|
loading...|
|
Te Toa Takitini 1921-1932: Number 81. 01 May 1928 |
|
|
1 771 |
▲back to top |
Te Toa Takitini
Registered at the G. P. O, as a Newspaper.
NAMA 81. HASTINGS Mei 1, 1928.
PIHOPA MAORI.
KUA whakaaetia e te Hinota Tianara te tohe a te iwi
Maori kia whakaritea me Maori tonu hei Pihopa mo
te iwi Maori. Kotahi tonu te mea hei whakaroa, ara ko
te kaupapa moni hei oranga mo taua Pihopa. Me matua
takoto marama te oranga mo te Pihopa, hei reira ka
whakaingoatia ai e nga Pihopa te Maori mo taua turanga
Ka riro mai nei ta tatou taonga i tonoa ai e o
tatou mangai, kia puta ra he mihi ma tatou ki to tatou
Matua i te Rangi, nana nei tatou i manaaki ki tenei taonga
nui taonga tanu. Aua e waiho ma o tatou ngutu anake,
engari ma a tatou hanga e whakaatu te nui o te whakaw-
hetai.
Kei a wai he kupu manaaki mo to tatou Pihopatanga
Maori?
Maranga mai ra e ia iwi. e ia iwi. manaakitia te taonga
a te Atua.
PARIHA O TE PUKE.
E HOA tena koe i raro i nga manaakitaunga maha a Te Ariki
i runga rawa. He whakaatu atu kia koe. I tu he Hui-
huinga mo matau kia Tia nei 17th day of March. 1928. No
nga take.
(1) Ko Te Komiti o Te Haahi
NGA MEMA.
Renati Te Rangipuawhe. Taupo Paora. Wikarena Wi hapi.
Henare Kiingi. Rota Te Wharehuia. Nane Karaka Te Uara
Heemi. Huka Te Amohau. Rev. Rewi Wi Kiriwhi (Tiamani).
(2) Ko Te Kaupapa whenua hai turanga whare
Mo Te Minita. A whakaotia ana
Na Te Kokiri Heemi i tuku 1 Eka
Na Taukiri Rota i tuku
Te nui o te whenua hui katoa 1½
(3) Ko te kaupapa moni ka tukua atu nei ki Te Pihopatanga,
Ehoa kua tae mai te reta me te Money Order i tukua mai
nei e koe, ara kia whaimana a Rota ki te tango mai i
Taua moni i te Peeke. No reira tatari mai kia kara-
ngatia rano he hui e tae katoa mai ai nga mema o Te
Komiti kua tuhia i runga ake nei hai reira rano ka
tangohia mai ai taua moni. A me tuku atu hoki i raro
i te mana o taua komiti.
Hai kona ra noho mai ai.
|
|
2 772 |
▲back to top |
Registered at the G. P. O, as a Newspaper
TE TOA TAKITINI
Te Utu mo te Pepa 10/- i te tau,
Me penei nera reta "Te Toa Takitini, " Box 300, Hastings
772 \_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928.
PIHOPATANGA MAORI.
HE nui te whakawhetai ki te Matua i te wahi ngaro, mo tana
manaakitanga i nga huihuinga o te Hui Topu, me te
Hinota Maori, i tatu pai ai te take mo te Pihopatanga o te iwi
Maori.
Ka toru nga tau o tenei take e whakahaeretia ana. I roto
i enei tau, kaore rawa i kitea maramatia he huarahi e rite pai
ai nga whakaaro, me nga tumanako, o te taha pakeha me te
taha Maori.
No te Wenerei, te 18 o nga ra o Aperira 1928. ka hui te
Hinota Maori ki te Native Affairs Committee Room i te whare
Paremata i Poneke. Kanui te pai te ngawari o nga whaka-
haere a te Hinota me te kotahi o te whakaaro.
Ko nga tangata enei i taua hui.
Sir Apirana Ngata Mr. Wiremu Kingi
Rev. Canon Keretene Mr. Mason Durie
Rev. F. A. Bennett Mr. H. Te Paa
Rev. Pine Tamahori Mr. T. Paraone
Rev. Harawira Mr. Hori Tane
Rev. Panapa Mr. K. R. H. Balneavis
Rev. Peni Hakiwai Mr. Tan Henare. M. P.
Rev. Temuera Tokoaitua Mr. Hari Katene
Rev. H. Raiti Mr. Hapi Love
Rev. H. Leonard Mr. Kingi Tahiwi
Mr. Hakopa Haerewa Dr. E. P. Ellison
E toru nga kaupapa i whakahaeretia: —
Tuatahi: —Ko te motini tenei i paahitia e te Hinota
Maori i tu ki Poneke i te Paraire te 6 o nga ra o Akuhata,
1926
Hei kaupapa riiwhi mo te kaupapa mo te Pihopa mo
te iwi Maori e takoto nei i roto i te pire i paahitia i te
tuunga o te Hinota Topu Nui (General Synod) i te
marama o Tihema 1925, E WHAKAAE ANA tenei Hui-
huinga o te Hinota Maori ko te Ati-pihopa hei upoko mo
te Hahi Maori, a i raro iho i a ia kia whakaturia he Maori
hei Pihopa hei whakahaere mo te taha Maori o te Hahi,
ha huaina ia ko te Pihopa o Aotearoa, me tetahi Hinota
whai-mana ki te hanga tikanga, a ko ia hei Tumuaki mo
taua Hinota i runga i te whakamananga a te Atipihopa
a ka uru taua Pihopa ratou ko nga mangaireimana, me
nga minita i ata whiriwhiria, hei mema mo te Hinota
Topu Nui (General Synod).
Tuarua: —Me whakaae hei te pakeha reo-Maori te
Pihopa tuatahi mo te iwi Maori.
Tuatoru—Ko te motini a te Pihopatanga o Waiapu e
tono nei kia rua nga Pihopa, me Maori tetahi, me pakeha
tetahi.
He maha nga hui a te Hinota Maori e whiriwhiri ana i enei
kaupapa.
|
|
3 773 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI. 773
Whakaritea ana e te Hui. ko Ta Apirana raua ko Peneti hei
teputeihana ki a Atirikona Hapata Wiremu hei ui ki a ia ki te
huarahi marama mo te take a te iwi Maori ki te Hinota Tianara.
