|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 1, Number 7. 24 May 1898 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI. Mei 4 1898, Ki te Etita O "Te Puke Ki Hikurangi" Tena Koe, Tenei kua kite iho i nga kupu o te Hui i tu ki te Waipatu, me te Pire a te Pirimia, ki taku titiro iho ki te kupu o te Hui, e penei ana, ko te tino hiahia o te Iwi Maori, kia tino Rahuitia nga toenga Whenua Maori i naianei, mo ake tonu atu, ara, ko toona tikanga e penei ana, kia kaua e tukua atu ki etahi huarahi ke, engari, ma te Maori ano e mahi te Whenua e puta ake ai ne oranga mona, mehemea ra he penei te whakaaro i oti i te Hui, ka tika taua kupu, na, mehemea ko te ingoa Rahui anake, engari me puare ano ki nga tikanga e whakaaturia, nei i roto i te Pire, kaua tatau e ki he Rahui, engari he tuku i aua toenga Whenua ki roto i etahi ropu, e huaina nei he Poari, ma ratau e whakahaere mo ake tonu atu. Na, e te Iwi, kia marama te titiro, na ko wau e penei ana toku whakaaro, mehemea e hiahia ana te Kawanatanga kia noho roa te Iwi Maori mo nga Whakatipuranga maha e haere mai nei, ko te mea tika, me Rahui nga toenga Whenua Maori, mo ake tonu atu. Ko Tuhoe he Whenua nui rawa tona, kua Rahuitia hei Whenua tuturu mona, na me nui atu he tikanga pera mo nga Iwi nunui, maha atu hoki, o te Motu katoa nei, kaore e ora te Maori i te Moni, engari ka piki ake te mate, ka whai take hoki e tango nama ai. Kaati nga kupu, ka hoha te kai titiro. Na to hoa, Na, Paratene Ngata. Hotereni Hauraki.
|
|
3 3 |
▲back to top |
\_\_TE PUKE KI HIKURANGI. Akarana (Auckland) Mei 2/98. Kotahi te tangata i oma huna, a, puta ana ia ki waho i te Whare-herehere, no te Rahoroi ka hori nei ka mau, tona mahi i tona putanga atu ki waho i te Whare-herehere, he hunahuna haere ki roto i nga Taiapa Taramoa, a, tae noa mai ki te wa i mau ai nei, i kitea ano ki roto i aua Taiapa Taramoa, ite wa ka kitea ia, katahi ka whakamatau ki te oma, otia kihai ia i puta, mau ana ia, ko taua tangata kua whakahokia ano ki roto i te Whare-herehere. WHAWHAI AMERIKA RAUA KO PANIORA. Watingitana, (Washington.) Mei 3rd 1898. E rua nga manuao whawhai o Merika i mate ia Paniora, konga hoia i mate e 500. NGA WAEA TAEMAI ONGA WHENUA TAWHITI KI TE NUI TIRENI TAIMA.
|
|
4 4 |
▲back to top |
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
Rapaki.
Mei 17th 1898.
Ki te Etita
O "Te Puke Ki Hikurangi."
E hoa tena koe tenei ka tukua atu taku
Ripoata kia taia ki to tatau karere hei titiro
ma te Iwi Maori.
He whakaatu i te hainatanga o Topia
Turoa ratau ko ona hapu i raro i a ia o roto
i te awa o Whanganui a huri noa ki tera
taha o te maunga ara nga kainga e noho mo-
1 e ana i roto i te ngaherehere i nga awaawa
me ona pukepuke i tae maua ko Topia ki
Toanui i te 2 onga ra o te marama nei a hei
whaka-atu ki te Runanga o te Kotahitanga
me era atu e hoa ma he nui toku koa mo
nga kupu whakahoki a Topia mo runga i aku
kupu whakamarama i nga tikanga kua wha-
kahaerea e te Kotahitanga mo runga i nga
mate e pa ana ki te Iwi Maori me taku
titiro hoki ki te whakaaro kaha o taua kau-
matua ki te pupuri i nga tikanga o te "Tiriti
o Waitangi" me te Ture whakamana i Niu
Tireni o te tau 1852 me tona whakaaro
whakaiti i a ia kaore ia i penei he rangatira
rongo nui ia me haina ia ki te Kirihipi i roto
i tona whare ake i Pipiriki otira ko tona
whakaaro me haere ia ki te aroaro ona wha-
naunga o te Iwi ranei haina ai ki te Kirihipi
i o ratau aroaro i toku taenga ki tona kainga
i Pipiriki ka tu mai ratau ko ona hoa kauma-
tua ki te whai korero mihi mai ki au ka puaki
i te waha o Topia enei kupu, haere mai na
Topia koe i karanga kia tae mai ki konei
whakamarama ai i nga tikanga kua whaka-
haerea e te Kotahitanga e whakahaerea ranei
a muri ake nei otira na te roa e tatari ana kia
koe tenei kua riro atu ki era kainga ona i tua
ake o onga Maunga e tu mai nei kei reira e
tatari mai ana otira e taku whanaunga e pai
ana tau haere mai.
