Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 6. 08 February 1898


Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 6. 08 February 1898

1 1

▲back to top
Vol. 1]     Tuesday, February 8, 1898. Pepuere 8, 1898. [No. 6

WHAKAMA HARATANGA



Powhiritia mai te tamaiti

     ki o koutou kainga ko te kai

     mana i te ono mararoa 7/6  I

     te tau, 12/6. Mo te kawhenata

kotahi o te ono marama 10/6; mo

te tau 21/. Mo  nga panui taonga

hoko, kite, ngaro, me era atu panui

 e utua nei, kei te utu a nga Nupepa

 te ritenga utu, mo nga ahua tangata

 nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia

 pai te ahua he tuku mai.

      NOTICE.



       Welcome  our child to your

      respective settlements. The

      necessary money for our new

  child is 7/6 per quarter, or 12/6 per

 annum; for half-yearly bound num-

  bers of our child 10/6 or £1 is per

  annum. For all advertisements the

  charges are on the same  scale as

  European  newspapers. Persons

  desirous of having their photo printed

  in our child can do so by forwarding

  their card. The charges altogether

  is 12/6, the block being their own

  private property. It is particularly

  requested that a first class photo be

  forwarded  in order to give satisfac-

   tion.

  Persons  wishing  to  have half-yearly volumes

(bound)  reserved for them should  give their in-

structions without delay, as only a limited number

will be kept back for binding each half-year. 







     PUKAPUKA KAWHENATA.

  Kite hiahia etahi tangata ki etahi onga nama o

te TIUPIRI  kia hangaia, kia  whaka   Kawhe-

natia, me tuku mai he reta, he waea taunaha, e rua

pukapuka i te tau, kotahi ia ono marama ia ono

marama.

TO OUR EUROPEAN FRIENDS.





   THE  principal object of the pro-

 prietors in publishing and  printing

 such a paper as the Jubilee, was to

 afford useful and interesting instruc-

 tion those Maoris who were not con-

 versant with the English language.

 With this end in view, a number of

 specially written and highly instruc-

 tive articles, printed in Maori, are

 now appearing in this paper. We

 are also arranging with some of our

 best known authorities for a number

 of contributions on the early history

 of New Zealand legends, and Native.

i matters  generally, these  will, un-

  doubtedly prove of great interest to

  our European readers, as they will

 be printed in English.

i   A great amount of expense is en-

  tailed in introducing a newspaper to

I the public, and although we have

  had a. measure of support from some

  of our business people in the shape

  of advertisements, yet the number

  of our European subscribers is small,

  this is no doubt is attributable to the

  fact that so few have been canvassed,

2 2

▲back to top
 the Jubilee,: Tuesday, Feb. 8, 1898. [2]          Te  Tiupiri, Pepuere 8, 1898.

 It is the intention of the manage-

 ment to put on a canvasser, so that

this matter may be systematically

 carried out We therefore, hope

 that all who  wish, to  assist in the

enlightenment of the Natives, will

 do so by advertising in our columns,

 or becoming  subscribers, thereby

 furnishing us with  the  means  of

 carrying on our work. With  the

 help of our friends, we hope, at an

 early date, to be in a position to in-

 crease  pur staff, and enlarge the

 paper.

                Market Square,

                                                                

       Whanganui, Jan. 25th, 1898.

     FRIENDS—

    I have  great pleasure in laying

 before  you the  result of our first

 years' work in connection with  the

 canoe races. At one of the meet-

 ings of the Whanganui   Regatta

 Association last year, they, on my

 representation, donated the sum of

  five pounds, and with the assistance

  of yourselves we were able to give

 prizes to the amount of £12, Al-

  though we had no general meeting,

 • the following formed the Committee

  in the carrying out the  necessary

  arrangements: — Takarangi Mete

 Kingi G; Pukehika, Hone Potaka,

 • Te Aohau Mikihini Ru Reweti, W.

 W Hipango and Keepa Tahukumu-

  tia. The  races we arranged were

                                                                                                              

  successful in every way, and I wish

  to thank all those who took part for

  the help they gave me in preparing

  and carrying out the programme.

 Some of you will remember that on

  the day following the Regatta the

  prize money was paid out here, and

  at the time I promised that next

 year we would give £50 prize money

It was thought by many that I was

offering too much, but I am confident

that, with your help the money will

be forthcoming. The Committee of

the Regatta Association  were so

pleased with the entries and general

management   of our races that they

have this year, increased their dona-

tion to  £10, for  which  I heartily

thanked them, and on your behalf,

promised to give them a good after-

noon's sport on the 17th March, I

think the time has now  arrived to

 make these races an annual  affair,

 and in order to do so it is necessary

 (if you are of my opinion) today

 to appoint officers arid a committee

 to make and carry out a programme.