Ka whakaatu mai a Hapat ko tona whakaaro me tae maua ko
Apirana ki te Atipihopa ka whakatakoto ai i nga whiriwhiri a
te Hinota Maori ki tona aroaro.
Ka whakaatu mai a Hapata ko tona whakaaro me tae maua ko
matua i nga take i uaua ai te "kaupapa tuatahi i runga ake nei,
me te kaupapa tuatoru a te Pihopatanga o Waiapu. Ko tona
whakaaro hei te Pihopa pakeha reo Maori. Ka whakaatu
maua i te whakaaro o te iwi Maori e kotahi tonu ana mo te
Maori tonu hei Pihopa. Ka tono hoki maua kia homai he
taima hei tuunga mo Ta Apirana ki te aroaro o te Hinota
Tianara Whakamarama ai i te taha Maori. Ki ta maua titiro
atu kanui te pai me te ahua ngawari mai o nga whakaaro o te
Atipihopa ki a maua korero.
Ka mutu a matou whiriwhiri, ka hoki maua ki to maua
rahinga e whanga mai ra i te whare-paremata, ki reira ripoata
ai i a matou putake korero i oti. Ko te mea nui ia ko te
whakaaetanga a te Atipihopa kia tu a Ta Apirana ki te aroaro
o te Hinota Tianara i te Paraire te 20 o nga ra o Aperira i te
3 o nga haora o te ahiahi.
TE WHAI-KORERO A TA APIRANA NGATA.
1 te 3 o nga haora o te Paraire ka homai kia 20 meneti hei
whai-korerotanga ma Ta Apirana ki nga mema e 64 o. te Hinota
Tianara. Koinei te Paremata o te Hahi Mihingare o Nui
Tireni katoa tae atu ki nga Moutere. Kotahi huinga o tenei
Hinota i roto i nga tau e toru.
Aroha ana te matakitaki atu ki te mangai o te iwi Maori
e tu mokemoke mai ana i roto i te kiri pakeha. Otira ngaro
ana te aroha i te parekareka o te whakarongo atu ki to tatou
mangai e riringi atu ra i nga kupu nunui, i nga kaupapa hohonu
e rewa ai te ngakau kohatu o te iwi pakeha ki te tangi a te iwi
Maori mo tetahi tonu o ratou hei Pihopa.
Tu rangatira mai ana te taha Maori i nga mahi a Ta Apirana.
Ngohengohe ana te ngakau te wairua o te iwi pakeha. Ka
mutu tetahi o nga tino whai-korero a Ta Apirana ko taua
kauwhau ki te Hinota Tianara. Tera e waiho tenei whai-korero
hei taonga tuku iho ki a tatou tamariki i muri i a tatou me
tenei kupu apiti: —Na tenei whai-korero a Ta Apirana Ngata
i ngawari ai te whakaaetanga u te Hinota Tianara ki te inoi a
te iwi Maori kia waiho hei tetahi Maori tonu he Pihopa mo
ratou.............
(Kei te tukuna e te Etita ma Ta Apirana tonu e whakamaori
tana kauwhau. Tenei kua oti katoa te tuhituhi, he mea hopu
ki te ringa-poto. shorthand).
No muri iho ka tono a Peneti i roto i te hui a te Hinota kia
whakaturia he komiti whiriwhiri, hei whakatakoto i nga kau-
papa mo te Pihopatanga Maori. Ko nga mema mo taua
|
|
4 774 |
▲back to top |
774 TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928. komiti ko Te Pihopa o Waiapu te Pihopa o Nelson Atirikona Hokena me Himikini o Akarana, Canon Strong me W. F Skinner o Waikato Atirikona Wiremu me Tiatitene, me Peneti o Waiapu Mr. Evans me Rev. Redgrave, o Poneke. Canon Gal- wey o Christchurch. E toru nga huinga o tenei komiti ko te Pihopa o Waiapu te tiamana. Ko te whakapotonga tenei o ta ratou ripoata: — " Notemea kaore i taea te whakamana o te Pire whakatu i te Pihopatanga Maori he mea tika kia kimihia e te Hinota he tikanga hei whakakotahi i te Hahi Mihingare i roto i te iwi Maori. Kua ata whiriwhiri te Komiti i te tono a te iwi Maori kia waiho me Maori tonu hei Pihopa mo ratou. Mo te motini whakatu i te Atipihopa hei tumuaki kua kite te komiti kaore tera take e taea te whakarite. Kaore hoki e tokomaha nga mema e whakaae ki te motini o Waiapu kia tokorua nga Pihopa me Pakeha tetahi me Maori tetahi. Ko te kaupapa i marama ki tenei komiti ko te whakatu i tetahi Maori hei Pihopa awhina, hei tiaki i te taha Maori. Ka ahei ia ki te haere ki roto i nga rohe Pihopatanga e tonoa mai ai ia. Kaore he rohe Pihopatanga ma taua tangata a kaore hoki ana Hinota. Engari ko tona tinana hei paihere i te Hahi i roto i te iwi Maori. Ka taea e ia te whawha o te hinengaro Maori kaore nei e taea e te pakeha. Ko te tangata tenei ka whakaturia nei hei timatanga waiho hei muri ka whai atu ai nga ture me nga rekureihana. Ko te whakaaro o te Komiti me mau tonu te ingoa Aotearoa mo te Pihopatanga Maori. Ko te motini tenei a te Komiti: — "Kia hanga he lure e ahei ai nga Pihopa o Aotearoa te hunga tokomaha ranei o ratou ki te whakatu i tetahi Maori hei Pihopa Awhina a ma taua Pihopa e whakahaere nga mana Pihopa ki runga ki te iwi Maori i roto i nga Pihopatanga e karangatia ai ia. " E rima haora me te hawhe te Hinota Tianara e tautohetohe ana mo tenei motini a katahi ano ka paahi. He tokomaha tonu o tatou hoa kei roto i te iwi pakeha. O roto o te turanga Pihopa, kotahi tonu te mea i awangawanga ko te Pihopa hou o Waikato. Ko etahi katoa o nga Pihopa i pooti katoa mo te motini. Ko te nuinga o nga mangai- reimana i aroha ki te reo o te iwi Maori. Ko te apitihana nui i ahu mai i nga Minita ara i nga tangata kaore i whanau ki Nui Tireni kaore hoki e tino mohio ana ki te Maori. Engari ahakoa i Apitihana ratou mo te take nei, ehara i te whakahawea ki te Maori engari he whakaaro e he ana te wehe i nga iwi e rua o te motu nei, a kaore hoki tenei tu momo pihopa i roto i nga whakahaere a te Hahi o mua iho. Kia nui a tatou mihi ki o tatou Pihopa, otira ko te Pihopa i tino kitea te nui o tona aroha me te whakapau mai i tona kaha katoa mo te iwi Maori, ko te Pihopa o Waiapu. I muri tata i a
|
|
5 775 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_775
ia, ko te Pihopa o Nelson. He tino tangata marama tenei he
kaha hoki ki te whakaputa i ona whakaaro. Hei hoa mo raua
ko te Pihopa o Christchurch, me te Pihopa o Poneke. Haunga
hoki te Atipihopa. i te mea ko ia te Tiamana ko ana korero he
tupato tonu.