Ko ahau ano ia e korero atu nei, engari
mei kore koe te tae mai i tenei ra, kua tuaia
e au he reta tutaki ia koe, kia noho atu, ko
tenei haere mai, kua koa a roto i au kua rite
ia koe taku tono ka penei atu au e pai ana au
kupu ahakoa pai au kupu kino ranei korerotia
mai ma toku ngakau e whiriwhiri no te mea
he whakarite taku i te tono a te Hunanga o
te Kotahitanga otira kua tino marama, i au
•ou whakaaro katoa engari hei apopo ahau
tino korero ai engari me huihui koutou ka
mea ia e pai ana me haere taua ki Toanui
kei reira oku whanaunga, me toku Iwi e no-
ho ana heoi ano ka whakaae au no ta ata ote
Haterei ka haere matau ko taua hunaonga i
runga paki no te 2 onga haora ka tae matau ki
reira i te ahiahi ka hui matau ki
whare Runanga ka timata taku korero mo
nga mahi kua whakahaerea e te Kotahitanga
a kua tirohia e 37,000 te tokomaha onga
tangata kua haina kaore ano i pau te hama
etahi onga rangatira o te Motu me o ratau
hapu, ko taku tenei i haere mai ai me te kaha
ano hoki o te tono a to koutou taina a to
koutou tungaane kia mihia he Kirihipi hou
hei hainatanga mo koutou, ara, mo nga mea
e toe ana o te haina tuatahi, a kei taku ringa
i naianei, heoi ano taku he tatari atu ki ta
koutou whakaae, ko taku haere ruai he kohi
kohi i nga toenga o te haina 1, ka penei mai
ratau, ko te mea pai me tiki e koe ki nga
pakiaka o te rakau me kari kia hinga ki
raro, heoi kua maroke nga manga a tae noa
tenei kupu kia Tohu ka mea atu au he pono
ta koutou kupu, ko toku whakaaro tonu tena
no te mea ko Topia te pou o roto i tenei awa
i Whanganui o te wahapu a eke noa ki te
kauru me ona rohe katoa Me ona Rangatira
ona Hapu i toe te haina otira mo te taha kia
Tohu raua ko Te Whiti kaore aku kupu i nui
rawa mo raua, ko te take ko ta raua mahi kei
te taha Maori anake, tino tuturu.
2. Ko nga Whenua kai raro ia raua, he
raupatu katoa, kai te Kai-tiaki o te katoa e
pupuri ana.