 In doing this I will ask you to appoint

 only those who you think will attend

 to the duties they will have to fulfill.

 To make the meeting a success, we 

 must have those who will work, and

 I am confident it is the wish of one

 and all to provide a real good after-

 noon's sport. It is the intention to

 have races this year for females and 

 males under 16 years of age, as well

 as those for adults I was in hopes

 this year to see competitors from

 other parts of the colony, but am

 afraid the notice will be too  short

 for those living at  a distance  to

 attend Perhaps next year we will

 find that we can offer larger prizes

 as an inducement, but in any case,

 the programme must be issued at

 least two months before the day of

 the races. In conclusion, I wish

 you all a Happy  and  Prosperous

 New Year.

               Yours truly,

   JOHN   BATES,

 Chairman Last Years' Committee.

3 3

▲back to top
The Jubilee, Tuesday, Feb. 8, 1898. [3]              Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.

  HE WAHI NO  TE OPE HAERE KI

        INGARANGI TIUPIRI.



  KOTE ingoa o te waapu ko Arapata Waapu to

matau taenga atu kite taone, ki tonu te taone me te

whenua  katoa i te tangata, e tatari mai an  ia

matau, kua kite noake i nga panui, ka tae atu matau,

ko te tino tangata tera i whakaritea hei powhiri mai

i a matau, ko te kaiwhakahaere nui ote koroni o Niu

Tireni ko Rewi Tianaro Etiana. Ka eke matau kite

Tereina e haere atu ai ki waenganui o te Taone o

 Ranana, ko te ingoa o taua teihana, ko Riwapuuru,

 karere to matau tereina, nawa i rere i runga a, kua

 heke haere te rere a te tereina ki raro whenua, ka

 tae atu to matau tereina, e tu ana tera te tangata, te

 kitea te mata whenua i te nui o te tangata, tata pea

 kite 3 toru tekau mano tangata, ka rere nga Pirihi

 kite mea Kareti mo matau, he mea mahi nui te

 whakawateatanga i te ara mo matau, ia matau, ka

 haere nei te ahua e piki haere ana ki runga, kotahi

 pereki pikau i o matau kakahu pouaka. Ka  tae,

 matau kite taone ake, ka titiro matau ki te tu a te

 whare, me te parihoro tera, kaore i rere ke atu inga

 pari o Whanganui nei te ahua, o te nunui onga

 whare, ka tangi te umere a te iwi Pakeha, me te

 tangi mai; where kuru te Maori o Niu Tireni, ka tata

 matau ki te keeti, ka kite matau e tu ana te mahi

 nei te tangata o nga iwi katoa o te ao nei, ka uru

 atu o matau waka, ka tae mai te tariana meiha, ka

 ui mai ki to matau kanara, no whe a koutou, ka kia

 atu no Niu Tireni, ka whakaaturia mai te ruma mo

 matau, ka tae matau kite whare i rite ra mo matau,

 ka noho matau ki te tina, ka mutu ka tae mai te

 waea, kei te haere mai to tatau Pirimia ake o Niu

 Tireni, kia kite ia matau, ka haere matau kite whaka-

 tau ia ia, ka tae mai ia, ka ru kia matau, ka mutu,

 ka tu mai ia, kite mai oha mai kia matau. Ka mea

 mai ia, tena koe e kanara Piti me o hoa apiha, me

 o tamariki, ka tae ora mai ki konei, kite whakarite

 i te ra whakaharinga o to tatau Kuini Pai o Wiki-

 toria, tena koutou katoa, kia whiwhi tonu koutou kite

 pai, kite ora, a hoki noatu tatau, ki to tatau ake

 wahi tuturu. 1 konei ka  puta mai  te kupu, ko

 kawana  karahiko tenei te haere mai nei, kia kite ia

 koutou. Katae mai  a kawana  karahiko, he nui

 tona mihi kia matau ki nga tangata o Niu Tireni,

 Na  kote ra i tae atu nei matau, he ra  whaka-

 tutu no nga iwi hoia katoa o te ao, kia kitea, kotewhea

 te ropu pai kite whakatutu, a no tewhea iwi, no

 tewhea motu hoki, na i taua ra ano, ka tae mai te

  kupu ko te tuku o Ioka, me tianara Ropata, koia

  te kai titiro o taua whakatutu o nga hoia, taki taro

  matau e tu ana i te marae, ka puta mai te kupu, kia

  nekehia matau ki tetahi taha o te marae, ki reira te

  tuku o Ioka kite ai ia matau. Katahi matau ka mati

  ki taua wahi o te marae, kaore i taro matau, kua puta

  rawa, kua karanga rawa nga kanara o  te Pariki

                                                 

