Te Haeata 1859-1862: Volume 3, Number 7. 01 October 1861


Te Haeata 1859-1862: Volume 3, Number 7. 01 October 1861

1 1

▲back to top
                                               
   TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
   VOL. III.]                   AKARANA,    OKETOPA     1, 1861.                    [No. 7.
    MARAMATAKA   MO OKETOPA.

  Hei te 4 o nga ra Hua ai te Marama.
  Hei te 19 o nga ra Kowiti ai te Marama.


 1 i Turei    
 2   Wenerei   
 3   Tarei     
 4  Parairei
 5   Hatarei   

 6   Ra Tapu    Waiata 30, 31.
 7  Manei
 8   Turei
 9   Wenerei
10   Tarei
11   Parairei
12   Hatarei

13   Ra Tapu   Waiata 68.
14  Manei
15   Turei
16   Wenerei
17   Tarei
18   Parairei
19   Hatarei

20   Ra Tapu   Waiata 102, 103.
21   Manei
22   Turei
23   Wenerei
24   Tarei
25   Parairei
26   Hatarei

27   Ra Tapu   Waiata 120—125.
28  Manei    
29   Turei    
30   Wenerei   
31   Tarei     

E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 

       TE  HAEATA.     \_\_\_

      AKARANA, OKETOPA 1, 1861.
  NGA  TIKANGA  E MUTU AI TE
              WHAWHAI.

           NA RONGOMAU.
   o. Kia  tika te Mahara  ki te Whenua.
 Kahore he pai o te whenua takoto kau.
 Kihai te Atua i hanga i te whenua, hei
 takoto kau.  Kia mahia e te tangata, kia
nohoia, e  te tangata, te pai ai. I tukua
mai o koutou tupuna e te Atua, hei noho
i tenei Motu.   Mei  tika ta ratou noho,
mei kore te kino, penei, kua kapi i a kou-
tou;  nei ra, takoto kau ana te nuinga.
Koia nga iwi ke o tawahi i titiro mai ai i
ena tau kua mahue nei, i whakaaro ki te
nui o  te whenua  e takoto kau una, ki
te torutoru o te tangata e memeha haere
ana, na, ka mea, "Maumau   te whe-
nua  mo te takoto kau, me tuku etahi o
tatou hei noho" Whakaaro ana a Inga-
rani ki ona Mihinare kua tae ke mai, kei
haere mai he iwi ke, whakararuraru ai i
a tatou, koia ratou i haere mai, hei noho
i te whenua, hei tiaki i a tatou, hei wha-
karangatira i a koutou.  Na, mea  ana
nga  Pakeha, ko etahi o te whenua nei,
mo  ratou, ko etahi, mo koutou. E tika
ana, ina hoki, i tukua mai ai tenei whe-
 nua e te Atua ki a koutou, kia whakaka-
 paia e koutou, otiia, kihai kapi i a koutou,
 koia i tika ai, kia kawea mai tetahi iwi
ke, hei whakakapi i tetahi wahi; e tika
ana  kia haere mai nga Pakeha o Inga-
rani, no te mea, no reira nga Mihinare,
nga pukapuka, nga taonga, kua riro mai.
Otiia, e kore nga Pakeha e  mea, kia ta-
ngo maori i te whenua, kahore; e mea
ana, kia hoko marie i tetahi wahi mona.
Ka  pai tena : 1 mua, i te haerenga o
nga tangata o Iharaira ki Kenana, kihai te
Atua i mea kia hokona taua whenua e
ratou, kahore; i mea te Atua, me tango
noa, me patu noa nga tangata o reira, he
iwi kino hoki.  Waihoki, i nga tini hae-
renga o nga iwi ki nga tini whenua, ki-
hai i mea kia hokona. E tango noa ana,
noho noa  iho ana, riro noa atu ana i a
ratou.  Tena  ko tenei, he tino atawhai 
 no Ingarani ki a koutou, i mea ai, me
 utu tetahi wahi o to koutou  whenua.
 Otiia, kei mea koutou, kia nui noa atu te
 utu; kahore, kihai koutou  i utu i te-
 nei whenua. No te Atua ano nga whe-
nua katoa, mana e tuku ki tana iwi i pai
ai. Nona hoki nga iwi katoa. Kahore hoki
he pai o te whenua, na te mahi i pai ai.
Hoko  ana te Pakeha i tetahi whenua e
takoto kau ana. na, e iti ana te utu; oti-
ia, ka tahuri ia, ka paamutia tana whe-
nua,  ka taonetia, ka waputia, ka kaipu-
ketia, na, kaiahi ka tino pai tana whe-
nua, kaiahi ka nui te utu me ka hokona
atu e ia ki tetahi Pakeha ke; otiia, e hara
i te utu mo te whenua, he utu ia, mo
nga mahi, mo te paamu, mo te taone, mo
te wapu, mo nga kaipuke, mo nga mahi
katoa, i pai ai tana whenua. Koia ahau
ka  mea  ai, kaua e mea, kia nui te utu,
na te Pakeha hoki te nuinga o te mahi,
heoti ano ta koutou, he  tuku atu i te
whenua  takoto kau, kia ngawari te utu,
kia haere mai ai te Pakeha hei whakara-
ngatira i a koutou.
  Otiia, tenei te mea e raruraru ai kou-
tou, e he ai koutou, ko a koutou he ano
ki o koutou whenua.  Kahore ano i ata
rile te whakaaro  o te tangata ki etahi
whenua.   Koia ahau ka mea ai, kia tika
te mahara ki tena. Hohoro te whaka-
rite marie i te mea e watea  ana.  Me»
komiti marie, me whakarite marie nga
whenua  katoa, o ia kainga, o ia kainga.
Nga  tangata o tenei kainga, e whakarite
marie ana i to tera tangata wahi, i to tera
tangata wahi, me nga tangata o tera kai-
nga, o tera kainga, e pena tonu ana. A
kia tuhituhi hoki ki te pukapuka  nga
ingoa o nga tangata, me nga ingoa o tona
kainga, o tona kainga, whakatikaia hoki
nga rohe, kia ata takoto.  Otiia; kaua e;
tautohe; kia mahara, e nui ana U; whe-
nua, e nui ana mo  tena tangata, e nui
ana mo tena,e nui ana mo koutou katoa. E
hara hoki te whenua i te tino taonga nui,
kia tautohetohe ai te tangata ; koia ahau
ka mea ai, ka kore te rite i te komiti ma-
rie, me waiho marie, aua e tohe, aua e
whawhai,  e kore  e rile i te whawhai,
waino kio takoto tonu ana.  Tenei ake
pea te rite ai. waihoki, ka haere mai te
taua, hei tango i to koutou oneone, tukua