3. Kaore he kupu a te Kotahitanga kia ha-
ere atu kia raua, e hoa ma, ahakoa he Hauhau
koutou e noho nei, k6 koutou tinana he pena
me te Whiti ma, engari, ko koutou Whenua
kai te takoto tuhera mo te Hoko atu ki te
Pakeha, ko to matau whakaaro, kia tere to
tatau Kotahitanga te whakaoti, kia taea ai e
tenei Kotahitanga nga kupu e hangai ana mo
te Pire kati, i te Hoko o nga Whenua Maori,
kai waiho hei ki ma etahi Hapu, o te Iwi, me
tuhi e tatau he Putihana ki te Paremata o
Poneke, hei whakake i nga mahi a te Kotahi-
tanga, heoi ra, e te Iwi, ko matau kai te kimi
i te ora mo te Iwi, otira, ko etahi kai te mea,
kia wehe ano ratau ki waho o tenei Kotahita-
nga, no te mea, ko tenei Kirihipi, ahakoa
Haina koutou ki roto, kaore tena Hainatanga
i re arai i te patu ranei i nga tikanga Maori,
e mahi nei tatau, kore rawa atu, ko aue tu
nei i waenganui ia koutou, he pena ano me
koutou, he Hauhau, heoi ra, ko te ora ke te
mea a te ngakau e wawata nei, kaore hoki
taaku whakaaro i te kite, kai whea atu tetahi
huarahi hei kimi i te ora mo tatau tinana,
kaore he tikanga hei kitea e au i tau whaka-
marama, ko tenei, homai te Kirihipi kia haina
au, hei whakatuhera tena i te huarahi mou,
mo tetahi atu ranei, mo te hoki mai ano i
muri o te Hui ki Papawai, ki te Haina i nga
Rangatira me nga Hapu i raro ia ratau, heoi
ano, ka rongo au i te reo no tetahi Ruahine
e karanga ana i waho o te Whare, haere mai
ra e te Koau manawaroa ki te ruku, i te Mo-
ana, ea rawa ake ki runga, kua mau tau Ika,
he Haku, no te Moana uri, ka penei atu aa
kia ratau, he tika tenei Whakatauki, ki te
mea ka haere te tangata i runga i nga tikanga
ngohengohe, ka pai te whakarongo o te Tari-
nga, me te titiro ate Kanohi, me te whiriwhiri
o te Ngakau, ka piki whakarunga, ka whakaae
te Waha, ka whatoro te Ringaringa, ka kitea
i kona te otinga o ta te tinana mahi, i pouri
ahau mo te tureiti o taku taenga mai ki Pu-
tiki, heoi, ko Toanui anake te Kainga i tae au,
i tae mai ano te karere o Karioi me era atu
Kainga, otira, kaore i taea e au te whakaae,
i te mea kua tata ki te taima e tu ai te Hui ki
Papawai, ka mea atu au kia Topia, ka hoki
ahau i konei, engari, maku e korero ki te
runanga o te Kotahitanga, tou whakaaro, kia
hoki mai au, tetahi atu ranei, hei whakaoti i
tenei mahi, engari, kanui taku mihi kia koe
me etahi o koutou ma e whakarongo nei, he
tika ano kia whakahe koutou ki nga mahi i
whakaaetia e te Kotahitanga hei tikanga, he-
oi, takahia iho ana e nga Waewae o nga Ranga-
tira ki raro, ko tona tino take tena o tenei
mahi i roa ai, otira, kia tupato ta koutou
whakahe, ko te take, he mea kukume mai
tenei i te "Tiriti O Waitangi." 1840. me te
rarangi 71. o te Tare nui rao Niu Tireni,
1852 he kupu enei kai roto i te tuhituhinga
e mau ana, e kore e hinga ia koe i tetahi atu
ranei, engari, uu whakahe atu ki te tangata
kua rangona e koutou kua takahia e ia nga
mea i whakaaetia e tenei Kotahitanga, he
tika tena, me titiro hoki koutou, kaa mate a
Taitoko, koia tetahi o nga Kai-whakahaere o
tenei Kotahitanga, Koia he tangata mohio,
kaha mo nga, mahi katoa a te tinana, a, koia
ano tetahi o nga. Rangatira e whakahengia
ana e koutou, me te ki penei o te tangata i te
marae o Putiki, kua; mate a Taitoko, kaore
rawa tetahi o ana mahi i whakaaro ai i tutu-
ki, he tika ano tena, Poroporoaki a te tangata
ki a ia, kua ngaro atu i tenei Ao, e pouri ana
toka ngakau i au e korero u A, e taea hoki te
aba, kaore Aitua ana titiro ki te pai Kanohi
ki te Kaha tangata ki te Matauranga ranei,
heoi ano ki a ia he rite katoa, e hoa ma, e
Whakapono ana au ki tenei ki, he tangata
kaha a Taitoko, hohoro hoki ki te hopu i nga
tikanga e mohiotia aua hei painga mo te ti-
nana, kaore e roa tana hurihuri penei me
etahi tangata.