Roera tuturu, he rite tonu te rewanga o nga pu ki

runga, me te tu a te tangata, koi kori, koi aha. Timata

te tuku Ioka me ona hoa tianara te rauna haere kite

matakitaki, ka tae  kia matau, katahi ka  tu, ka

takitaro ia e titiro ana, ka mea ia, katahi te iwi pai

te whakatipu he Maori o  Niu  Tireni. Na  ko

Tianara  Ropata te tianara o raro iho ia Tianara

Wurutere, ko tera te tino tianara o nga whawhai

katoa mo te ao nei, o te Kingitanga o Ingarangi

 Ka tae mai a Tianara Ropata ka titiro haere a ka

mutu. Ia matau ano e tutu ana, ka tae mai tetahi

 Pakeha ko Ropata Rahera te ingoa, he kau matua

 ka kite ia matau, katangi rawa ia kia matau, ka

mutu, ka whaikorero mai kia matau, koiatenei oha

kupu, haere mai e aku tamariki e aku mokopuna,

 haere mai, ka mate o koutou tipuna, me o koutou

 papa, ora ake ko koutou ko nga uri, haere mai e nga

 tamariki nunui o tena awa o tena awa, haere mai

 kite whakanui i te ra nui o to tatau Kuini pai, o

 Wikitoria, kei runga ake nei tona nui, i nga Kingi

 o te ao. Haere mai, haere mai. He nui to matau

 aroha ki taua Pakeha, he Pakeha tawhito ia no

 Niu Tireni i mua, a e noho ana ia ki Ingarangi i

 naia nei, he pai tona reo, he marama tona  reo

 Maori, kote reo Maori, no ngati Kahungunu. Ka

 hoki matau, ki to matau ruma, kote mahi he kura

 ia matau mo te ra o te tino TIUPIRI. (Kei muri ano

 te toenga. )                         •• •



          

 N. Z. AMATEUR ATHLETIC AND CYCLING

      CHAMPIONSHIP MEETING.



   THE  above sports take place on Thursday and

 Friday next, the 10th and nth. This  being the

 greatest event of its kind held in New Zealand for

 several years past—champion   pedestrians having

 come so far away as Australia and from all parts of

 the North and South Islands of New Zealand—it

 will be the first opportunity of seeing such a display

 of athletics. We strongly recommend our European

 and Maori  friends to rally up, as every facility is

 given for a rattling two days' sport. We wish the

 meeting  success, financially and otherwise, as the

 energetic committee have spared no pains to place

 before the public such an extensive undertaking.

                                                                                                                        



   Ko  taua hui kua  kia ake nei, ka tu ki

 Whanganui  i te 10, 11, o Pepuere. Ko te

 Hui kua  kia ake nei, koia te tino Hui nui i tu

 ki te koroni nei, ko nga tangata e uru ana ki

 era takaro, no nga motu e rua  o Atereria, o

 Niu Tireni e ra e tae mai, he tokomaha nga

 tangata noho tuturu o nga taone maha, kua

  whakaaro tera ratau e tae mai ki tau takaro.

4 4

▲back to top
The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898. [4]            Te  Tiupiri, Pepuere 8, 1898.

           KERENENE. 

                                                                                                                  

                                                                                                                  



  TE MAORI I TU HEI KAI-KAUWHAU.



   Ko Kerenene i whanau ki Rumupiko, he wahi e

 tata ana ki Opunake, Taranaki. Kaore i te mohio-

 tia te tau i whanau ai ia. He penei tonu te ahua

 onga  kaumatua  maori, ara kaore e  mohio ki

 o  ratou tau e whanau ai. Heoi ano nga mea e

 mohio ana ia ratou ko nga Pakanga ko nga whawhai.