NGA MINITA.
Kia nui rawa nga mihi ki to tatou matua ki a Hapata Wiremu
Ko ia tonu te kai-hautu o to tatou waka i tutuki pai ai ki uta.
E kore rawa e ea i a tatou te aroha nui o Hapata ki tana iwi
Maori. Mai i te timatanga tae noa ki te mutunga, ahakoa kaka
nga tautohetohe mo te pakeha mo te Maori ranei kaore rawa a
Hapata i taea te whakangaueue. Ko tona aroha ki te iwi
Maori he aroha hohonu he aroha pumau tonu. Ka waimarie
tatou ki a ia hei pupuri mai i te ahuatanga o Ngati Wiremu te
whanau ka kotahi rau tau inaianei e noho mai ana hei matua,
hei kai-arataki mo te iwi Maori. Kia nui nga mihi a te Hahi
Maori ki a Atirikona Hapata Wiremu mo tenei taonga nui.
taonga tapu, ka taka mai nei ki te iwi Maori.
Tetahi Minita ano hei mihinga ma tatou ko Canon Galwey.
te hekeretari o te Pihopatanga o Christchurch nana tetahi o
nga tino whai-korero kaha i ngawari ai etahi ki ta tatou tono.
Haunga hoki to tatou kaumatua a Atirikona Tiatetene. Kei
te mohio katoa nga Minita ki a ia. He kaumatua tino aroha
nui tenei ki te iwi Maori. Katoa ana korero i roto i te Hinota
he tautoko tonu i te iwi Maori.
MANGAI-REIMANA.
O roto i te ropu reimana ko Mr. Andrew roia o Christchurch
me Mr. Evans roia o Poneke o tatou tangata i tino kaha ki te
awhina haere i a tatou.
ETAHI ATU.
I waho i a ratou ko nga tangata enei i whai-korero a i tautoko
i ta tatou take: —
Archdeacon MacMurray. Archdeacon Johnson, Dean Askew,
Mr. Stenning. Archdeacon Fitchett. me Professor Easterfield.
Ko te pooti i pooti a-waha. no reira kaore e taea te whaka-
atu te kaute o nga pooti. Engari i runga i te ahua o te haruru
o nga waha e 40 pea nga tangata i pooti mo ta tatou take a 15
pea te hunga turaki.
Mo te mare o te Tamariki whangaia ki WOODS' GREAT
PEPPERMINT CURE.
|
|
6 776 |
▲back to top |
776\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1923.
HEI WHAKAMANA I TE PIHOPATANGA MO
TE IWI MAORI.
NO TE MEA e hiahiatia ana kia hanga he tikanga hei whaka-
mana i te Pihopatanga mo te iwi Maori:
ME WHAKAMANA, e nga Pihopa, e nga Minita, e nga mangai-
reimana o te Hahi o te Porowini o Nui Tireni e noho hui-
hui ana i roto i te Hinota Tianara, nga take e mau ake
nei: —
1. Me whakatu he Pihopa awhina ( Suffragan) i raro i te mana
o te Pihopa o Waiapu a me whakahua tona ingoa ko te
Pihopa o Aotearoa.
2. Ko te Pihopa mo iaua Pihopatanga ma nga Pihopa o Aotea-
roa nei e whakaingoa, a ko ta ratou e whakaingoa ai, me
matua tuhituhi rawa. Ko te ingoa i tokomaha ai nga
Pihopa ki te pooti, ko tera hei Pihopa. Engari ke taua
tangata hei te Maori.
3. Kaua taua tangata o whakaingoatia hei Pihopa mo Aotea-
roa kiu matua takoto rite ki te whakaaro o nga Pihopa
te oranga mo taua Pihopa, ara kia kaua e hoki iho i te
£500 i te tau he oranga mona, apiti ki tera ko te whare,
me te utu mo ana haereere.
4. Ka whai mana te Komiti Tumuaki (Standing Committee)
o te Pihopatanga o Waiapu ki te whakariterite i nga
tikanga mo te utu i te oranga pihopa i nga raruraru mo
nga haereere me te whare mo taua pihopa.
5. A te wa e whakaingoatia ai taua tangata me whakaatu ki
te Atipihopa, a mana e whakarite te wa mo te whakatapu
i raro i te mana o te ture Taitara A Canon X.
6. Ko te mana o taua Pihopa he kai-awhina (Suffragan) i te
Pihopa o Waiapu, a ka whai mana-pihopa ia ki runga
ki te iwi Maori o taua Pihopatanga me era atu Pihopa-
tanga e tonoa ai ia e nga Pihopa o aua takiwa.
Ka whai mana tonu taua pihopa a tae noa ki te wa e
whakakahoretia ai tana raihana e te Pihopa nana i tuku,
e tona kai whakakapi ranei.
Me matua tono i runga i te kupu i tuhituhia, e te
Pihopa o tetahi Pihopatanga, ka ahei ai taua Pihopa
Maori ki te momotu i te tangata hei rikona hei piriti
ranei, ki te whakatapu hoki i nga whare-karakia.
7. Me whai nohanga taua Pihopa i roto i te Hinota Tianara,
me whai mana ki te korero, engari ko tana mana pooti
hei to nga Minita.
Ka whai mana ia i roto i te Hinota o te Pihopatanga
o Waiapu, pera ano i te mana o nga Minita, engari i roto
i era atu Pihopatanga ka whai mana ia ki te korero,
Kaore ki te pooti.
8. E whai mana taua Pihopa ki te whakakore i tona tuunga
i runga i te kupu i tuhituhia, a ko tana rihainatanga me
|
|
7 777 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI. 777
mana i te ra i whakaaturia ai e ia.