Heoi ano tana e whakatakoto i te kupu i
te ra e whiti ana, titiro i ana e takoto nei te
kupa a te Kotahitanga, me whakawhiti a
Hone Heke raua ko Tikao ki Ingarangi ki te
kawe i o tatau mate ki reira korerotia ai,
kua ki ake a Taitoko ko au hoki tetahi maku
ano e utu toku haerenga, heoti ano hei hoa
atu mo aku Tamariki ki reira, e kore pea e
tutaki wawe tena wawata i te mea kua ma-
hue i a ia ki muri nei, tena i ana me ata
hurihuri tatau no wai tena he i kore ai e
tutuki etahi o nga tikanga i te oranga o
Taitoko, e kore rawa te tahi o tatau e kaha
ki te whakapae nona te ngoikore engari no
te Iwi Maori te he, e hoa ma e kore te manu
e rere ki te kore e tipu te huruhuru i tona
tinana, heoi ano te mea i rawe i te Iwi Maori
he whakahe mo taua rongo haere ki Ingara-
ngi, heoi ano te mea pai me haere ki te
aroaro o te Kotahitanga i Papawai korero ai
i nga kupu whakahe e kino ana te kupu ko-
rero mai i teia o te kohamo, e aku hoa koi
pouri, engari ko taku kupu whakamutunga
atu kia koe ko tenei Hui katu nei ki Papawai,
hei toru tenei mo nga tunga Hui ki reira kua
puaki te kupu a Ngatikahungunu i te Marae
ki Putiki, he tono i nga Hapu katoa o te Iwi
Maori kia haere ake ki Papawai a te 20 o
nga ra o te marama nei, ki te whakahaere i
nga tikanga hei whakatikatika nao te Pire
hei kati i te hoko o nga Whenua Maori, a he
take nui tenei hoi whiriwhiri ma koutou.
mau hoki e whiriwhiri tenei hei kai korero
• mau ki reira, Tane Wahine ranei no te mea
kua ngoikore tou tinana kua koroheke, kaore
aku kupu mou engari ko a tenei tunga o te
Hui ka mutu te tu onga Mema i pooti-tia, e
ngari ka pooti hou, na kia mahara koe ki te
whiriwhiri hou i nga Mema mo tera toru
Tau, e heke mai nei ko nga Tiamana o nga
Komiti Wahine ka whai mana ratau hei
Mema mo te runanga o te Kotahi tanga, ko
tenei Hui ki Papawai, e tuhera ana ki nga
Hapu e tono ana kia riro hoki kia ratau te
tunga o muri i tenei a mate Runanga e tiro-
tiro te tahi tikanga tiho mania mo nga tunga
Hui eheke mai nei, ki toku whakaaro hoki
hei Hui whakamutunga tenei mo te haere
nui o te Tangata, engari ka tuturu ko nga
Mema Tane Wahine anake o te Runanga
take tuatahi, ko te whakapau Moni o te hu-
nga na ratau i karanga te Hui tuarua ko
te whakapau Moni a nga mano Tangata
e haere ana ki te Hui, ki toku whakaaro tena
e tuturu ki tenei tikanga, no te mea kua ha-
ere kia whaiti te Iwi Maori, ki roto i nga
Kirihipi o te Kotahitanga heoti ano.
Na to koutou hoa H. Tare Tikao.
He mea tika ano kia ata whakaaro nga
Tai-tamariki ki te titiro i te ahua o te Moana
me te tua Whenua, tenei etahi tai Tamariki
no Ngai Tumapuhiarangi no Ngai te Ao e
noho ana ki te taha Rawhiti o Wairarapa i
te taha Moana, ko ta ratau mahi he titiro i
te ahua o te Moana i te wa ano e Tamariki
ana ratau tae noa mai ki tenei wa kua kite
ratau henui nga wahi o te taha Moana kua
rereke, kua tae rawa nga Taimaranga ki uta
ki te turikakoa kua neke mai te Moana, ko
etahi waahi kua neke atu te Moana, e ki ana
ratau ko nga wahi hohonu o mua e kore nei
e haerea e te Tangata, kua maroke i naianei
kua haere te Hoiho i aua waahi.
He rongo korero ko Poneke kua haere ake
ki runga i te tuawhenuatanga kua hoki ha-
ere atu te wai ki raro.