 No  te whawhai a Tau kawau ki Puharaterangi i

 Whanau  ai a Kerenene e tata ana ki te tau 1812 kaore

 i maha nga tau i muri iho ka whakaekea a Taranaki

 e Te Whero ratou ko tana ope. Ka hinga a Tara-

 naki, he nui te parekura. Te hokinga o te taua ka

 whakaraua  etahi onga morehu, ka riro i roto otenei

  whakarau a Kerenene, tona papa, tona whaea, me

  ona whanaunga. Muri tata iho ka whakamatea

  tona papa, ka kainga. Ka noho herehere tonu raua

  ko tona whaea. Ka kawea ia ki Paki Paki e Ngati-

  tipa, a taka noa nga tau e rua, I tenei takiwa, ka

  haere ona rangatira ki Peiwhaerarigi, ka mauria ano

  hoki ia. Te  taenga atu ki reira, ka hokana ia hei

  hoko pu, hei hoko paura. I hiahia ai ratou ki enei

  mea, he whakaaro kua rite ia ratau, kia whakaekea

  ano a Taranaki, kia tino whakangaromia nga morehu

  tangata., I Pewhairangi ka kite ano ia i tona whaea

  i mauria atu ki reira ra-tetahi atu huarahi, a hokona

  atu ana peratia ana ano me ia. I tenei takiwa, ka 

  ronga  ia kei te kerikeri etahi Pakeha e kauwhau I

  ana i te Rongo Pai ote Rangimarie, Na, ko Kerenene I

   he  tangata   i whakatipuria  i  e  nga kinotia

  tangata. Na tona rongonga i tenei whakaakoranga

   hou; ka hiahia kia tino mohio ia. Ka whakarerea

   tona rangatira, maori, ka oma ki te kainga onga

   minita Pakeha, ara ki te Kerikeri. Rokohina atu

   e ia tokotoru nga minita i reira, ko Te Peka (papa

   o Te Peka o Wai. tara) ko Te keepa ko Hamurini.

   Kamanao  kotia, ia ka whakaakona ki te korero Puka-

   puka, ki te Tuhituhi. Te kitenga onga minita i tona

 ngakau nui ka ata whakaakona ia hei Kai-Kau-

   whau ki tona iwi ake. Ka tono a ia kite kauwhau

   i te Rongo Pai ki tenei tangata no weuwhua engari

   kua whakatahutia mai kite Ronga Pai. He roa

   te takiwa i mahi tahi ai raua. Muri iho i tenei ka

   iriiria a Kerenene  e Wiremu   Parata  minita ki

   Waimate  a muri tata iho ka whakaungia e Pihopa

    Herewini i tona taenga houtanga mai ki Nui Tireni

    nei. I muri i tona whakaunga ka haere ia ki Koro-

    rareka hei hoa mo  Te  Teira minita. To   raua

    hokinga mai ki Peiwhairangi ka rongo kua mate a

    Te meihana, tetahi onga minita tuatahi a Pihopa

    Herewine, i riro i te wai i Whangaehu, ka tona a

    Te Teira hei riwhi mona. I tenei takiwa, ka moe a

    Kerenene  i tetahi wahine no Taranaki. Ko taua

    wahine  i pera ano me ia. ara i riro herehere i tona

     itinga.

   Ka pangia tona hoa wahine e te mate. ' Katahi

 ka puta to raua whakaaro, kia hoki ki o raua whan-

 aunga. Tae pai atu raua ki Hawera. Ka waiho tana

 wahine i reira i tona whaeaka hoki ano ia ki tona

 hoa kia Te Teira ki Putiki-wharanui. E taimaha

 haere atu ana tana wahine i nga ra katoa. Ka hoki

 ia ki Hawera, po-rua ano. Na Te Teira i nehu. I te

  hunga o tetahi hui nui ki Hawera ko Te Teira ano

  te tumuaki, i whakaritea kia noho tohu a Kerenene

  ki Hawera kauwhau ai, Kihai i roa ka tae mai nga

i Weteriana ki reira mahi ai ka tipu he raruraru. Ka

  puta te kupu a Kerenene kia neke atu ratou ko tona

  hui ki Rangitapu i reira hoki te whare karakia nui

  Tere tonu te pai haere o te iwi i raro i to ratou kai

 whakaako I tenei wa. ka ara he pakanga i waenganui

  ia Ngatiawa raua ko Ngatiruanui. Whakamarie

  noa a Kerenene kihai i taea, muri tata iho i tenei

i  ka kite ia ia Porana minita, i haere atu ra te nga-

 ! herehere i muri o Taranaki maunga. He kitenga

 i whakamutunga no raua, kihai hoki i roa ka mate a

   Porana ki Nui Paremata.

     Katahi a Kerenene ka noho ki Waitaka e tata ana

  ki Rahotu. Kaha  rawa atu tana mahi ki te awhina

   ia Kowete minita, riwhi o Porana, ka noho tuturu

   hoki ia i konei tae noa ki te takiwa o te whawhai,

   katahi ka haere atu ki nui Paremata noho ai. Tona

   hokinga mai i reira, ka haere mai i te taha tai ki

   Okato, me te kauwhau haere tonu i te Rongopai

   raua ko Porikapa. Ka hoki mai ano ia ki Rahotu,

   Engari e rahi haere ana te whakaakoranga a Te

   Whiti i tenei wa, a riro katoa atu ana nga tangata:

  ki reira. Nui atu te pouri o  Kerenene mo  te

   kotititanga o tona iwi, a hoki ana ia ki Okato noho

   ai, a kei reira ano ia i tenei ra. £ haerere tonu ana

   ia kia Paora Whare Karakia, ki te karakia, e tango

  tonu ana i te Hapa Tapu.