9. Ka whai inana te Hinota o ia Pihopatanga ki te whakarite
i te tokomaha o nga mangai-reimana Maori mo ia Hinota
me te whakarite i te kaupapa pooti mo aua tangata.
10. Ka whai-mana te Komiti Tumuaki o te Hinota Tianara
ki te whakatu poari, a me tapa te ingoa ko " Te Poari
Pariha Maori. " (The Maori Pastorate Board). Ko te
Pihopa Maori hei tiamana mo taua Poari. Ko nga
mema mo taua Poari ko nga kai-tirotiro o te Hahi Maori
o ia Pihopatanga. Ka whai mana taua Poari ki te
whakariterite, ki te whakahaere i nga pariha Maori me
te whakanoho i nga Minita mo aua pariha. Ka whai
mana hoki te Komiti Tumuaki o te Hinota Tianara ki te
hanga rekureihana hei whakawhanui i nga mahi ma taua
Poari.
11. Me whakauru ki raro i te ingoa nei " Maori " o tenei ture
nga tangata e kiia ana he Maori, nga uri o nga Maori o
nga hawke-kaihe Maori, nga tamariki ranei a nga hawhe-
kaihe.
12. Ko te ture Title A. Canon XI. kua whakakahoretia.
(Ko te whakamananga tenei i te Pihopa motuhake mo te
iwi Maori i runga i te whakaaro o nga Pihopa me pakeha te
Pihopa. Kua whakakorea taua ture inaianei. )
HUI TENIHI I HERETAUNGA.
No te 7 o nga ra o Aperira ka timata nga whakataetae tenihi
a nga toa o te Motu, Otira kua timata ke nga purei a te
iwi kainga i te 3 i te 4 o nga ra. No te 5 o nga ra ka timata te
whakaeke o nga manuhiri. I tae pea ratou ki te 250, a na nga
iwi kainga ka eke ai te kaute ki te 500. ki te 600 ranei. Kei te
whanga atu te Toa Takitini ki te ripoata a nga Hekeretari.
Ka mutu tetahi o nga hui Ataahua ko tenei. Te pai o te
marae, te pai o nga whakahaere te noho pai o te tamariki te
nui o te ngahau, me te kore kupu kino. taumaha ranei e mamae
ai te tangata. Kore rawa te haurangi i kitea. Nui atu hoki te
manaakitia o nga karakia me nga hui Ahiahi mo nga take
nunui. I tera o te Aranga i waho te karakia nui, engari te
karakia Hapa i roto i te whare-karakia kohatu o Te Pakipaki.
Ki tonu te whare-karakia i nga tangata tango Hapa.
Ko nga take nunui enei i whakahaeretia i nga hui ahiahi: —
1. MO TE AUTE ME HUKARERE i whakaaetia kia whaka-
hokia te utu mo nga hapu o Ahuriri.
2. MO NGA KARAHIPI KAWANATANGA, kia whakaritea
i runga i nga rohe Poari Whenua Maori, kia tohatohaina
ai ki te motu katoa.....
3. NGA KURA WHARE (Household Schools). Kia whaka-
|
|
8 778 |
▲back to top |
778\_\_\_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928,
aetia e te kawanatanga te kaupapa kura pakupaku
(household) ki nga Maori.
4. SECONDARY INDUSTRIES SCHOLARSHIP. Kia
whakahaeretia he tikanga mo etahi karahipi ako mahi
ma nga tamariki Maori.
5. TE PIHOPATANGA MAORI. Ko te whakaaro o tenei
Hui me Maori tonu hei Pihopa.
6. TARI O TE ORA. Kia whakahaeretia he tikanga e tu ai
he Takuta mo te iwi Maori ki nga takiwa e nohia nuitia
ana e te Maori.
7. ROPU MAORI. Kia waiho ko nga hui whakataetae tenihi.
hei wa huinga mo te Ropu Maori ki te whakahaere i nga
take nunui e pa ana ki te iwi nui tonu.
8. TE REO MAORI. Kia tae he mihi ma tenei Hui ki te
kaunihera o nga University mo te whakaurunga i te reo
Maori ki roto i nga take papahi mo te B. A. me te B. Sc.
9. REHITA. Kia hanga he rehita mo nga tamariki o te iwi
Maori kua puta i nga kura, a kua hoki ki nga kainga.
kia mohiotia ai nga mea e noho he ana. kia awhinatia ai
ratou kia tiakina, kia aratakina.
10. MEIHA PIKAKE. Kia whai whakaaro te iwi katoa ki te
whakaara kohatu whakamahara mo Meiha Pikake te
matua o a tatou tamariki i te wa o te pakanga.
I kohia nga moni i tenei hui. a tae ana ki te Ł26 I
tukuna tenei moni ki te hui a Ngati Porou i Te Araroa
i te Anzac Day. ma ratou e whakahaere a tutuki noa.
He mea whakapoto nga take nei kia uru ai ki te pepa
o tenei marama. He wa ano tona ka takoto mai te
ripoata a Ta Apirana Ngata mo enei take katoa, a mana
ano hoki e mau atu ki te Kawanatanga. Na te Etita.
MIHI KI A NGATI KAHUNGUNU.
Kihipane,
17 o Aperira, 1928.
Ki a Hori Tupaea kia Waimarama, kia Pohe kia P. H.
Tomoana. Me nga Rangatira katoa o te marae o Te Pakipaki.
Tena koutou.
He nui no te mihi o te ngakau, no reira ka hoki te whakaaro
ki ta tatau hui ka mutu ake nei.
Ahakoa na te takaro a nga tamariki tatou i whakahuihui,
pai tonu, na reira hoki tatou i tutataki ai, i mihimihi ai. a i
mohio ai tena ki tena. Kaore te korero mo te Tenihi, kua
puta nga mihi mo tena wahi. Ina ta Takitimu: na te pai o
nga whakahaere o te marae i totika ai te Tenihi!
He rongonui to Heretaunga mo te manaaki i te tangata, i te
ope, engari e ki ana matau, kaore e rite nga manaaki o mua ki
tenei, ano he " Kaihaukai. "
E kore e kitea te kupu e rite ana hei whakaatu i te nui o te
mihi.
|
|
9 779 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI. 779
Ma wai e korero te pai o te whakahaere o te Marae. Nga
kai, kei whea mai te pai. kua kiia nei " ano he Kaihaukai. "
Ki nga Tumau tena koutou E kui ma! Ekoro ma! E hine
ma! Etama ma! I a koutou te papa o te mahi nei. Kia nui
nga ora ki a koutou.