E korero ana ano aua tai Tamariki, o nga
o Ngai Tumapuhiarangi, me Ngai te Ao i
haere etahi o ratau i te taha Moana i enei
Tau ka hori nei ka tae ki tetahi one kai reira
te Tima nei, a te Waitiwana i pakaru i enei
Tau maha ka hori nei ki muri ko te wahi i
tu mai ai nga paera o taua Tima, kaore e
taea e te Tangata te haere ma te aio anake
e tae ai te poti ki taua Tima i pakaru nei i
eke rawa ki te waahi i takoto ai te Tima nei
kaore i eke no mua noatu ote pakarutanga o
te Tima nei ki taua one ka ngaro te kuku o
taua one, to korua aua tai Tamariki ko te
Ao Toariari Anaru, me Toheroa Aotea, e
haere ana i runga hoiho tae atu raua ki te
one nei, e takoto ana kua maroke rawa a tu,
ko te Moana kua hoki ki waho noatu ko te
Tima nei i te wahi maroke e tu ana kapi
tonu i te kuku ko aua tai Tamariki nei kota-
hi to raua hoiho, ka kite atu i te Tima i
pakaru nei e tu ana mai ite wahi maroke katahi
ka haere atu ki te mahi kuku ma raua he roa
te haerenga atu i te mutunga o te Taipari
ka tae atu ki te Tima e mea ana tetahi ki te
heke atu ki te mahi kuku ma raua, ka kitea
atu te tai nei e haere ana mai i tawhiti atu
i na te nui katahi ka oma te hoiho o nga Ta-
ngata nei ki uta e tae atu ana ki uta e tae
ana hoki te tai ki uta kotahi tonu te tai
ngaro ana te Tima.
Te hokinga atu o te Tai, ka tuturu ano ki
tona ahua o mua, he Tai-tamariki tuturu e-
nei no taua takiwa, i taua takiwa ano o to
ratau takutai, ko tenei Rakau, ko te Karaka,
e tipu ana i taua takiwa, kotahi tonu tona
Maoatanga, no tenei wa, kua rua nga Maoa-
tanga, kotahi kaia Pepuere, kotahi kaia Aku-
hata, he tino pai te Maoa o te Karaka, he
mea tino tenei, i timata mai te ahua, i te
Tau, 18 kai te Maoa tonu i tenei wa, ko
tetahi Urupa, i tawhiti noa mai i te Moana,
kaati, kua tae ki taua Urupa inaianei, ki te
korero ano aua Tai-tamariki.
Ko te mahi a nga Tai-tamariki o Ngai-tu-
mapuhiarangi me Ngai-te-ao, he Riihi i etahi
Whenua Kawanatanga, he mahi hoki i nga
Whenua o ratau Matua, me o ratau ake hoki,
ki te whaka-noho Hipi, me te mahi kaha ano
ki te patu i tenei Taniwha kino i te Rapeti,
kua kitea e ratau etahi ritenga e pai ai te
matenga o taua Taniwha nei o te Rapeti.
Hei tetahi putanga o te Pepa, whakamara-
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI.
, ma ai i ta ratau tikanga patu Rapeti, me a
ratau mahi, e whakaae ana au, a "Te Puke Ki
Hikurangi." kia penei te ahua o nga Tai-
tamariki ki te Riihi mai i nga Whenua Kawa-
natanga o nga Motu e rua nei.
Ko nga Whenua Kawanatanga i Riihitia
nei e ratau, he mamao rawa i nga Taone, ko
a ratau raweke katoa e tika ai a ratau mahi, e
pikaua ana i runga Hoiho, he nui te uaua
ka tae ai ki to ratau Whenua e mahi nei, 12
nga Tai-tamariki nei, tokotoru nga Kai-wha-
kahaere i nga ritenga katoa e pai ai ta ratau
mahi me ta ratau whakahaere ia ratau tika-
nga, ko nga Whenua Kawanatanga hui atu
ki o ratau ake, 8. 700. me nga rerenga.
Tenei hoki etahi Tai-tamariki kai te penei
me enei, no Ngati-rongomaiaia, me Ngati-ma-
hu, engari, no aua Hapu i nga Tai-tamariki
tuatahi ra, he Hapu mate i roto i nga Hoko
a nga Kaumatua i nga Whenua i mua, ko aua
Whenua ano i Hokoa ra e o ratau matua ki
te Kawanatanga, kua Riihitia mai e ratau e-
tahi waahi mo ratau, ko aua Riihi penei te
ahua.
