoa wahine kia kite ite iwi Maori, i tukuna mai te mana whaka-
haere o te Kawanatanga ki nga ringaringa o Te Raumoa.
Tutuki pai katoa nga whakahaere mo te manaaki a to iwi
Maori i te tama a to tatou Kingi.
|
|
14 592 |
▲back to top |
592 TE TOA TAKITINI Mei 1, 1927
Kaore ano kia mutu nga mahi horoi a Te Raumoa i nga
raruraru o ta tatou hui i Rotorua, ka tangi ake io waea a to
Pirimia ki a ia kia whai atu ia i te Pirimia tae noa ki Invercargill.
Kua tae tonu ki te haora hei rerenga mo te Tiuka ki tana
Manuao, ka karangatia mai a Te Raumoa e te Tiuka. Ka mihi
te Tiuka ki a ia mo te pai o nga whakahaere i te wa i tu ai te
hui ki Rotorua, mo te nui hoki o to raua whakamiharo mo te
pai o nga mahi a te iwi Maori, kaiahi ka pinea e te Tiuka tetahi
tohu honore, ataahua hoki ki te uma o Te Raumoa, me tana
whakamana i a Te Raumoa hei M. V. O. ara mema o to Ota
Wikitoria. He honore nui rawa tenei, a ko Te Raumoa te uri
Maori tuatahi kua whakawhiwhia ki tenei taitara.
Kia ora e hoa mori mo te tangata whakaiti i a koe. ka whaka-
nuia nei, ka whakahonoretia nei i tenei ra.
Mou te honore; otira koi te ki tonu koe. kaore, mo te iwi
Maori ke tenei honore. He tika engari na io kaha na to mohio.
na to tupato i nui rawa ai nga inihi a nga tamariki a te Kingi
mo te manaaki pai a te iwi Maori i a raua. Kei te koa katoa
matou o hoa o tena marae, o tena marae, mou ka whiwhi nei
ki tena tohu honore a te Kingi.
Kia nui hoki nga mihi ki io tatou Pirimia, mo tona whaka-
aro nui mai ki te taha Maori, i tupono mui ai tenei honore ki
tetahi o tatou.
TE TOA TAKITINI HUIHUI.
Tenei kua whakahuihui a nga kape o Te Toa Takitini mo te
tau 1020 mai i a Hanuere ki a Tihema. He nui nga korero
whakamiharo, me nga korero nunui kei roto. Ko nga me a te
hiahia ana ki tetahi kape me tuku mai te tono me te moni 12s 6d
ki Te Etita, Box 300, Hastings.
TE KAINGA TAHITANGA TAPU.
I te tau 1001 ka perehitia e Hapata Wiremu tetahi puka-
puka pakupaku nei, be whakamarama i nga tikanga o te Hapa
a te Ariki. Kua kore noatu he kape o taua pukapuka. Kua
whakahau te komiti tirotiro i nga pukapuka hei perehi ki te reo
Maori, kia perehitia ano taua pukapuka. Kua oti taua pukapuka
a tera hoki e tae atu he kape ki nga Minita. He tino pukapuka
pai hei korerotanga ma te hunga kua oti te whakau. Kei reira
nga whakamarama mo nga kaupapa o to karakia, mo nga inoi hei
whakahua ma te tangata i a ia e whakaaro ana mo te tango i te
Hapa a te Ariki. He pukapuka tenei e tika ana kia whakawiri
whia ki nga tangata katoa e uru ana ki te Kainga Tahitanga
Tapu. Ko te utu o te pukapuka nei e toru kapa. Kei
Minita nga kape. Hei enei ra tata ka tae atu ki o koutou
|
|
15 593 |
▲back to top |
Mei 1, 1927\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI\_\_\_\_\_\_\_\_\_593
Mehemea e whai moni ana te Komiti Perehi tera atu nga
pukapuka a te Hahi hei perehi ma ratou. Na te kore moni hei
utu i nga tangata perehi ka kore e taea. Noreira kia whai
whakaaro mai ano nga tuari o nga rawa a te Atua. Ahakoa kei
to kaha te hoatu i nga mea a Hiha ki a Hiha, kia mahara ano ra
kei te karanga, mai ano te Atua ki te wahi ki a Ia.
TE HAERENGA TUARUA MAI.
He maha nga rarangi kei roto i nga Karaipiture e whakaatu
mai ana, he ra ano kei te haeremai, e tae tuarua mai ai to
tatou Kaiwhakaora a Te Karaiti ki te ao nei. E tino marama
ana to ako a te Hahi i ana tamariki mo tenei take i roto i te
nei mo nga ra o te Haerenga mai. Ina nga kupu o te inoi.
TE INOI.
E Te Atua Kaha rawa, i whakaiti tau Tama a Ihu Karaiti.
i a ia, a tae rawa mai ki tenei ao ki te tirotiro i a matou; homai
he kaha ki a matou, e noho nei i tenei no matemate, kia whaka-
rere ai matou i nga mahi o te pouri, kia kakahu ai i nga kakahu
whawhai o te maramatanga: kia ara ake ai matou a te ra whaka-
mutunga ki te ora tonu, ina hoki mai ia. hei kingi nui. ki te
whakarite whakawa mo te hunga ora, mo te hunga mate e ora
ana hoki ia. e kingi tahi ana mo koe. me te Wairua Tapu.
aianei, a ake tonu atu. Amine.