  !  He kaumatua pai rawa tenei, e hopohopongia e

    manaakitia ana e whakanuia ana, e arohaina ana e

  i nga Pakeha e noho tata ana.

      HE Purei takaro kore utu, era e tu ki Niu

    Tireni, ma nga tangata kaha kite oma, kite

    peke, Paihikara, ko  aua  tangata, ko nga

    tangata toa rawa ki aua takaro, ko nga tino

    paraihe e hoatu ki nga toa o aua takaro.



      E nui ana te pouri i pa mai mo te rongo

    mate o to tatau hoa tawhito o Teone Pereiha

    tuakana o Tonore Pereiha o Parewanui, o

    Rangitikei, i mate i te Paraire te 21 o tenei

    tau, ona tau e 77 ko taua Pakeha, ka 50 tau,

    e noho ana i Parewanui, a he nui te panga

    mai o te pouri ki nga tangata Maori, e mohio

    ana kia ia.

5 5

▲back to top
The Jubilee, Tuesday, Feb. 8, 1898. [5]     •       Te  Tiupiri, Pepuere 8, 1898.

KITE ETITA E HOA TENEI TETAHI KORE-

 RO HEI WHAKATANGI MA TE KAEA, A TE

               TIUPIRI.



  He Korero e rite ana ki ana e mahi nei. Ara nga

mahi o te Hahi maori. I tu tetahi Hui nui ki te

tai marangaai nei, he kirihimete te take, nga iwi i

hui, te whanau a te Ehutu, te whanau Apanui

ngaitai, ngati Porou me ona  rangatira, me ona

tangata e (200), ngati Pukeko ki Whakataane, ko

Waikato, te Whakatohea  ki Opotiki i konei nga

minita o te Hahi, ko nga maori, kote moanaroa

minita, Matiaha Pahewa o Tokamaru, Hori te

Manihera, Hone  Waitoa tama a Kota Hakaraia

Pahewa, i eke pea taua Hui kite 500, te taane te

 wahine te tamariki. Ko nga take o te hui nei, he

kirihimete, he kohi moni whakatu whare karakia,

he uhunga mo Ropata wahawaha. E 50 nga tangata

tango Hakarameta, i te mane ka takoto te pureti

kohi moni, kaore ano i parakuihi noa. Ko te Kaupapa

 o te pureti £100. Karere te mahi a te nooti, a te

 Tiaki, a te Hiriwha, a te kapa, kihai i roa, kua eke ki

 £2 18. I te ra o te tau hou ka tu te kohi ki Rauko-

 kore te kainga o te whanau a Maru £100. I kohia

i kona, na hui katoa aua kohi ki nga kohi o muatu

e £410. He nui te te ohaoha o ngati Porou ki enei

 iwi, he tino mahi rekareka, ngahau ki taua iwi te

 kohi putuputu. Koia tenei ana waiata.

  Tikina mai tirohia; tenei ano au, te kohi atu nei, i

 te kokouri na runga ana mai te puna o te aroha

 tenei to tohu ka mau kei te rangi, tina mai au te

 tui a rukutia kia mau e whae, to whitiki mai i

 mataki tiaiho, ki te tara waiapu. (Ma kotou e

 whakaoti atu).

                 Hori te Manihera,

                                     OPOTIKI.

       RONGO PAKANGA.