Ngatikahungunu ki Heretaunga, tena koutou.
Na Tutepuaki.
Menetia o te Tiimi o Takitimu.
(Ka tika a koutou mihi. Ka mutu tetahi hui pai. Kaore ano nga
Hekeretari i tuku ripoata mai ki te " Toa. " Taria mo tera putanga. —-
Etita. )
TE HUI TAKUTA KI HAMUTANA.
T. Wi Repa.
No te 22 o nga ra o Pepuere ka tu te hui tau a nga takuta o
Nui Tireni ki Hamutana. Ko nga takuta o Waikato tae
mai ki Opotiki te tangata whenua. Ko Akarana whaka-te-
tonga hoki tena wahanga o te Ropu Takuta o Nui Tireni I nuku
atu i te 200 nga takuta i tae mai ki te hui. He tikanga tenei
na nga ropu katoa kei to tatau whenua: ina ra te hui i te tau.
E whai ana hoki te Ropu Takuta i tena tikanga ko te kaupapa
o te hui a tenei Ropu, he huihui i nga tangata i raro ia ia. he
whakahoahoa he ngahau he whawha i nga ture e pa ana ki te
Ropu, he kawe i te Ropu ki Waenganui i te Iwi. he whiriwhiri
i etahi take e pa ana ki nga mate: ara. he karanga i te Ropu kia
kotahi te haere. Ko te tino take pai ia o nga huihui nei ko te
kitekite i nga hoa, me te ngahau hoki.
I tae ki Hamutana nga tohunga rongonui o to tatau whenua.
Ara, a Sir Lewis Barnett o Dunedin, a Professor Fitchett o
Dunedin, a Ratcliffe Riley o Dunedin, a Sir Donald McGavin
o Poneke, a Carrick Robertson o Akarana. Ko Dr. Douglas o
Hamutana te Perehitini o te hui. Ta matau manuhiri o tawhiti
mai ko Dr. Victor Bonney o Ranana. He tohunga rongonui
tenei mo te mahi whakawhanau tamariki a te wahine me nga
mate o te wahine. He tangata ataahua ngahau he Hurai a
kei te 50 pea ona tau. He kai whakaako taua tangata ki enei
wahanga matauranga i te kura Takuta o Middlesex Hospital,
London. He maha nga takuta o Nui Tireni nei i kura tahi me
ia. He maha ano nga mea nana i whakaako. I reira ano
hoki nga takuta o te Tari o te Ora: a Dr. Valintine (Upoko),
Dr. Watt (Teputi) a Dr. Ada Patterson, me Dr. Elizabeth
Gunn.
He nui te manaaki a nga tangata o Hamutana ia matau. Kaore
he mea i mahue ia ratau o nga mea i tika hei tapaetanga mai
kia matau i runga i te manaaki. Hei nga ata ka huihui matau.
Hei muri o te tina, ka haereere ki te whakarite i nga powhiri
ki tena kainga, ki tena kainga o te tangata whenua kia tutakitaki
|
|
10 780 |
▲back to top |
780 TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928.
ki nga tangata rarahi o Hamutana. E toru nga ra o te hui ki
Hamutana, ka hiki ki Rotorua. No te Hatarei te 25 o Pepuere
ka haere matau ki Rotorua ma runga i nga motoka o nga tangata
o Hamutana. Ko te manaaki whakamutunga tenei a taua
taone ia matau.
ARAPUNI.
He rangi ataahua te rangi i hiki mai ai te hui i Hamutana.
Ka pai ta matau matakitaki ki roto o Waikato. Takoto i mua,
i muri, 1 nga taha he parae anake. Ka titiro whakatetonga
at umatau ki Maunga-Tautari e tu ana mai. ki Pirongia me
Kakepuku ki te taha Hauauru ki Maungakawa ki te taha rawhiti
na wai ra, ka tae matau ki Arapuni. E tu ke ana mai a Maunga
Tautari i te taha ruki engari he tutata tonu mai. Ko Arapuni
he apiti kei te awa o Waikato. Ko Waikato te putanga ki
waho o Taupo Moana. Ko tenei moana 1215 putu te tai-ranga
ki runga ake o te moana-nui-a-Kiwa. No reira me whakaaro
noa mai te kaha o te haere a te wai i te apiti nei. Kei Arapuni
te whare mahi hiko a te Kawanatanga hei whakamarama i Wai-
kato i Taranaki i Akarana, i te Pei o Pereti tae noa mai ki
Opotiki.
Ehara te takiwa o Arapuni i te whenua ataahua ki te mata-
kitaki. Otira he pai tonu te takoto a te whenua engari he
titohea he whenua hau, he mokemoke ki te noho. He manuka
hotoa nei nga tarutaru o runga. Heoi ano te mea pai ki te
matakitaki ko Maunga Tautari, ko tetahi o nga maunga
rongonui o to tatau whenua e haere nei i roto i nga waiata me
nga korero o te heke me te toa o Te Rauparaha.
Otira ka miharo te tangata tae ki Arapuni ki taua kainga i
naianei ia ia e nohoia mai na e nga pakeha mahi o te hiko. Ko
te take tenei o te whakamiharo: Ko te kaha o te hinengaro o
tenei kararehe iti rawa o te tangata ki te whakatete ki te kaha
o te wai a te atua i tuku nei kia rere i taua rere i roto i tenei
apiti mo nga mano tau ka taha nei kei muri. Kia whakapiritia
ki te taha o nga mea whakaharahara o te ao. tino marama ai
kia tatau te kupu a te atua mo tona potiki whakamutunga o ana
mahi: ara. " tatau ka hanga i te tangata kia rite kia tatau. " He
pa nui kei Arapuni. Kotahi mano nga tangata kei reira e
mahi ana. E 20 nga Maori. Ko te kanataraki o te mahi i
te hiko nei kei a Armstrong. Whitworth and Company o In-
garangi. Te utu o taua kanataraki £1. 200. 000. Te whanui
o te apiti nei e 250 putu: te hohonu 150 putu te kaha o te ia ki
te rere i roto i tenei Kuiti e 4. 000. 000. 000 karani i roto i te
24 haora. Tena ka punia te apiti nei ki te raima: me pewhea
e taea ai? He mea kari he ara hou i raro i te whenua, ka
maroke te apiti nei. Katahi ano ka hangaia te puni raima. 150
putu te tiketike, e 30 putu te matotoru. Ko nga kirikiri he
mea mau mai ki reira ma runga waea takiwa i toro mai i tetahi
wahi e 7 maero te tawhiti atu. Ka punia te wai nei, e 200 putu
te tiketike ake i te papa o te apiti ra. Katahi ka huaina mai
|
|
11 781 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. \_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI. 781
he roto e 5. 117, 000. 000. Karani wai tona nui. Ko te rahinga
atu o te wai o te awa o Waikato i tukua kia puhake ma te
pakau papaku o te puni raima o te roto nei. Ka rere i
runga i te koawa pohatu. Ka tae ki tetahi wahi ka hurahia
nga oneone, a. ka kitea he ngahere e tu ana. Ka ruamano tau
pea te roa o te ngahere nei e tu ana i raro o te oneone. Na te
whakakotititanga i Waikato ka hurahia ki runga.