Tenei hoki etahi rarangi Karaipiture.
Hemi 5: 8 "Kua tata hoki to haerenga mai o te Ariki. "
Matiu 20: 64. "Ka mea a Ihu tenei ano taku kuini ki a
koutou. Tenei ake ka kite koutou i te Tama a te tangata e noho
ana ki matau o te kaha, e haere mai ana i runga i nga kapua
o te rangi. ''
Matiu 24: 36. "Otira kahore tetahi tangata e mohio ki taua
ra. ki taua haora, kahore nga anahera o te rangi, ko toku Matua
anake. Ka rite hoki ki ta ratou i nga ra i mua atu o te waipuke;
e kai ana, e inu ana. e marena ana e hoatu ana kia marenatia.
a tae noa ki te ra i tomo ai a Noa ki roto te aaka a kahore
ratou i mohio, a pakaru noa te waipuke. a kahakina ana ratou
katoa e pera ano to haerenga mai o te Tama a te tangata.
Kin mataara rapea; e kore hoki koutou e mohio ki te
haora e puta mai ai to koutou Ariki. "
Whakakitenga 16: 15. "Nana ka haere atu ahau ano he
tahae. Ka hari te tangata e mataara ana. e tiaki ana i ona
kakahu. kei haere tahanga ia kei kitea tona whakama
Whakaarotia iho enei kupu tapu. ka whakatikatika ai tona.
tena i tona hinengaro i te aroaro o to tatou Matua e aroha mai
nei ki a tatou. "Ripeneta kua tata hoki te rangatiratanga o to
|
|
16 594 |
▲back to top |
594 TE TOA TAKITINI Mei 1. I927
HE UTU I TE RETA A TE AO HOU.
Ki te Etita.
Tona koe. He whakahokihoki tenei etahi o nga korero
me etahi o a koutou patai, e to Ao Hou. e ki nei koe he tini te
pakeha kaore i to whakapono ki to Atua, ko ta ratou Whakahua
i te ingoa o Ihu Karaiti he kohukohu; ko taku whakahoki mo
tena; Nou ra no te Ao Hou tena reo, kaore i a au i te Ao Tawhito
E ki ana koe be tokomaha nga Pihopa pakeha kua kotiti ko
ki to whakapono tawhito. Taku whakahoki, waiho ma te Karaiti
ratau e whakahe, kaore o tika mau e whakahe, maku ranei. Mo
to hunga o whakahawea nei. ki te Maori, ae, kanui ra nga Monita
kua whakatunga e Ratana hei Minita mo tana Hahi. Inaianei kei
te iriiri ratau, kei te Marena, kei te whakapa
i o ratou ringaringa ki nga turoro, koia ahau i tika
ai kia whakahawea mo enei tu momo Maori. E ki ana kou he
aha nga mahi a te pihopa e kore e taea e te Maori? Taku
whakahoki; ma te Pihopa ia e tongi e whakawahi hoki, katahi
pea ka taea o ia. Ko etahi o patai kia kotahi whakahoki maaku.
Me tatari o korero katoa, he aha te mea nui e kitea ana e
maringi ana ki raro. Kii tonu i to Hahi. No reira o ki ana to
ki te takatakahi i nga mana o te Hahi. No reira o ki ana to
tatou Ariki: "E kore e toru a koutou whakakahoretanga i toku
ingoa, ka tangi te tikaokao. " No reira e hoa tukua iho te mea
na ki raro.
Heoi ano. Na Teri Paraone. Whakatiri, Akarana.
(Kia ora e Teri. Kei pouri mai koe mo tapahanga i te
reta kia poto. Ko to wahi hangai tenei ka. Etita).
HE PANUI.
Ko nga tangata e hiahia ana ki te Rawiri, Himene, Kawenata
i.. me tuku mai a ratou tono ki to Secretary, Diocesan
Napier. Ki a Miss K. Williams, ranei, P.. 6. Box 41,
Hukarere, Napier: —
Ko nga utu enei: Rawiri & Himene, kiri
He mea nui, kiri noa... 2/- pai rawa......... 7/-
He mea nui. kiri whero 3/6 Rawiri, Kawenata & Hi-
He moa nui, kiri pai... 4/6 mene, kiri whero... 4/0
He mea nui, kiri pai rawa 7/- Rawiri, Kawenata & Hi-
Himone......... 1/- mene, kiri pai rawa... 7/6
Rawiri & Himene, kiri Kawenata & Waiata, kiri
noa............ 2/- noa............ 2/-
Paipera......... 8/- & 5/- Kawenata & Waiata, kiri
pai............ 4/0
Ka pa te mato ki te tamariki whangaia ki te Woods' Great
Peppermint Cure.