Ko nga Riihi penei te ahua, ka mutu i te
21 Tau, ki te hiahia te tangata ki te Hoko
tonu i o na Eka kia riro tonu mai i a ia hei
Whenua tuturu mona, ka • riro tonu i a ia, i
runga i te utu i whakaritea e te Kawanatanga,
ko nga Whenua nei, he Ngaherehere, he uaua
te naahi, engari, tae noa mai ki tenei wa, kua
tipu te Karaihe, i te kaha o ta ratau mahi,
me te aiahi hoki a te Ahi Kapura.
I tenei Tau, mate rawa atu te hunga nei i
o ratau Whenua, i te kaha o te Ahi, pau ka-
toa, kore rawa he momo Karaihe i toe i te
Ahi, katahi ka tonoa e ratau, e nga Maori e
nga Pakeha ki te Kawanatanga, kia homai he
Purapura Karaihe ma ratau, katahi ka tukua
mai nga Purapura, e toru Tau e utu ana, 12 •
Pauna Weiti mo te Eka kotahi, ko nga Kau-
matua kai muri mai o nga Tamariki o Ngai-
tumapuhiarangi o Ngai-te-ao, ko Hori Tuhua
Te Huki, ko Anaru Paraire Harawira.
"TE PUKE KI HIKURANGI."
To Matau Timatanga Mai Kite Ako Kite
Perehi.
I te wa i riro mai ai te Perehi, i hua ia
nei tona Ingoa ko te Maunganui o te Ao, i
puta ki runga o nga Wai o nga ra o muri o
tetahi wahi anake ranei o te Ao i ora ai e
tahi Wairua Tangata, torutoru nei ko te
Ingoa o taua Maunganui i mauria mai e nga
Kaumatua i roto i o ratau ngakau i heke
mai nei i Tawhitinui i Tawhitiroa i Tawhiti-
pamamao i te Hono i Wairua, ko "Te Puke
Ki Hikurangi."
Katahi ka whakaaro nga Tangata o
Wairarapa, me whakamatau e nga Tamariki
o Wairarapa tenei mahi nui o te Ao e mahia
nei i nga wahi katoa o nga Motu e ta mai
nei i te Moana, tae mai hoki ki te heke o
muri e noho nei i o tatau aroaro na tenei
matauranga i pai ai te takoto o nga kupu a
te Atua, i roto i te Kawenata tahito me te
Kawenata hou me era atu pukapuka pupuri
i nga Ture Tangata me nga hararaki me
nga rongo korero.
Ka oti tenei mahara o nga Kaumatua o
Wairarapa nei, kia mahi nga Tamariki, ka
whiriwhiria, puta ana tokowhitu, kotahi o
tenei tokowhitu i mahi i te Perehi Pakeha i
Poneke, e 8. marama ka mutu, he mate, ko
Kiingi H. T. Rangitakaiwaho, oti ana ko
Kiingi hei whakaatu ki etahi i te ahua o te
whakanoho o nga Reta, ka tu nga Tamariki
nei, ka hoatu nga kupu a nga Kaumatua kia
ratau. Rapua, kakitea. Patukia ka huakina
kia koutou, ki te titiro a matau a nga Kauma-
tua o Wairarapa nei, kanui te pai o te haere
a nga Tamariki nei, te ata kimi marie me te
ata whakaaro me te titiro, kaore o ratau wha-
katete, tetahi ki tetahi, i te timatanga mai o
ta ratau mahi ki te whakanohonoho reta, he
inihi ite haora me te mahi tonu u tonu, tae
noa mai ki tenei wa kua kaha mo te puta o te
Pepa i te wa. i whakaritea, kite whakaaro ake,
mehemea e hiahiatia ana kia puta i nga Wiki
katoa kaha noa atu ko tenei ko ta ratau Ture
e rua putanga i te marama mo tenei utu
Tau 10/-.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
ana te takau hereni hei utu mo te Pepa kia
au mo roto ite Tau.
Hori Te Huki Tuhua, Taueru
Mei 14 th 1898.