NGARUA-WAHIA.
I tae au ki Ngaruawahia. Ko te Kainga tenei i whakawahia
ai a Potatau hei Kingi mo te Maori. Engari kaore taua wahi
i whakawahia ai ia i te nohoia e te tangata. Heoi ko te pohatu
a te kawanatanga o Nui Tireni e whakaatu ana i taua wahi:
kei ranga hoki i taua wahi e tu ana. Kei te taha tonga o taua
pohatu e tu ana te Whare Paremata o Rata te mokopuna a
Potatau e mau mai nei i tana tuunga Kingi. Kei Ngarua-
wahia, kei rawahi o te awa o Waikato ko te pa o Te Puea moko-
puna a Tawhiao ko Ngarua-wahia kainga Maori tena o enei ra.
He pa whakamiharo tenei. Kotahi tekau eka te rahi o te
whenua o te pa. Na Te Puea i hoko mai i te pakeha hei whaka-
tinana mo te kupu u tona tupuna, a Potatau: " Ko Ngarua-wahia
taku turanga waewae. " I te rironga mai i te ngaro te whenua
i te parakipere. Na ratau ko ana tamariki e haere nei ratau i
te motu i ngaki a ka pai he mea taiepa katoa. He kuaha tike-
tike te tomokanga atu. Na te whare nui. ara Hooro, i Waenganui
i wehe te pa kia rua: Ko te wahi i mua. me te wahi i muri o te
Hooro. Ko te wahi ki; mua he mea rui ki te karaihe ka tapahia
ki te mihini. Pai ana te taurite o te takoto. Kei runga i te
"lawn" nei nga kari putiputi: he porotiti katoa. Kei te taha
o te taiepa nui o te pa era kari putiputi. Kei Waenganui o te
" lawn " nei he "fountain": ara, he wai e puha ana. Ko te
hooro nei. kei te tu kaokao. Ma te taha tomo atu ai. He rahi
te " floor "" me te " stage. " Kei Waenganui o te " floor " he
" fountain " ano. He hiko nga raiti, i mahia e nga mihini kei
reira tonu. Kei te wahi kei muri o te hooro nga mihini taka
kai. te whare runanga rahi, nga whare o nga kai noho o te pa,
me nga mahinga kai: ara. inara kumara. Kamokamo rakau
hua. kaanga puha me era mea katoa. He rawe nga whare
noho o nga tangata. He mamaku he wheki ranei nga
' weatherboard, " he mea whakatutu hei tohu mo te taha Maori.
He whakamiharo te marae nei. Kaore he marae o te Motu
nei hei rite mona.
WAIKATO TANIWHA RAU.
Mehemea e watea nga tangata o te Tai-Rawhiti nei a te wa o
te Hui a Te Puea ki Ngarua-Wahia a te tau 1929, me haere. Me
haere kia kite, kia matakitaki i nga mahi, i nga whakahaere a
era morehu o te Iwi, ki te toro hoki i o ratau nei mahara. Ka
maha enei tau e noho wehewehe ana tatau: tangata ke te tai-
hauauru tangata ke te tai-rawhiti. He mea miharo tenei a Te
|
|
12 782 |
▲back to top |
782\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928.
Puea e takataka haere nei i nga marae o te motu. Kei te hohi
nga mahara, kei te whiri nga whakaaro mo te ahua o ana
whakahaere. Ko te mokopuna tenei a Potatau, e takahi nei i
te motu i runga i te rangimarie.
TE WHARE TAUA O WAIKATO.
E mihi ana au ki nga korero a R. T. K, i tuhi nei ki te " Toa '"
o Maehe ka taha nei mo te mate me te mamae i pa kia Waikato
i nga ra ka huri ki muri. No Ngati-Poru ke tenei tangata a
R. T. K. Kaore ona whanaungatanga kia Waikato. Engari he
tangata ia kei te marama ki nga korero o nga kaupapa i pa ai
te aitua kia Waikato. Kei te mohio ia i mate he a Waikato.
No reira ia ka tuhituhi i ona korero aroha mo Waikato. Kaore
e kore te pa mai o te mamae ki roto i te poho o te tauhou ia
ia e haere ana i runga i nga mania roroa o Waikato. Ko te
whenua nui tenei o te iwi kotahi kei Aotearoa. Ko te whenua
i haroa e te kaahu. Ka whai te kanohi ma te maunga e whaka-
hoki mai tona titiro, ka ngenge noaiho. Ko Waikato tenei i
whakataukitia ai: "He piko he taniwha: he piko he taniwha. "
Kua pai katoa i te pakeha te mahi; engari kei hea te iwi nona
te whenua. Kei hea nga taniwha. He tika tenei korero, ki
te ngaro te whenua ka ngaro te iwi. Ka tika tonu nga morehu
o Waikato kia kaitaua ki tona whenua. Kua ngaro te reo
tangata whenua: rehia ana mai: mahia ana mai; titihaoa ana
mai he reo tangata ke. " Oho ana ra te ngakau, rapurapu noa
ana: Hotu ana te manawa he tangi mo nga ra ka huri. " Kei
te kai-taua o tatau whanaunga mo to ratou whenua. I roto i
tona kai taua, ka ongaonga tona kiri ki te pakeha, ki te hahi,
ki nga tikanga. Haere takahia te whare taua o Waikato. Ehara
ma te kupu korero e rongoa te mate nei. Ehara ta te kupu
korero he ueue i te tao kei roto i te manawa e titi ana. Kei te
toto tonu te tuakiko o Waikato. Engari haere i runga i te
aroha. Ahakoa kupu kore kawea ko te aroha ko te mea
mamae-kore, ko te kaupapa o nga pai katoa. Ka maha nga
whaka matautanga kia whakakotahi tatau i runga i tenei
tikanga, i tera tikanga. E hara te tikanga, ehara te kaupapa
he mea e taea te takahi. Engari kawea te aroha kia Waikato:
ma nga hua o te aroha a muri e whakatikatika a nga wa kei te
takoto.