   KUA tae mai nga rongo, tera a Ingarangi

 raua ko Ruhia e whawhai, ko  te take o ta

 raua tautohe, mo te whakaaetanga a Ingarangi

 kia riro mana e utu nga moni tekau marua

 miriona pauna, £12, 000, 000 a Haina, ma

 Tipani (he toenga no te nama  o to raua

 whawhaitanga i mua ake nei) a mo runga

 ia aua moni, me tuku mai e Haina  tetahi

 wahi o te takutai i Poata Ata; me tetahi taone

 i roto o te awa e tata ana ki Tongakingi; me

 etahi taone  kia kotahi, kia  rua ranei  i te

 manawa o Haina i Angatihikianga; a e tino

 tono ana hoki a Ingarangi, kia whakaae a

 Haina; kia kaua rawa e hokona e Haina

 etahi wahi inga taha katoa o te awa o Anga-

 tihikianga ki etahi iwi ke, kaore i mutu  i

 konei, e tono ana hoki a Ingarangi, kia tukua

 kia whakaputaina taua huarahi reriwe, mai i

 Pama puta atu i te Porowini o lanana. Ko

 tenei whakaaro a Ingarangi, e whakaaetia ana

 e Haina. A  kua peke  mai a Ruhia, kua

 whakaki ki ia Haina, kia kaua e whakaaetia, no

 te mea e hiahia ana hoki ia ki aua wahi ano,

• I tono ano a Haina  kia riro ma Ruhia e

 whakaae te moni kua whakaatia nei e Inga-

 rangi; heoi kaore a Ruhia i pai; no naienei

 kua tahuri mai ia ki te whakakiki ia Haina, a

 kua ki a Ingarangi ki te takahia te hiore o te

 Raiona ka tahuri ki te Ngau. E hoa ma ki

 te tupono te whawhai i waenga o enei iwi

 nunui e rua o te ao nei, tera e rongo te ao

 katoa  i tona harurutanga, me te wiri hoki

 onga iwi katoa. Ko nga hoia tuturu o te Ruhia

 e wha miriona me te hawhe, kei hea i nei he

 patunga ma  enei miriona tangata. Ko  In-

 garangi e warutekau tonu rau mano o ana hoia

 otira ko tana mana nui, kei te moana, e rite

 ana ana manuao, ki anga iwi katoa o Oropi

 hui katoa: no reira i kiia ake ai ki te tupono

 te whawhai a enei mana nunui, apopo kura

 ana te rangi, wiri ana te whenua.

    NGA MAORI O PARIHAKA.



          NIU PAREMATA.

                          Han. 22, 1898.

    I MEA tata ake o te iwa onga haora, i. te ata

 o te Taite nei, ka tae mai nga Maori of Pari-

 haka ki konei. He  tino ope nui to ratou,

 neke ake i te 100, haere tane, haere wahine,

 haere tamariki I runga hoiho etahi, i runga

 paki etahi, i runga kooti etahi, i runga kaata

 etahi. He nui to ratou koa, e korerorero haere

 ana, e kata haere ana. He mea whakapaipai

 rawa nga kakahu onga wahine, me te mau ano

 a ratou poi  i o ratou ringaringa. Na  te

 Raukura i whakaatu, no te wehenga kia Te

 Whiti tenei ope. Ko te take o te haere he

 mahi  i nga kai, i nga. oti, i nga witi, a. nga

 pouaru, kua hereherea nei a ratou "taane. Ko

  Taare Waitara, hunaonga a Te Whiti tetahi

  o ratou. E haere na  pakaru etahi  o  ratou

  waka; ko te take tenei i noho iho ai ki te

 whakaoraora inga waka, te otinga ka whaka-

 tika and. Ko mangahaone ko waihi me eraatu

! wahi, nga kainga e noho ai ratou ki te mahi,

 inga mahinga a o ratou hoa herehere.

6 6

▲back to top
The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898.         [6]Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.

 
Whanganui
 
NGA MEMA O TE KOMITI
 
Meiha Keepa
 Teone Peeti
 Ru Reweti
 Hoori Pukehika
 Pene Erueti
 Takarangi Mete Kingi
 W. S. Kaawhe
 T.  C. Teone
 Rangitahua
 Reone Maungaroa
 Te Keepa Tahukumutia
 Riwai
 Te Rangihuatau
 Hone Potaka
 Te Aohau Niketini
 Raihania Takapa
 J. Handley
 
Hoani Papita 
Ihaka Rerekura
 Potatau Rangiwaiata
 Pohe te Wharemate
 Himu Materoa
 Tohiora Pirato
 W. W. Hipango
 Whatarangi Teka
 Porokoru Patapu
 
NGA PUREI 
AOTEAROA CHAMPIONSHIP
 
WAINUIARUA CHAMPIONSHIP
 
MOUTOA HANIKAPU
 
TIUPIRI HANIKAPU
 








 




7 7

▲back to top
 The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898    [7]              Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898

 TAKE KORERO NO TE HAWERA.



  KUA hanga houtia e nga kamura te whare

Runanga i Manutahi, ara te takere o te waka

o aotea, a, e tata ana te tu te Hui nui ki reira.

  I enei marama nei, ko te whakahaere nui

o nga Hapu o tenei takiwa, he Poi. Ko nga

kakahu o nga wahine, a  ha, ha!  Ko  te

mumuratanga anake o te Pawa o to tatau

tipuna o mau i, te rite! Kei te uruputanga

ki te Poi, e hara koa! Kei kona matau nga

taane, ka whakahi manawa noa atu, kite mahi

a te wahine hu marie!