E hoa e Tuhua tena ra koe kia ora tonu
koe me tou Whare katoa ina te Atua koe e
tiaki e manaaki, e whakakaha e whakaroa
6u ra i roto i enei ra, i enei Tau e heke iho
nei, hei mahi inga tikanga mote Iwi, e puta
ai kite ora i nga mate o tenei ao e peehi nei
i o tatau tinana, heoi ano na to hoa pono
"Te Puke Ki Hikurangi."
Te Aute. Mei 16/98.
Kia Purakau Maika, E hoa tena koe.
Tukua mai ano te Waka ki au, kia tae atu
ai ano au ki "Te Puke Ki Hikurangi." kai
ngaro au ki rowai i te Waipuke, e whai ana
tenei au kia 12 marama, e 8 hoki marama
kua mutu nei i taea ai e au a "Te Puke Ki
Hikurangi." ko tenei tukua mai a "Te Puke
Ki Hikurangi." ki au, waiho me tuku atu te
O i muri nei, ma runga ia "Taakitimu" hoe
atu ai.
Heoi, hei kona, ma te Atua tahi ka ora ai,
Amene. Arepa Maki.
Kia marama te tuhi mai i te Ingoa ki waho
o te Nupepa, no te mea, kai au ano nga Ingoa
Pohehe o waho o nga Nupepa e tukua mai
nei ki au, na o tangata pea tetahi Nupepa ki
au, i penei te Ingoa, Maika, Te-Aute, riro
ana i tetahi tangata, he maha ano aua pohehe,
ki te tuku mai, me penei.
Kia te Arepa Maki, Te-Aute, H. B.
Note 13 o Me". 1898,I mate eia Roka, te hoa
hoa Wahine o Noa Te Hianga, i mate ki He-
hitingi i te Paraire kua taha nei, o na Tau e
80, he Wahine pono tenei Wahine, Whakapo-
no ki te Atua, he uri Rangatira hoki no
Ngati Hinemanu, nui atu te pouri ona Wha-
naunga.
Papawai.
Mei 13/5/98.
E hoa ma, kua tae mai o a koutou moni
mo nga pepa kia koutou mo te tau, heoi kia
ora tonu koutou i roto i te atawhai a to tatau
Ariki a Ihu Karaiti, kua tae mai tenei kaha-
nga o koutou ki te tautoko i to tatau pepa,
e Inoi atu ana ano kia koutou kia whai-kaha
koutou ki te tuku mai i a koutou whakaaro
ki to tatau Nupepa mana e tuku atu ki nga
hau e wha, hei titiro iho ma o tatau whanau-
nga i tera Marae, i tera Marae.
Heoi ano.
Na te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi."
Puke Ki Hikurangi.
Mei 10th 1898.
He whakaatu tenei i nga Ingoa o nga
tangata hou, kua tango i te Pepa o Te
Puke Ki Hikurangi.
Te Whakangaro, 3/- mo te 8 marama.
Wi Mahuri, ,, 5/6 mo te 6 marama.
Kereama Hupata, ,, 5/6 mo te 6 marama.
Ngatoto Maere, ,, 5/6 mo te 6 marama.
Taare Mete Ringawhero,
,, 3/- mo te 3 marama.
Te Awapuni Paewai,
,, 10/- mo te tau.
Merehira Paerau, ,, 5/6½ mo te 6 marama.
Raukura Tamahau,
10/- mo te tau.
Tiemi Mete, ,, 3/- mo te 8 marama.
Ihaka Whanga, ,, 5/6 mo te 6 marama.
Kaki Tui, ,, 3/- mo te 3 marama.
Takarea Heuheu,
,, 10/- mo te tau.
Hapi Paora, ,,
Kohea Tahana, ,,
Pou Tahana,
Te Aomataura Maaka. „ 10/- mote tau.
Manahi Paewai. „ 10/- mote tau.
Nireaha Tamaki. „ 10/- mote tau.
Rihipeti Nireaha. „ 10/- mote tau.
Pahira Anaru „ 10/- mote tau
Wanana Rapata ;, 10/- mote tau
Tamaiwaho Harawira ,, 10/- mo te tau.
Tamaiwhakakitea „ 10/- mo te tau.
Hemi Warena „ 10/-mo te tau.
Ereti Amaru „ " 10/- mo te tau.