2 2

▲back to top
                                    TE  HAEATA.
atu, kaua e whakawhatiia, tukua atu, tu-
kua atu, e kore rawa e riro.  Ahakoa,
nohoia ana e ia, ngakia e ia, kaingatia ana
e ia, e kore rawa e riro i a ia, tenei ake, 
tenei ake, heoti ano te whakaaro mou i 
naianei, ko te tangata hia ora, ho te tangata 
hia ora, e kore e mate te whenua, e kore
hoki e riro te whenua, ienei ake ia te hoki 
mai ai ki a koutou. Kei te ki mai pea
te tangata, "Me pehea ka  hoki mai ai.
me ka tuku  noa ahau i taku kainga."
Na, tenei taku whakaaro, ka kore te rite
tetahi mea i te komiti, a, e kore ano hoki
i rite i te whawhai, na, me komiti nui nga
Rangatira.

       TE HAHI  MATUA.
Ko  tehea te Hahi Matua ? Mea ana te
Pikopo, ko  te Hahi o Koma   te Hahi
Matua.   Tana kupu tenei, e kauwhautia
haeretia ana ki nga wahi katoa.  Tana
karangatanga tonutanga tenei, nana tonu
ano, kei tana  " te Hahi Matua." Otiia,
e hara, he whakapehapeha nana, e wha-
kanui kau ana ia i tana Hahi, he tito hoki
nana.
  Oti, ko tehea te Hahi Matua ? Kei ta
matou, te Hahi tuatahi, te Hahi i whaka-
turia e nga Apotoro, te Hahi i tupu ai
nga mahi katoa kua tutuki mai nei ki a
tatou.  Ko tehea te Hahi tuatahi ? Ko to
Hiruharama  te Huhi tuatahi. Titiro hoki
ki Nga Mahi a nga Apotoro: i tu te Hahi
tuatahi ki Hiruharama, ki ta Nga Mahi,
(upoko  tuarua). I ki hoki te Karaiti ki
ana  akonga i tona kakenga ki runga,
 "Kia kaua  ratou e haere atu i Hiruha-
rama,  otiia kia taria te mea i korerotia i
mua  e te Matua," (Nga Mahi 1. 4.) Na,
tatari ratou ki reira, a puta rawa  iho
tana i mea ai, ara, ko tana Wairua Tapu.
Ka  ki ratou i te Wairua, kauwhau tonu
iho  ana  ratou i  reira, iriiri ana nga
 tangata i reira, whakaturia ana te Hahi
 tuatahi i reira. " Noho tonu iho hoki
 ratou i tenei ra i tenei ra i te temepara,
 kotahi tonu ano te ngakau, a whawhati
taro ano i ia whare i ia whare, kai ana i
 a ratou kai i runga i te koa, i te ngakau
 tapatahi : e whakamoemiti  ana ki  te
 Atua, e paingia ana hoki e te iwi katea.
 Honoa ana hoki e te Ariki i nga ra katoa
 ki te Hahi he hunga mo te ora." (Nga
 Mahi 2. 46, 47.• Na, ko te Hahi Matua
 tenei, ko te tuatahi hoki,  ko te Hahi
 mataati tenei, ta nga Apotoro i whakatu
 ai. Ko  te punu tenei i pupu ake ai nga
 wai ora e rere nei ki nga wahi katoa. Ko
 te take tenei i tupu ai te Rata nui nei
 nana nga manga e whatoro nei ki nga
 topito o te ao. Ko te whaea tenei, nana
 nga Hahi katoa; whanau mai ana i a ia
 nga Hahi o Anatioka, o Koriniti, o Kara-
 tia, o Epeha, o Roma, o hea., o hea. Puta
 mai anu te kupu a te Ama  i reira, me
 ana kai whakapuaki hoki, no reira hoki


Hiruharama
Roma.


Anatioka


 Hurai


 Panapa


 Panapa   Paora 







TE KARAKIA   WHAKAPAKOKO    O TE
            HAHI O ROMA.


 Wiwi
Paranihi (France)


 



(Mount Anis)

3 3

▲back to top
TE HAEATA.
    
TE IWI O A IA NGA KARAIPITURE

NGA MAKAPE


HE KORERO TENEI MO TETAHI 
MAHI  MIHINARE KI NGA KARENS

Ingarani

Burmah


                          

4 4

▲back to top
TE  HAEATA.
          
TE WHAKAPONO ME TE MAHI

HEMI

TE MOANA NUI

Uropi

Atlantic
Ingarangi
Amerika

HE MATE

RAWINI 
RAMARI
Whatawhata

HAMIORA NGAROPI

AKARANA

W. C. WILSON