  Katahi ka mutu  ake te korero mo  tetahi

tamaiti rangatira o konei, i raruraru raua ko

tana wahine, oho rawa ake te taane i tetahi

ata, kimi kau tangata ra, a!  Kei whea  ra

taku wahine ? Me te mea na ano he manu, i

 motu i te mahanga, kaore rara, kua hoki atu

 ki ona matua. Kawe nei te aroha nui o te

 taane kia whaia atu, kawe nei te whakaaro o

 tona ingoa nui, me tona rangatiratanga, a, he

 noa iho tana whai, noho nei, noho nei, a, ka

 kaha ake ko te aroha, ka tikina e ia te wahine,

 ka turia te Hui, ka mahia e nga kaumatua, a,

 a, kua pai i naianei.

   E whakaputaina ana i naia nei nga moni o

 nga Reti a te kai tiake, e motuhia atu ana,

 tetahi taha nui, e te kai Tiaki hei utu ki nga

 rori poti na, e pouri ana nga tangata mo te

 utunga inga moni, me te ingoa o te rori poti,

 ko nga mea e  rangona ana, ko nga  rori,

 kaore kau e kitea. Na to matau kai whakaatu.

   Hei tohu mo te pono,

                    Hare Hongi, 27/1/98.

   He whakaatu tena ki nga hoa Pakeha ki te tuku

 korero mai koutou kite pepa nei, me tuhi rawa mai

 e koutou ki nga reo e rua Pakeha Maori hoki, katahi

  ka tukua ki te pepa nei, Engari nga panui Toa me

  eratu mea pera, ma matau e whakapakeha, e whaka-

  maori ranei.



   A COMPUTATION just made on good data shows

  that there are in England now  about 3, 000, 000

  working women, of whom one half are in domestic

  service; further, that half the working class families

  in the country are partially or wholly maintained by

  women; who   are widows of the wives of sick or

  drunken husbands, or the daughters of aged, afflicted,

  or dissolute parents, and that most of these latter

  work at extremely low wages.

                                                                                       

    Singular notions of politeness. —Kissing, which

 seems so natural to Europeans, was quite unknown

 to the natives of Australia and New Zealand, also

  Papuans, Esquimaux, and other races. The Poly.

nesians and Malays sat down when speaking to a

  superior; in South Africa, the natives turned their

 backs  under similar circumstances; while some

  tribes in the Neil-gherry Hills of Hindostan showed

  respect by placing the thumb of an extended hand

  to the tip of the nose. The Esquimaux pulled a

  man's nose as a compliment; and a Chinaman puts

  his hat on where we took it off..

 WHANGANUI  TAKAROANGA TANGATA

  O NGA TINO TANGATA HIUHIUANGA.



    Ko  nga takaro ku a ki i ake nei i te taite me

  te paraire 10, 11. Ko tenei te mea nui rawa o tona

  ahua, 1 tu ki Niu Tireni mo nga tau maha kua

  pahu ake nei, nga ko tiapiana enei tangata takaro, i

  haere mai i te Wahi manao i Atareiria me era atu

  Wahi  o te tuaraki o te tonga o Niu Tireni, ko te

  tuatahitanga tenei o te kite i tenei tino takaro. E

  tino tono ana matau ki o matau hoa Pakeha, me nga

  hoa Maori kia takatu, i te mea e whakapaua ana te

  kaha mo te whakatu i nga mahi ngahau mo nga ra

  e rua. E hiahia ana matau kia Waimarie to komiti

  a me te whiwhi hoki i nga painga o tera mahi, me

  era atu  painga hoki; ko te tino komiti  kaore i

  moumoutia  e ratau te whaka atu ki te katoa tona

  mahi taumaha.

    TEPARA O TE HUNGA HAEREERE,

           WHANGANUI.



   Tona kainga Retiwe Tiriti me te Kainga o Kemara,

    kei mua mai o te Whanganui Hoteera tawhito.

   Mo  te hoiho tu i reira 6d. Kainga o te hoiho, 1/-

    PENIMANA MEKORO,



        TANGATA WHAKAHAERE.

    —WANTED KNOWN. —





   AUSTLINE CURE FOR ASTHMA.

   The undersigned wishes to place on the market the

   above, at a low price, so as to come within the reach

   of all sufferers. It can be obtained at the " Jubilee "

   office or from Mr Kitchen, Druggist, Whanganui.

             SIMPSON

               MANUFACTURER,

                                    At Wellington.

     EHIAHIATIA ANA KIA. MOHlOTIA.