WOODS' GREAT PEPPERMINT CURE mo te mare
puru.
|
|
13 783 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI.
NGA MINITA ME NGA MANGAI REIMANA O TE HINO
TOPU, KAIKOHE, MAEHE 16, 1928.
TUMUAKI: The Most Rev. A. W. Averill, D. D.
Pihopa o Akarana,
Paraimete Atipihopa o Niu Tireni.
Ven. Archdeacon H. A. Hawkins Kai-whakahaere i te taha M;
Rev. J. T. McWilliam Kai-tirotiro
Rev. Canon W. H. Keretene Kai-tirotiro (Whangarei)
Rev. H. W. Kaipo Parengarenga
Rev. H. M. Paerata Awanui North
Rev. R. T. Kerehoma Ahipara
Rev. Mutu Kapa Whangape
Rev. Henare Paraone Oruru
Rev. K. W. Poata Whangaroa
Rev. Hone Karaka Wairoa
Rev. H. Taurau Hokianga
Rev. T. T. Poihipi Te Paina
Rev. W. N. Panapa Kaikohe
Rev. Eruera Riiwhi Hauraki
Rev. W. Matene Mangakahia
Rev. Rikihana Te Hau Waimate North
Rev. Herepo Harawira Paihia
NGA MANGAI REIMANA.
Hare Pitimana Whangarei
Tipene Kapa Parengarenga
Wairama Maihi Ahipara
Anaru Ngawaka Whangape
Hone Wi Kaitaia Oruru
Henare Kingi Oruru
Piri Mokena Whangaroa
Hemi Te Paa Wairoa
Paraone Netana Wairoa
Taone Nepia Wairoa
Matene Naera Hokianga
Teri Paraone Te Paina
Eru Pou Kaikohe
Piri Kapa Kaikohe
Hakere Paraone Hauraki
Heke Te Rangi Mangakahia
Hori Tane Waimate North
Kerei Mihaka Waimate North
Pari Tautari Paihia
Whaikorero a te Tumuaki
Nga Minita me nga Mangai Reimana,
Tenei ahau kei te mihi kia koutou me te hari ano o te nga
kau mo to koutou tokomaha i tenei hui a tatou. Ko te me
tuatahi i roto i te whakaaro ko o tatou hoa kua tangohia atu
waenganui i a tatou. Ko te Rev. Penewhare Netana, tetahi
tatou Minita tai-tamariki. he roa te wa i pangia ai ia e ton
|
|
14 784 |
▲back to top |
784\_\_\_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928.
mate ka moe i te moengaroa. Ko te Rev. Kerehoma, i runga
i tona mate ka kore e tae mai ki tenei hui; na reira he mea tika
kia tuku mihi aroha tenei hui ki a ia i runga i tona mate.
TE PIHOPATANGA MAORI.
Kei te mohio koutou katoa ki nga korero mo tenei putake,
mai i te timatanga tae noa ki tenei ra. me nga ahuatanga hoki
i kore ai e rite te whakaaro o nga Pihopa hei Pakeha te Pihopa,
me te whakaaro hoki e etahi o nga Maori hei Maori ano. Tera
ano ka karangatia nga mema o te Hinota o Aotearoa kia hui
atu ki Poneke a te wa e noho ai te hui a Te Hinota Topu Nui i
te Aperira e tu mai nei. Mehemea ka hiahia ratou kia
tutaki ratou ki nga Pihopa ki te whakatuturu i tetahi whakaaro,
ka whakaae ahau kia hui matou i te ra i mua atu o te puare-
tanga o te Hinota Topu Nui.
E mahara ana ahau kei te mohio koutou ki au me toku ahua
katoa. Ehara hemea e koro nei ahau e whakaae hei Maori te
Pihopa tuatahi, na te mea he Maori. Mehemea e kite ana ahau
i tetahi tangata i roto i a koutou e tika ana mo. tenei turanga.
maku tonu ia e whakatu. Ko taku ke e whai nei. ko tetahi
tangata hei tino tohunga mo tenei turanga uaua. Ko te mea
tika, hei Pakeha te Pihopa tuatahi, engari ko nga tangata i raro
i a ia hei Maori. Ko reira koutou mohio ai ki te ahua o nga
whakahaere katoa, i raro iho a tae atu hoki ki nga aronga
katoa o te turanga Pihopa. Ka tae atu ai ki te wa e mohio ai
koutou ki te mea katoa, ko reira ka hoki atu ta koutou taonga
ki a koutou ano.
E tino mohio ana ahau, mehemea ki te kore e kotahi te
whakaaro o nga Pihopa me te taha Maori i mua i te nohonga
o te Hinota Topu Nui. tera etapahia atu tenei mea katoa. Na
reira ko te tumanako o te whakaaro kia kotahi o tatou whakaaro
i mua i tana wa.
Otira, mehemea ka tupono ki taku e mea ake nei. ka whaka-
kahoretia tenei putake ka whakatakotoria ano tetahi kaupapa
hou hei whakakotahi i te Hahi Maori i raro i tetahi atu tikanga.
TE KURA O TIPENE.
Ka maha enei tau i tu ai a Te Wirihana raua ko tona hoa
wahine hei Tumuaki mo tenei Kura. Na reira hemea ka mohio
nei koutou kua rihaina raua he mea tino tika kia tuku mihi
tenei hui ki a rana mo nga manaakitanga maha i tau iho ki te
iwi Maori nui tonu i runga i a raua whakahaere, mo a raua
atawhainga hoki i nga Minita me te Hahi Maori i roto i enei
tau maha.