- Kai-Iwi, Mei 5/98.
Kia Purakau Maika, Etita O
"Te Puke Ki Hikurangi"
E hoa tena koe. Ana te Moni mo ta taua
Nupepa, whakaaturia mai mehemea kua tae
atu kia koe.
Na to hoa, Waaka Hakaraia.
Kua tae mai te Moni, te 10/- herengi, a
Waaka Hakaraia o Kai-Iwi, mo te Pepa
ki a ia, mo te tau kotahi.
E hoa, e Waaka, tena-koe, me tou Whare
katoa me te Iwi katoa. Ka tukua atu te
Pepa kia koe.
Etita.
WAIKEKENO.
MEI 12 1898.
Ko te kohi tenei a te Peka o te Komiti
Wahine o Hinehauone, e noho ana ki Wai-
kekeno Fiat Point, mo runga i te whakahau
a te Tiamana o te Kotahitanga kia kohi mo
te Mana Motu Hake, koia tenei e whai ake i
raro iho na.
Na Tungane Mate, £1.
Na te Whare Huihui, £1.
Na te Waimatao, £1.
Na te Rahari, £1.
Kua tae mai kia au kia Niniwa Kawana.
Papawai Mei 12 1898.
Reu Reu Marton.
Ki te Etita.
O "Te Puke Ki Hikurangi".
E hoa tena koe, me ou hoa i raro i a koe
kia ora koutou katoa, e hoa e tuku atu ana
ahau i kai oro to i taku putea, kia haria atu
ki runga i to tatau Puke ki te "Pake Ki
Hikurangi" heoi he ruarua nei nga kai o
roto i taku putea, heoi te mea nui i au he
aroha kinga morehu tangata, ki nga morehu
. Whenua kati tena mo te hui kua powhiritia
mai nei, matau kia haere atu, heoi me haere
i na tae ki taua ra, mo te utu i to tatau Pepa
ae, maku e utu atu a tenei marama e haere
mai nei, heoi kei pouri koe mo te roa ka utu
a e au.
HE WAIATA WHAKAMAHARAHARA
MOTE MAHI A TE PAREMATA.
Tirohia atu nei nga huihui mahara, me
koutou e tu mai ra, he tiki mai tahau inga
mahara, e kohi nei waihoki te mahara ko ua
rarau, he aroha i ara kei a ahau u
Heoi taku Waiata kia ora te Etita
o "Te Puke Ki Hikurangi".
Heoi ano. •
Na to koutou pononga.
Na J. T. P.
Ki te Etita o "Te Puke Ki Hikurangi,"
ana te tekau hereni, hei utu mo te Pepa, ki
au rao roto i te Tau.
Hamuera Tangatakino, kei Ha-
mua Poutapeta Mei 18 1898.
E hoa, e Hamuera Teua, tena koe me tou
Whare katoa kua tae mai to tekau 10/ here-
ni mo te Pepa kia koe.
Etita.
Kia Purakau Maika.
Mehemea kei a kona a te Wirihana, me
ki atu kaore au e tae atu ki Papawai e haere
ana ahau ki Whanganui otira kia tae mai he
whakaatu naana ki au i au ano i konei ko ia
nei taku tino hiahia kia tae au ki reira.
Arepa Maki.
KOIA NEI NGA INGOA ONGA KAI-MAHI O TE
"PUKE KI HIKURANGI."
Rihara Te Parera, Kai-whakahaere (Directing
Manager.) O "TE PUKE KI HIKURANGI."
Tawhiro Renata, (Foreman) O "TE PUKE KI
HIKURANGI."
Tuari Te Rangi, (Chief Engineer) o te "Pu-
KE KI HlKURANGI."
Haami Pene, Kai-whakanohonoho Reta
(Compositor) O "TE PUKE KI HIKURANGI."
Reihana Te Kahu-o-te-rangi, Kai-whakanoho-
noho Reta (Compositor) O "TE PUKE Ki
HIKURANGI."
Teewe Pahira, Kai-whakanohonoho Reta
(Compositor) O "TE PUKE Ki HIKURANGI."
Kiingi H. T. Rangitakaiwaho, Kai-.riiwhi o
te Etita ara, (Sub-Etitor &) Kai-whakamaori.
Purakau Maika, Etita,