          TIMIHANA AHIRAINA

   Rongoa Huango. Na  e hiahia ana ahau ki te

  

8 8

▲back to top
     W. BEAUMONT,

      PLUMBER AND TINSMITH

   WANGANUI, OPPOSITE RAILWAY STREET

Water Tanks, Spouting and  Ridging  in Stock

Makers of all kinds of Tinware Boilers and Dairy

              Utensils, Lanterns etc.

9 9

▲back to top




Tiana Porowota me te Kamupene

 KAI MAHI HAIRA, WAINA, ME ERA

ATU WAI INU INU PERA





10 10

▲back to top
  TAMATI HAWI TIEMI.



Whairaihana.

        TANGATA mahi ahau mo nga wha-

          kaara whare, toku  tari kei te

whare nui o Kamene, Whanganui.





    THOMAS HARVEY JAMES.

           (Articled) ARCHITECT.

  ADDRESS:

      Cummins Buildings, Whanganui.





       HOHEPA PAORA,

KAMUPENE  WHAKAMINE  TAONGA KAKAHU

           WAHINE TAANE.

Paraikete, Horo, nga  Kakahu  Katoa o te

            tinana o te Tangata.

       Awaniu Tiriti o, Whanganui.

                                                      



      JOSEPH PAUL & CO.

      DRAPERS. AND. CLOTHIERS,

              Wanganui.

      Blankets, Shawls and  Clothing,

                                      

                                                                            

                                                             

        WIREMU HOKA,

 Whare Kai, inu inu Wai reka. Ritiwe tiriti

          e tata ana kite Poohi apiha.

 Rohi, Pikete, Keke, Rare, me era atu mea

               pai mo te kai.

                           Whanganui.



        WILLIAM HOGG,

 Refreshment Rooms, Ridgway  Street, close

   to Post Office.



         Bread, Biscuits, Cakes and Lollies.

 REWETI MARE ME TE KAMEPENE.



 HE     kaitiaki, mahi, whakahaere, mihini,

      haeana, parahi, whakaara piriti, nga mea

 katoa, e oti ai te kanataraki mahi, nga mea e

 oti ai te mira kani rakau, mahi paera hanga

 kaata, paki, kooti, Parakime hoki.

              Taupo Ki Tiriti o, Whanganui.



      DAVID MURRAY & CO.

 IRON  and Brass Founders, Engineers Boiler

    Makers, Millwrights, Blacksmiths.

  Bridge Building, Ship and General Iron work,

  Contractors' Plant. Machinery: Cheese and

  Butter Factory and Sawmill Machinery.

  TE  TINO TARI O TE MOTU TUARAKI.

E EKE  ki runga i te whenua e eke ki runga

    i te whenua e tama ma.

Nga whenua whare, me era atu mea e hokona

  mai  ana, Ehokona  atu ana kite tangata.

  Ko  nga tono katoa, ka whakaotia paitia e

  au  P. RANANA;

             Timuaki Whakahaere,

                Awaniu Tiriti, Whanganui.



GET ON THE SOIL YONG MAN, GET ON THE

       SOIL.



Great  Northern Road  Agency. Properties

Bought and Sold. Commissions of all kinds

executed.

                  P. LUNDON, Manager.



    TEONE MAKIWHARANGI,

 KAI   tui hera kaipuke. Teneti, Me  era

     atu mea. Kai  whakamine   kareko.

     Hiiti. Uhitepu. Me era atu mea hanga

teneti. Taporena. Kahu  hoiho. Kupenga

hao ika. Me  era atu mea.

                  Awaniu, o Whanganui.



 JOHN             MCFARLANE,

       SAIL MAKER, &c.

 Importer of Calicoes, Sheetings, Damasks, &c.



 Manufactures — Tents, Tarpaulins, Horse-

        covers, &c.

                    Avenue, Wanganui.



     TEWI MAKIWHARANGI.

 TANGATA   Whakamine taonga Rino, me

   era atu taonga maro, katoa e puritiana ki

 konei, mo te Hoko. Waea  taiepa, Rino uhi

 whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me

 nga  mea ngaki whenua  katoa, omu, toki,

 Perohuka, keena  kohua kai, Paneke, Pureti

 me  era atu mea  pera katoa tona tini noatu

 onga taonga pera, e hokona ana i konei mo

        *       te utu iti reawa.

          Ritiwe Tiriti, Whanganui.



       DAVID MCFARLANE, •

 WHOLESALE    &  RETAIL IRONMONGER,

         Ridgway Street, Wanganui,

  Hold large stocks of—Fencing Wire, Corru-

       gated  Iron, Staples, Nails, Ploughs,

      Spades and other garden tools; Camp

      Ovens, Axes, Slashers, Enamelled and

       Tin  Billies, Pannicans, Plates, and

      General Ironmongery.

  All goods sold at lowest market rates.