Ko te Tumuaki hou o te Kura ko Mr. W. C. Morris, he
tangata pai. mohio, aroha ki te Maori. He tangata tino tohunga
mo runga i nga aronga katoa o tenei mea o te Kura o te matau-
ranga hoki. Kua timata tana mahi i tenei tau a kua nekehia
hoki te ahua o nga akoranga o te Kura ki te Matriculation.
I tenei tau kua huri ake nei ka tae maua ko Te Atirikona
me etahi o nga mema o te Poari Whakahaere o te Kura ki Te
|
|
15 785 |
▲back to top |
Mei 1, 1928. TE TOA TAKITINI. 785
Aute. 1 reira matou e titiro ana i nga whakahaere katoa o tera
Kura. E mahara ana ahau, e kore e tino roa te wa e tu mai
nei, ka pera ano te ahua o Te Tipene me ona mea katoa i te
ahua o Te Aute Kareti.
TE ORANGA MINITA.
E hari ana ahau mo tenei putake kua haere whakamua i roto
i tenei ra. Otira e mau ai tenei ahua ma te kaha o koutou o
nga Mangai Reimana ki te whakaohooho i te iwi kia kaha hoki
ratou ki te whakarite i te wahi ki a ratou o te Moni Tahua. Kia
riro ano ma te iwi nui tonu e mau tenei putake ka tika penei
ano i te taha Pakeha e awhina nei i a koutou.
Ko taku kupu kia koutou ki nga Minita kia tino kaha koutou
ki te mahi i ta koutou mahi. Kaua rawa e he a koutou whaka-
rite i roto i a koutou pariha. Kei te tumanako hoki au kei te
haere tika a koutou ripoata i enei ra.
TE KOMITI TUMUAKI.
Ko te Pihopatanga tuatahi tenei ki te mau i tenei tikanga. I
peneitia ai. he whakaaro noku kia riro ano i a koutou tetahi
wahi nui o nga whakahaere o te Hahi Maori hei mea ano hoki
e aro nui ai te iwi Maori ki nga tikanga o te Whakapono. Kei
te tuku atu hoki ahau i taku mihi ki to koutou Komiti Tumuaki
mo te pai me te kaha o a ratou whakahaere katoa i roto i enei.
tau e toru.
LAMBETH CONFERENCE.
He hui nui tenei e tu ana i ia tekau tau ki Ranana na nga
Pihopa katoa o Te Hahi o Ingarangi puta noa i te ao. He mea
tino tika hoki kia hui matou nga Pihopa katoa i etahi wa ki te
whakatakoto i etahi tikanga whanui hei painga mo te Hahi
nui tonu. Ko toku tumanako kia tae ano ahau ki taua hui a te
tau 1930. a maku e kawe atu te ahuatanga o te iwi Maori. me to
koutou aroha ki te Tino Tumuaki o te Hahi ara ki Te Atipi-
hopa o Kanatapere. Koia tera ko tetahi o nga tangata nunui
o te ao. Kihai i mutu mai i tona turanga te nui. engari tae atu
ana ki ona whakaaro. Ahakoa te huhua o nga peka o te Hahi
hei tirohanga whanui mana, rite tonu ano tona mohio me tona
whakaaro kia koutou ki te iwi Maori me matou e noho atu nei
i tenei wahi.
KUPU WHAKAMUTUNGA.
Itemea ka tae ki te pito whakamutunga o aku korero kia
koutou ko te mea i pa mai ki au ko te aroha. Tera pea ko te
wa whakamutunga tenei o noho ai ko ahau te Tumuaki mo to
koutou Hinota Topu. Mehemea ka tu to koutou Pihopatanga
Maori, ko te mea tera hei wehe i u tatou i roto i enei tikanga a
tatou. E haere ana tenei ki te 20 nga ta i noho ai i mahi tahi ai
hoki ahau i roto i te iwi Maori, mai ano i te Pihopatanga o
Waiapu tae mai nei ki konei. Na reira ka tuku atu nei ahau
i aku mihi aroha kia koutou ki te iwi Maori nui tonu mo a
koutou manaakitanga maha i ahau i roto i enei tau maha. E
mihi ana ahau ki nga Minita katoa me nga Mangai Reimana
|
|
16 786 |
▲back to top |
786 TE TOA TAKITINI. Mei 1, 1928.
mo to koutou piri pono me to koutou kaha ki te awhina i au
i roto i ta tatou mahi. Kia koutou hoki ki te iwi nui tonu,
mo a koutou atawhainga whakamanuhiritanga hoki i au i nga
wa katoa.
Ahakoa he aha te mea e tupono mai kia tatou tahi i roto i nga
ra e tu mai nei. waiho ma to tatou aroha tatou e paihere kia
piri tonu tatou ki a tatou. Mo koutou mo aku tamariki Maori,
ka waiho tonu koutou hei mea kai-ngakau i roto i aku whakaaro
taea noatia te mutunga.
Paki Keretene Otiria
Pakira Henare
Eru Ihaka
H. Manuera Te Kao
Pako Heka
K. Mare Te Hapua
Hoera Wi Kanara Ngatekawa
H. T. Popata Pamapuria
Hori Rakena
Reihana Poharama Rangiawhia
Pene Ngatote
Timoti Hetaraka
Hare Mete Karapa Mangataeore
Henare Kingi Peria
Pereiha Tauhara
Hone Wi Kaitaia
Matene Naera Waimamaku
Hone Iraia
Tango Te Whata Kokohuia
Erimana Paratene Whirinaki
Tamaho Rawiri
Te Akara Nikora
Rawiri Wi Kaire
Hone Toi Pakanae
Naera Rakete Kaikohe
Hemi Te Paa Naumai
Wiki Hetaraka
Erueti Taiporutu Taukau
Puhipi Hopihana Awanui
Mohi Hikairo Manaia
Ara Rakena Kareponia
NGA MOTINI I PAAHITIA E TE HINOTA.
1. Kia pata he mihi ma tenei Hinota ki Te Atipihopa mo
tana Whai-korero.
2. He mea tika ranei te purei tenihi i nga Ratapu? WHAKA-
HOKI: Ehara i te mea tika kia mahia tetahi mahi e te
tangata Karaitiana hei mea e tutuki ai te wae o tetahi atu.
3. Ko te whakaaro awhina i te Hekeretari o Te Komiti
Tumuaki me waiho ma te Minita o ia Pariha e whakaaro
mai te mea e rite ana ka tuku mai ai ki te Hekeretari.
Taria te roanga.